Để văn hóa là động lực tạo đột phá phát triển kinh tế - xã hội

 “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội” là quan điểm chỉ đạo xuyên suốt của Đảng trong quá trình lãnh đạo xây dựng đất nước theo hướng phát triển bền vững. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng tiếp tục khẳng định: “Phát triển toàn diện, đồng bộ các lĩnh vực văn hóa, bảo đảm vừa phát huy những giá trị tốt đẹp của dân tộc, vừa tiếp thu những tinh hoa văn hóa nhân loại, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế”.

Múa rồng trong các lễ hội dân gian truyền thống tại Nam Định.

Năm 2023, qua những phóng sự, ký sự ghi chép khám phá chiều sâu những ngóc ngách mạch nguồn trầm tích văn hóa trên mảnh đất của Trấn Sơn Nam Hạ xưa và cả những thành tựu đổi thay của Nam Định hôm nay phủ sóng truyền thông quốc gia... mà biết bao người được sống lại những hồi ức đầy tự hào về quê hương, bao người ngỡ ngàng nhận ra nơi quê mình đẹp đến thế! “Khi ta ở chỉ là nơi đất ở. Khi ta đi đất đã hóa tâm hồn”. Trên các trang Facebook, Zalo, có hàng trăm lời bình luận sẻ chia những kỷ niệm đẹp sâu lắng về quê hương, nơi “chôn rau cắt rốn”, nơi lưu giữ biết bao ký ức đẹp về tuổi thơ dẫu khốn khó, tuổi học trò hay cả thời thanh xuân... Mạch nguồn văn hóa, sợi dây tưởng như vô hình nhưng lại rất hữu hình, bền chặt kết nối hàng triệu triệu con người về một mối: “quê hương”!

Với bề dày lịch sử hình thành và phát triển, đến thế kỷ XIII, mảnh đất Thiên Trường đã hội tụ và hun đúc đủ linh khí trời đất miền châu thổ nơi con sông Hồng đổ ra Biển Đông. Quá trình đấu tranh chế ngự, chinh phục tự nhiên đã kết tinh những phẩm chất quả cảm, anh hùng, phát tích một Vương triều “võ công - văn trị” hiển hách trong lịch sử dân tộc - vương triều Trần với ba lần chiến thắng giặc Nguyên - Mông xâm lược - một đế quốc hùng mạnh nhất thời bấy giờ. Qua quá trình lao động, sáng tạo, đấu tranh kiên cường bảo vệ đất nước đó đã kết tinh thành những tầng bậc giá trị văn hóa, trao truyền cho các thế hệ hôm nay, tạo nên các giá trị tâm hồn, khí phách, bản lĩnh người dân Nam Định, làm rạng rỡ lịch sử vẻ vang của dân tộc; hình thành nên những giá trị văn hóa truyền thống cao đẹp, bền vững: yêu nước, cần cù, dũng cảm, tài trí, lạc quan, hiếu học, nghĩa tình, hòa hiếu, khoan dung... Những giá trị truyền thống tốt đẹp ấy được trao truyền qua các thế hệ, được khai thác và phát huy, tiếp tục bồi đắp, tạo nên dòng chảy văn hóa của dân tộc từ quá khứ, hiện tại đến tương lai.

Trong dòng chảy văn hóa của dân tộc, Nam Định không chỉ là vùng đất mang đậm dấu ấn văn hóa vật chất mà còn là nơi hội tụ, giao thoa và lan toả những giá trị văn hoá phi vật thể phong phú, đa dạng và nhiều giá trị đạo đức, tư tưởng, giàu tính nhân văn. Đó là tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt; là những câu ca truyền miệng, những làn điệu dân ca, dân vũ đặc sắc (hát chèo, hát xẩm, hát chầu văn, ca trù); những tinh hoa văn hóa làng nghề, nét đẹp văn hóa lễ hội, trò chơi dân gian gắn với những giai thoại về Đức Thánh Trần và Thánh Mẫu, các vị hoàng đế, tướng lĩnh, danh nhân văn hóa của quê hương. Truyền thống cách mạng, văn hiến được tiếp nối, phát huy đã và đang trở thành nguồn sức mạnh nội sinh thôi thúc Nam Định vượt qua mọi khó khăn, thách thức, vững bước vươn lên trong sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước với những thành tựu nổi bật, toàn diện trên các lĩnh vực: chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội.

Kế thừa quan điểm chỉ đạo của Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành (BCH) Trung ương Đảng (khóa VIII) về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, đồng thời triển khai thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 33-NQ/TW của BCH Trung ương Đảng (khóa XI) về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”, những năm qua, tỉnh Nam Định luôn nhận thức sâu sắc vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của việc xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh là cơ sở để phát triển kinh tế - xã hội. BCH Đảng bộ tỉnh (khóa XIX) đã ban hành Nghị quyết số 07-NQ/TU ngày 9-6-2016 về “Xây dựng môi trường văn hoá lành mạnh góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tỉnh”. Các cấp ủy, chính quyền luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng văn hóa gắn với xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu; chú trọng phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc phù hợp với điều kiện thực tiễn của địa phương nhằm khẳng định vị trí, vai trò “sức mạnh mềm” của văn hóa trong phát triển kinh tế - xã hội. Việc xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh được các địa phương đẩy mạnh trên các phương diện: xây dựng nếp sống văn minh trong các sinh hoạt cộng đồng; xây dựng gia đình văn hóa, khu dân cư văn hóa, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp văn hoá; huy động các nguồn lực xây dựng, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động hệ thống thiết chế văn hoá; đẩy mạnh phong trào văn hoá, văn nghệ, thể dục thể thao; gìn giữ, phát huy giá trị các di sản văn hoá vật thể, phi vật thể; nâng cao ý thức, trách nhiệm bảo vệ môi trường, đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội… Đến nay, toàn tỉnh có 86,8% gia đình được công nhận danh hiệu “Gia đình văn hoá”; 97,8% làng (thôn, xóm, tổ dân phố) đạt danh hiệu văn hóa. Các loại hình văn hóa, nghệ thuật ngày càng phát triển lành mạnh, tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đi đôi với việc tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa thời kỳ mới. Toàn tỉnh có gần 1.000 câu lạc bộ, tổ, đội văn hóa, văn nghệ quần chúng, hơn 1.680 câu lạc bộ thể dục thể thao và cơ sở kinh doanh hoạt động thể dục thể thao, thu hút hàng chục nghìn người tham gia. Nhiều phong tục, tập quán tốt đẹp của dân tộc được bảo tồn, phát huy gắn với việc thực hiện quy ước, hương ước tại các địa phương. Các lễ hội truyền thống được tổ chức bài bản, quy mô đã phát huy được giá trị văn hoá truyền thống tinh túy, giàu tính nhân văn sâu sắc; hội tụ những giá trị tư tưởng, đạo đức, tín ngưỡng, tôn giáo, góp phần xây dựng văn hóa, con người Nam Định thân thiện, văn minh, cởi mở.

 Xác định được tầm quan trọng về vai trò, vị thế của văn hóa trong sự nghiệp phát triển đất nước - “Văn hóa còn, dân tộc còn”, thời gian tới, tỉnh tiếp tục quán triệt, đẩy mạnh thực hiện có hiệu quả Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng gắn với Kết luận của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021 về nhiệm vụ, giải pháp nhằm xây dựng và phát huy nhân tố con người trong công cuộc xây dựng và phát triển văn hóa; Kết luận số 75-KL/TU ngày 14-12-2021 của BCH Đảng bộ tỉnh về “Tiếp tục thực hiện Nghị quyết 07 xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tỉnh”. Tiếp tục nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành, các địa phương và toàn xã hội về vị trí, vai trò, đóng góp của văn hóa trong phát triển bền vững kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế, để văn hóa thực sự “đứng ngang hàng với kinh tế, chính trị”. Xây dựng môi trường văn hóa an toàn, lành mạnh, tiến bộ, văn minh. Nâng cao chất lượng, hiệu quả các cuộc vận động, phong trào thi đua về văn hóa. Đẩy mạnh xã hội hóa, huy động hiệu quả sức mạnh của các tầng lớp nhân dân, các tổ chức kinh tế - xã hội tham gia phát triển văn hóa. Tăng cường bảo vệ và phát huy di sản văn hóa dân tộc, góp phần quảng bá hình ảnh quê hương, con người Nam Định đến bạn bè trong nước và quốc tế./.

Bài và ảnh: Khánh Dũng