Nâng cao vai trò hội thẩm nhân dân trong tham gia xét xử tại phiên toà

Thời gian qua, hoạt động của hội thẩm nhân dân (HTND) luôn được HĐND cùng cấp và ngành Tòa án nhân dân (TAND) tỉnh quan tâm, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, tinh thần, trách nhiệm của đội ngũ HTND ngày được nâng lên, đáp ứng yêu cầu trong việc tham gia xét xử tại phiên tòa.

Hội thẩm nhân dân Tòa án nhân dân tỉnh nghiên cứu hồ sơ, nội dung cần xét hỏi khi tham gia xét xử tại phiên tòa.

Ngày 10-1 vừa qua, TAND tỉnh xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với Nguyễn Văn H về tội “Vận chuyển hàng cấm”. Theo cáo trạng, H quen biết T trên mạng xã hội facebook và đồng ý vận chuyển pháo nổ thuê cho T với số lượng 7 giàn pháo hoa nổ, mức tiền công 500 nghìn đồng/1kg từ thành phố Nam Định xuống cầu Lạc Quần. Trong quá trình vận chuyển H đã bị tổ công tác Phòng Cảnh sát kinh tế (Công an tỉnh) kiểm tra, bắt quả tang. Hội đồng xét xử đã tuyên phạt bị cáo H 12 tháng tù giam. Trong quá trình xét xử vụ án, các vị HTND Trần Trọng Đại và Nguyễn Thị Thu Hương, Đoàn Hội thẩm TAND tỉnh đã cùng Hội đồng xét xử, xét hỏi bị cáo và đưa ra những phân tích xác đáng nhằm tuyên truyền về hậu quả, hệ lụy của chế tạo, sử dụng pháo trái phép, các hành vi bị nghiêm cấm trong quản lý, sử dụng pháo, chế tài xử lý hành vi vi phạm trong quản lý, sử dụng pháo… Qua đó, đã tuyền truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho bị cáo và những người tham dự phiên tòa hiểu rõ, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người dân trong việc đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung và những quy định pháp luật về tội phạm liên quan đến hàng cấm đặc biệt là pháo nổ, góp phần nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm sản xuất, vận chuyển, mua bán, tàng trữ, sử dụng hàng cấm, nhất là pháo nổ trong dịp Tết Nguyên đán Quý Mão 2023.

Đồng chí Vũ Viết Thiệu, Trưởng đoàn Hội thẩm TAND tỉnh cho biết: “Với nhiệm vụ là những người đại diện cho tiếng nói của nhân dân trong việc giải quyết vụ án, vụ việc; từ đầu nhiệm kỳ 2021-2026 đến nay, trong quá trình tham gia xét xử, các HTND trong Đoàn luôn thực hiện đúng chức năng, thẩm quyền theo quy định của pháp luật, có quan điểm rõ ràng, độc lập, góp phần cùng với hội đồng xét xử đưa ra phán quyết đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm. Đặc biệt, trong quá trình xét xử lưu động, xét xử các vụ án điểm, án hình sự có tính chất điển hình về tội danh, hành vi phạm tội; các vụ án rất nghiêm trọng, được dư luận quan tâm; các loại tội phạm đang có xu hướng gia tăng, gây bức xúc trong nhân dân như: buôn bán người, xâm hại trẻ em, mua bán trái phép chất ma túy, pháo nổ, giết người.., các HTND đã phân tích, giải thích chính sách pháp luật và tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho bị cáo và người tham dự phiên tòa, nhất là với đối tượng thanh, thiếu niên hiểu rõ, nhận biết được hành vi vi phạm pháp luật để điều chỉnh hành vi, tránh vi phạm pháp luật. Để thực hiện tốt công tác tham gia xét xử các vụ án tại phiên tòa, trước khi tham gia xét xử, Đoàn HTND tỉnh đề nghị các HTND trong đoàn dành thời gian nghiên cứu hồ sơ, nội dung cần xét hỏi tại phiên tòa để làm sáng tỏ vụ án; chủ động cùng thẩm phán, chủ tọa phiên tòa tổ chức điều khiển phiên tòa đảm bảo dân chủ, đúng quy định; thẳng thắn phân tích chứng cứ, thống nhất đưa ra quyết định đúng đắn trong thảo luận nghị án đối với từng vụ án, nhờ đó đảm bảo xét xử đúng người, đúng tội, đúng quy định pháp luật”. 

Toàn tỉnh hiện có 11 đoàn HTND, trong đó cấp tỉnh có 1 đoàn và 10 đoàn cấp huyện với tổng số 109 HTND. Các HTND hầu hết đều hoạt động kiêm nhiệm trong các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể của tỉnh, huyện hoặc là người đã nghỉ hưu, có uy tín, tinh thần trách nhiệm, phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp và khả năng nghiên cứu, áp dụng pháp luật trong hoạt động xét xử. Để nâng cao chất lượng hoạt động của HTND, Thường trực HĐND tỉnh và Thường trực HĐND các huyện, thành phố luôn chú trọng giám sát, kiểm tra, đôn đốc hoạt động của các Đoàn HTND cùng cấp. Thường trực HĐND tỉnh đã ban hành nghị quyết quy định mức hỗ trợ đối với hội thẩm TAND từ nguồn ngân sách của tỉnh. Ngoài ra, các cơ quan, tổ chức, đoàn thể có cán bộ, công chức là hội thẩm tạo điều kiện về thời gian, công việc để các hội thẩm tham gia xét xử khi được phân công và các hoạt động tập huấn nghiệp vụ.

Bên cạnh đó, TAND hai cấp trong tỉnh luôn tạo điều kiện để toàn thể HTND đều được phân công xét xử. Trong đó, hàng năm TAND tỉnh duy trì 2 đợt tập huấn nghiệp vụ cho các vị HTND trong toàn ngành. Nội dung tập huấn tập trung phổ biến, triển khai các quy định mới về lĩnh vực hình sự, dân sự, hành chính; trao đổi những kinh nghiệm và giải đáp những vấn đề còn vướng mắc trong công tác xét xử các loại án để HTND áp dụng có hiệu quả vào thực tiễn công tác xét xử, góp phần nâng cao vai trò, trách nhiệm của HTND, bảo đảm quyền làm chủ, giám sát của nhân dân đối với hoạt động xét xử của Toà án. TAND hai cấp cũng thực hiện nghiêm túc việc thanh toán chế độ theo luật định; thường xuyên trang bị các bộ luật cơ bản và các văn bản pháp luật mới, bố trí nơi nghiên cứu hồ sơ, trang phục cho HTND khi tham gia xét xử; hàng năm hoặc vào dịp tổng kết nhiệm kỳ, TAND tỉnh kịp thời đề xuất, biểu dương, khen thưởng các HTND có thành tích tiêu biểu.

Với việc quan tâm nâng cao chất lượng hoạt động HTND đã giúp các HTND trong tỉnh hoàn thành tốt nhiệm vụ, góp phần quan trọng đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn tỉnh. Năm 2022, Đoàn HTND hai cấp trên địa bàn tỉnh tham gia xét xử sơ thẩm trên 4.000 vụ án các loại.

Tuy nhiên, công tác hội thẩm của TAND hai cấp trong tỉnh vẫn còn một số hạn chế như: HTND phần lớn là cán bộ đương chức nên thường rất bận công tác của cơ quan, đơn vị làm ảnh hưởng đến việc tham gia xét xử với tòa án. Việc phân công bố trí hội thẩm tham gia xét xử chưa đều, vẫn có sự chênh lệch rất lớn giữa các vị hội thẩm. Việc tổ chức hội họp, trao đổi kinh nghiệm trong Đoàn Hội thẩm chưa được tiến hành thường xuyên. Một số vị Hội thẩm mới tham gia nhiệm kỳ đầu còn thiếu kinh nghiệm, kỹ năng nên chưa thể hiện được vai trò của HTND trong hoạt động xét xử.

Để góp phần đảm bảo nâng cao chất lượng và vai trò của HTND trong công tác xét xử, thời gian tới cần tăng cường công tác phối hợp giữa Tòa án với cấp ủy, Thường trực HĐND và Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cùng cấp trong việc giám sát, quản lý hoạt động của các Đoàn HTND. Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, tổ chức, đoàn thể có cán bộ, công chức là Hội thẩm để các đơn vị này tạo điều kiện cho Hội thẩm tham gia xét xử cùng Tòa án khi được phân công. Bên cạnh đó, TAND các cấp cần tăng cường tổ chức tập huấn nghiệp vụ xét xử cho các vị HTND, trang bị các văn bản pháp luật cần thiết phục vụ cho công tác xét xử, đảm bảo về điều kiện vật chất để HTND nghiên cứu hồ sơ, tham gia xét xử. Mặt khác, các HTND giữ vững tư cách đạo đức, tích cực nghiên cứu các văn bản quy phạm pháp luật nhằm phát huy vai trò, trách nhiệm trong việc tham gia các phiên tòa để nâng cao chất lượng giải quyết, xét xử các loại án, góp phần cùng ngành Tòa án tỉnh hoàn thành tốt nhiệm vụ công tác, phục vụ kịp thời nhiệm vụ chính trị của địa phương./. 

Bài và ảnh: Văn Trọng