Hướng tới nền nông nghiệp sản xuất hàng hóa

Trong những năm qua, sản xuất nông nghiệp của tỉnh đã tạo được bước đột phá trong việc nâng cao năng suất cây trồng, tăng nhanh sản lượng lương thực. Đây là kết quả của việc đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu mùa vụ, đưa giống lúa có năng suất và chất lượng cao vào gieo cấy, nâng cao trình độ thâm canh của nông dân, đầu tư cơ sở hạ tầng phục vụ nông nghiệp, đẩy mạnh CNH-HĐH nông nghiệp…

Điển hình cho hướng sản xuất này là huyện Hải Hậu. Sau dồn điền đổi thửa đầu năm 2012, huyện đã quy hoạch được 405 vùng sản xuất tập trung gồm các vùng cấy lúa đảm bảo an toàn lương thực, vùng sản xuất lúa hàng hóa và cây vụ đông, vùng nuôi thủy sản, vùng trồng cây có giá trị kinh tế cao, vùng phát triển kinh tế trang trại, gia trại… Huyện đã triển khai thành công nhiều chương trình, dự án chuyển đổi cơ cấu giống cây trồng mang lại hiệu quả thiết thực. Để mở rộng diện tích sản xuất cây vụ đông trên đất hai vụ lúa, huyện đã đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu mùa vụ, cây trồng theo hướng đa cây, đa canh nhằm nâng cao thu nhập trên một đơn vị diện tích đất canh tác với các cây như cà chua, cải dầu, bí xanh, dưa chuột, rau các loại làm chủ lực để tăng giá trị sản phẩm. Bình quân hằng năm, toàn huyện có trên 3.500ha cây trồng vụ đông, trong đó có 1.500ha cây vụ đông trên chân ruộng hai vụ lúa. Năm 2012 giá trị sản xuất của huyện Hải Hậu đạt 99,5 triệu đồng/ha, tăng 17 triệu đồng/ha so với năm 2010. Bên cạnh đó, huyện đã chuyển đổi một số diện tích sản xuất muối, cấy lúa năng suất thấp sang chăn nuôi, nuôi thủy sản kết hợp với trồng màu mang lại hiệu quả kinh tế cao gấp 2-5 lần so với cấy lúa. Trên phạm vi toàn tỉnh, mặc dù diện tích trồng lúa có xu hướng giảm do chuyển đổi đất nông nghiệp sang phát triển các ngành kinh tế khác, nhưng sản lượng lúa không ngừng tăng do năng suất lúa tăng cao.

Cánh đồng cà chua vụ đông xuân tại xã Nghĩa Thành (Nghĩa Hưng) cho thu lãi từ 180-200 triệu đồng/ha.

Theo số liệu thống kê, năm 2005 diện tích trồng lúa toàn tỉnh đạt 158.296ha, đến năm 2012 còn 157.361ha, giảm 935ha, nhưng năng suất lúa bình quân cả năm của tỉnh đã tăng 20,3%, từ 98,88 tạ/ha (năm 2005) lên 118,91 tạ/ha (năm 2012), nhờ vậy sản lượng lúa cả năm cũng tăng 19,3%, từ 782.549 tấn (năm 2005) lên 933.779 tấn (năm 2012). Thành quả này trước hết từ sự lãnh đạo, chỉ đạo đúng đắn của Tỉnh uỷ, UBND tỉnh được ngành nông nghiệp cụ thể hóa trong chỉ đạo về cơ cấu trà và giống lúa. Các giống lúa mới có năng suất, chất lượng cao, thời gian sinh trưởng ngắn, khả năng chống chịu sâu bệnh tốt được đưa vào sản xuất như các giống lúa lai TX111, TH3-3, D.ưu 527...; các giống lúa thuần BT7, RVT, NĐ5, BC15... Cơ cấu trà lúa chuyển dịch theo hướng tăng diện tích xuân muộn, mùa sớm và mùa trung sớm đã giảm thiểu tình trạng sâu bệnh hại lúa vào cuối vụ, tránh được những ảnh hưởng bất lợi của thời tiết, đồng thời tạo quỹ đất cho việc mở rộng diện tích sản xuất cây vụ đông. Tỉnh xác định khâu đột phá để phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa là công tác dồn điền đổi thửa, tổ chức sản xuất theo cánh đồng mẫu lớn (CĐML), đẩy mạnh CNH-HĐH nông nghiệp, nông thôn. Sau 2 năm thực hiện dồn điền đổi thửa, các xã, thị trấn đã quy hoạch được các vùng sản xuất chuyên canh, cải tạo giao thông, thủy lợi nội đồng kết hợp chỉnh trang đồng ruộng. Tỷ lệ cơ giới hoá khâu làm đất, khâu tuốt lúa đã đạt 100%; tỷ lệ cơ giới hóa khâu gieo cấy, khâu thu hoạch bằng máy gặt đập liên hợp không ngừng tăng sau mỗi năm, góp phần nâng cao hiệu quả, giá trị sản xuất nông nghiệp. Ngoài diện tích lúa, cơ cấu cây trồng được chuyển dịch theo hướng tăng dần diện tích các cây trồng có giá trị kinh tế cao như: rau màu, cây công nghiệp, hoa, cây dược liệu, cây ăn quả… Đặc biệt, nhờ xác định đưa vụ đông trở thành vụ chính trong năm nên nhiều địa phương đã đẩy mạnh phong trào trồng cây vụ đông trên đất 2 vụ lúa nhằm tăng thu nhập cho nông dân. Diện tích sản xuất cây vụ đông năm 2012 toàn tỉnh tăng lên gần 14 nghìn ha. Nhiều mô hình trong sản xuất cây vụ đông trên đất 2 vụ lúa tiêu biểu như mô hình trồng cây dưa chuột bao tử xuất khẩu của Cty TNHH Cường Tân (Trực Ninh); bắp cải bẹ cuộn ở xã Nghĩa Phong; cà chua ở các xã Nghĩa Hồng, Nghĩa Bình (Nghĩa Hưng), Hải Tây, Hải Xuân (Hải Hậu)… đã cho thu nhập từ 150-200 triệu đồng/ha. Năm 2012, giá trị sản xuất trên 1ha đất canh tác của tỉnh đạt 95 triệu đồng/ha, cao hơn gấp 3 lần so với năm 2005. Hiện tỉnh tiếp tục đẩy mạnh xây dựng mô hình CĐML về lúa, rau màu và cây vụ đông, dần hình thành mô hình sản xuất "liên kết 4 nhà" (nhà nước - nhà khoa học - nhà nông và nhà doanh nghiệp) đảm bảo hài hoà lợi ích giữa các bên. Đây là hướng đi cho một nền nông nghiệp hàng hóa hiện đại cần được nhân rộng. Trong lĩnh vực chăn nuôi gia súc, gia cầm, trên địa bàn tỉnh đã xuất hiện nhiều trang trại chăn nuôi chuyên canh lợn hướng nạc tập trung ở các huyện Hải Hậu, Ý Yên, Nghĩa Hưng và Xuân Trường; nuôi gà quy mô công nghiệp ở các huyện Hải Hậu, Nghĩa Hưng, Nam Trực và Vụ Bản; thủy cầm ở Giao Thủy, Trực Ninh, Nam Trực, Ý Yên... Phương thức nuôi công nghiệp và bán công nghiệp đang dần thay thế phương thức chăn nuôi truyền thống, vừa giải quyết việc làm, tăng thu nhập, vừa tích cực chuyển dịch cơ cấu trong sản xuất nông nghiệp. Năm 2012, tổng đàn lợn tuy giảm số đầu con so với năm 2005 với số lượng 32 nghìn con nhưng sản lượng thịt lợn hơi xuất chuồng đạt 121 nghìn tấn, cao hơn năm 2005 là 49 nghìn tấn. Đàn gia cầm đạt 6,7 triệu con, tăng 1,3 triệu con và sản lượng thịt đạt hơn 14,3 nghìn tấn, cao hơn 6,6 nghìn tấn so với năm 2005. Số hộ chăn nuôi nhỏ lẻ đã giảm đáng kể, quy mô đàn trong nông hộ được mở rộng theo hướng sản xuất hàng hóa, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong và ngoài tỉnh. Trong kinh tế thủy sản, thông qua các dự án chuyển đổi diện tích cấy lúa, sản xuất muối năng suất thấp sang nuôi trồng thủy sản đã tạo đột phá quan trọng. Đến nay, diện tích nuôi thủy sản toàn tỉnh tăng từ 14.224ha (năm 2006) lên 15.782ha (năm 2012). Các hộ nuôi đã dần chuyển từ nuôi quảng canh sang nuôi theo hướng thâm canh và bán thâm canh. Một số huyện đã xây dựng được các vùng nuôi tập trung theo hướng sản xuất hàng hóa như vùng nuôi tôm sú, tôm chân trắng ở các xã Bạch Long, Giao Phong (Giao Thuỷ); Hải Lý, Hải Chính (Hải Hậu); vùng nuôi cua biển, vùng nuôi cá bống bớp, cá vược và một số loài khác ở các huyện Nghĩa Hưng, Hải Hậu; vùng nuôi cá lóc bông ở Nghĩa Hưng, vùng nuôi cá rô phi, diêu hồng ở xã Hải Châu (Hải Hậu), nuôi cá truyền thống ở các xã Mỹ Tiến, Mỹ Thắng (Mỹ Lộc)… mỗi vụ cho thu lãi từ 200-500 triệu đồng/ha.

Để tiếp tục đẩy mạnh phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa, thời gian tới, Sở NN và PTNT cần phối hợp với các ngành, địa phương tổ chức thực hiện tốt các quy hoạch sản xuất nông nghiệp, thủy sản và muối; quy hoạch phòng chống lũ; quy hoạch thủy lợi giai đoạn 2011-2020. Căn cứ điều kiện, lợi thế của mỗi địa phương, lựa chọn phát triển các đối tượng cây trồng, con nuôi có năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế cao, đáp ứng nhu cầu của thị trường. Trong lĩnh vực trồng trọt, tiếp tục đổi mới tổ chức sản xuất, tích cực chuyển dịch cơ cấu giống cây trồng, mùa vụ để tạo quỹ đất mở rộng diện tích trồng cây vụ đông trên đất 2 vụ lúa. Đẩy mạnh phát triển mô hình CĐML về lúa, cây màu, cây vụ đông; các mô hình sản xuất rau sạch, rau an toàn đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng. Trong chăn nuôi, chú trọng đầu tư công tác giống để phát triển đàn lợn hướng nạc, đàn bò lai lấy thịt, sữa. Khuyến khích các tổ chức, cá nhân đầu tư phát triển trang trại chăn nuôi hàng hóa tập trung theo phương thức công nghiệp, xây dựng các vùng nuôi an toàn dịch bệnh và vệ sinh môi trường. Về thủy sản, tiếp tục đa dạng hóa các đối tượng nuôi có giá trị kinh tế cao phục vụ tiêu dùng và xuất khẩu. Tích cực áp dụng các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP trong nuôi thủy sản. Tỉnh cần tiếp tục ban hành chính sách khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư vào lĩnh vực bảo quản, chế biến nông sản để tiết kiệm chi phí vận chuyển, giảm tỷ lệ hao hụt, nâng cao giá trị nông sản. Từng bước tổ chức lại sản xuất theo hướng liên kết và quản lý theo chuỗi sản phẩm khép kín từ sản xuất đến thị trường tiêu thụ. Các địa phương cần tiếp tục xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật và kết cấu hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp./.

Bài và ảnh: Ngọc Ánh