Mở rộng sản xuất cây "quý" Hoàng thanh

Về xã Hải Trung (Hải Hậu) vào những ngày cuối tháng giêng, đầu tháng hai âm lịch, đâu đâu cũng thấy không khí rộn ràng thu hoạch củ để chế biến bột Hoàng thanh, thứ bột quý hiếm, giàu dinh dưỡng, đang là sản phẩm nông nghiệp hàng hóa làm giàu của người dân địa phương.

Người dân xã Hải Trung (Hải Hậu) thu hoạch củ Hoàng thanh.

Từ xa xưa, người dân Hải Trung (Hải Hậu) đã coi bột Hoàng thanh là thứ thuốc “tiên” thanh nhiệt, giải độc trị bách bệnh. Theo kinh nghiệm dân gian, bột Hoàng thanh giúp cung cấp năng lượng cho cơ thể, tăng cường sức đề kháng, giúp ăn ngon miệng, phòng ngừa các bệnh xương khớp, táo bón, thanh nhiệt, giải độc. Trong nhà có người đau ốm, mệt mỏi, ngộ độc thức ăn hay cần giải rượu sẽ được cho dùng ngay một cốc nước pha bột Hoàng thanh. Theo kết quả phân tích thành phần bột Hoàng thanh thì hàm lượng dưỡng chất và nguyên tố vi lượng trong bột rất cao, có tác dụng cân bằng nội tiết, tăng cường sức đề kháng của cơ thể, giảm thiểu những triệu chứng đau ốm ở cả người già và trẻ nhỏ.

Cây Hoàng thanh là loại cây “khó tính”, “kén” cả chất đất đến kỹ thuật trồng cấy, thu hái và sơ chế. Bác Nguyễn Vũ Phùng ở xóm 18 cho biết: Từ xa xưa cây Hoàng thanh đã được trồng trên đất Hải Trung nhưng khó nhân rộng. “Khoai đất lạ, mạ đất quen”, Hoàng thanh là nhóm cây lấy củ nên cây chỉ ưa đất phù sa mới màu mỡ, liên tục được bồi đắp tăng độ màu, mới lạ cho cây. Do đó để cho tốt cây, sai củ phải đặc biệt coi trọng khâu làm đất. Ngoài việc phải sử dụng đất phù sa, sau mỗi mùa vụ đều phải làm mới đất bằng cách đào sâu quá 2 thước móng lột phần đất cũ lên, rũ bỏ rễ phụ, phơi ải, trộn phân chuồng, trấu và vôi bột theo tỷ lệ nhất định tạo dinh dưỡng và giữ cho đất thật tơi xốp. Rồi đắp luống cao tránh úng lụt trước khi cấy. Không làm tốt khâu này thì ngay trên mảnh đất này vụ trước cho thu hoạch tốt nhưng vụ sau cây không cho củ hoặc cho củ “trong như mắt ngỗng” không có nhiều bột. Khi trồng phải cấy so le để cây đón đủ, đều nắng, gió, thuận tiện trong việc bỏ phân cũng như xử lý khi bị sâu bệnh. Đây là khâu khó nhất trong quá trình trồng. Khi cây đã lên xanh tốt, chỉ cần quan sát cây mà bổ sung dinh dưỡng, tưới tắm cho hợp lý chứ không mấy khi phải dùng đến thuốc trừ sâu bởi ngay trong thân và lá cây chứa tinh dầu nên ít bị sinh vật gây hại xâm lấn. Do đó bột củ Hoàng thanh rất an toàn, ít bị tác động hóa chất.

Công đoạn thu hái củ Hoàng thanh cũng là một thách thức, đòi hỏi sự kiên nhẫn của người trồng, bởi củ Hoàng thanh nhỏ lại ăn sâu và chia thành hai đến ba lớp củ nên để thu hoạch hết củ và không bị hư hại hầu như chỉ làm thủ công mà không đưa được máy móc vào hỗ trợ. Bột Hoàng thanh đã quý lại hiếm; trung bình mỗi yến củ cho từ 1-1,5kg bột, ít hơn hẳn so với các loại củ lấy tinh bột khác. Người dân Hải Trung làm ra chỉ đủ dùng trong gia đình, làm quà biếu người thân chứ ít có để bán ra thị trường. Người dân các xã khác, đặc biệt là khu vực ven biển mang giống cây Hoàng thanh về trồng cho năng suất cao hơn hẳn nhưng chất lượng củ và bột lại thua xa cây trồng trên đất Hải Trung.

Nhận thức rõ giá trị của bột Hoàng thanh nên UBND xã Hải Trung đã khuyến khích người dân cải tạo vườn tạp mở rộng diện tích trồng cấy. Các tổ chức đoàn thể xã hội hỗ trợ người dân tiếp cận với nguồn vốn ưu đãi phát triển sản xuất để đầu tư ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Đến nay toàn xã có hơn 100 hộ dân đã cải tạo vườn tạp thành vườn chuyên canh trồng cây Hoàng thanh với tổng diện tích khoảng 4ha. Để khống chế củ Hoàng thanh ăn quá sâu vào lòng đất, lại dễ dàng khi thu hoạch nhưng vẫn đảm bảo được sự thông thoáng cho quá trình trao đổi chất trong đất, người dân xã Hải Trung đã tham khảo áp dụng cách lót bao xác rắn dưới nền đất trồng. Ngoài ra còn điều chỉnh thời vụ trồng để thu hoạch Hoàng thanh muộn hơn so với trước đây nhằm tránh thu hoạch củ đúng dịp tiết trời xuân có mưa phùn, nồm ẩm. Củ thu hoạch khi đón được nắng đầu mùa để phơi bột dưới nắng trời đạt độ thơm ngon thuần khiết mà không phải dùng đến máy sấy điện công nghiệp. UBND xã Hải Trung đã chỉ đạo Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp chuẩn hóa quy trình trồng cấy, sơ chế đảm bảo các điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm và đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao. Chất lượng cao lại minh bạch thông tin về sản phẩm nên sản phẩm bột Hoàng thanh ngày được nhiều người biết đến. Giá trị kinh tế của bột Hoàng thanh cao hơn 10 lần so với cấy lúa.

Dự tính trong thời gian tới, diện tích trồng và sản lượng bột Hoàng thanh của xã Hải Trung sẽ tiếp tục gia tăng, nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người dân và cung ứng rộng rãi ra thị trường. Đảng ủy, UBND xã mong muốn các ngành chức năng của tỉnh, huyện Hải Hậu hỗ trợ địa phương xây dựng Chỉ dẫn địa lý cho bột Hoàng thanh để định vị thương hiệu mang tên đất, tên làng cũng như bảo hộ thương hiệu sản phẩm trước nguy cơ sản phẩm bị làm giả, làm nhái, ảnh hưởng đến uy tín sản phẩm./.

Bài và ảnh: Nguyễn Hương