Chiếc quạt nan

Chiều mát, trước hiên nhà, bà ngồi ăn trầu, tay phe phẩy chiếc quạt nan. Dưới sân, lũ trẻ đang chơi rồng rắn, tiếng reo cười ầm ĩ.

Ngoài công việc đồng áng, bố tôi còn có nghề phụ là đan lát. Xung quanh bờ ao là những khóm tre xanh mướt. Bố chặt rồi pha cây tre trở thành những loại nan khác nhau. Nan của đoạn gốc dùng đan thúng, đan sọt. Nan của đoạn tre bánh tẻ dùng đan rổ, đan rá hay đan quạt. Phần ngọn bắc giàn bí, giàn mướp dưới cầu ao, vừa mát, vừa tiện lợi. Nan tre mềm, nhẵn bóng nhưng cái quạt hơi đằm tay, quạt một lúc đã mỏi. Bố chuyển sang mua ít ống giang đan quạt. Sợi giang bền, nhẹ, quạt mát hẳn lên. Bố còn cải tiến cách đan quạt, pha màu, nhuộm nan, kẻ chữ. Tôi giúp bố phơi và nhuộm nan thế nào mà mặt mũi tôi xanh đỏ vệt ngang, vệt dọc “trông như thằng hề”, bạn tôi bảo thế. Ngoài cái quạt nan thông thường, bố còn đan quạt hình lá đề hay cái quạt nan bé xíu cho các cháu nhỏ. Loại quạt này bán rẻ nên ai cũng thích mua làm đồ chơi cho trẻ con. 

Phiên chợ chính, tôi theo mẹ đi chợ. Cũng ngúng nguẩy cầm cái rổ, cái rá trên vai. Hàng nan tre của mẹ nằm khiêm nhường ở góc chợ nhưng lúc nào cũng đông khách. Vài cặp thúng nứt mây, chục cái rổ, cái rá... nhưng nhiều nhất vẫn là quạt nan. Bố đan đều tay nên quạt nào cũng giống nhau, người tinh mắt cũng khó nhận ra các mối nối trên thân quạt. Quạt nan nhẹ, mẫu mã đẹp nên người mua tíu tít. Họ cầm quạt, quạt thử, tấm tắc khen. Có người không mua được hẹn mẹ tôi phiên chợ sau đem cho vài đôi. Thứ hàng dân dã, rẻ tiền thông dụng nhất đối với người dân quê, bền hơn quạt giấy, quạt lá cọ... Mẹ thưởng công tôi trông hàng bằng một bát bún riêu còn nóng hổi. 

Bắt chước bố, đi học về, tôi cũng chuốt nan, tập đan quạt, cái quạt nan be bé. Hết tháo vào lại tháo ra. Cái nan mềm ra, ẽo uột. Bố dạy tôi lại từ đầu, cách chọn cái quạt nan, phân biệt đằng cật, đằng ruột, cách cầm nan, nối nan... Vài ngày sau, tôi cũng hoàn chỉnh “tác phẩm” của mình. Từ cái quạt xinh xinh lúc đầu, tôi mạnh dạn đan quạt như bố. Dần dần, tôi được bố khen, nhưng muốn bán, bố phải sửa cho tôi vài đường nét. Tôi có thể phụ cho bố những ngày nghỉ chủ nhật hoặc những tối hè rỗi rãi. Người vót nan, người đan quạt. Tre nứa đầy nhà, vui đáo để. Hàng xóm đôi người sang học đan quạt, bố vui vẻ hướng dẫn từng li từng tí thật cặn kẽ. Chiều mát, bà bế cháu ra đầu ngõ, tay lại phe phẩy chiếc quạt nan. Dù chiếc quạt nan bây giờ không thể sánh cùng quạt điện hay điều hoà của nhiều gia đình khá giả, dù cái rổ, cái rá bằng tre không thể so sánh với hàng nhôm hàng nhựa... song đêm hè nóng nực mà mất điện, quạt nan lại rất cần thiết, nhất là đối với trẻ con. Làn gió mát từ tay bà, tay mẹ xua tan cái nóng nực, giấc ngủ lại ngon lành, nụ cười lại nở trên môi trẻ thơ.

Mỗi vụ hè, dạo qua hàng nan tre cuối chợ, tôi lại chọn mua vài đôi quạt để dùng. Cái quạt nan này không giống với quạt nan của bố tôi trước đây nhưng nó có một cái gì gần gũi và thân thiết như chính bố tôi và tôi đã làm ra nó./.

Lưu Thị Hòa