Theo tộc phả, dòng họ Hoàng Thọ ở làng Xuân Bảng, Thị trấn Xuân Trường (Xuân Trường) là dân gốc làng Xuân Mai (ngoại thành Hà Nội) theo tướng công Ngô Miễn (đỗ Thái học sinh - tức Tiến sỹ ở triều Trần, làm quan cho nhà Hồ) về vùng Xuân Bảng khai hoang, lập làng. Hiện nay, đền thờ tướng công Ngô Miễn vẫn còn tại làng Xuân Bảng. Đây là một trong những dòng họ có truyền thống khoa bảng ở tỉnh ta, đặc biệt luôn quan tâm duy trì các hoạt động khuyến học, khuyến tài.
Người đầu tiên trong dòng họ đạt được học vị cao là tốt nghiệp Trường Cao đẳng Sư phạm Đông Dương, về dạy học tại Trường Thành Chung, Nam Định. Tiếp theo là 3 cụ trong dòng họ đỗ Tú tài Tây, trong đó có cụ Hoàng Thọ Mục làm hiệu trưởng đầu tiên của Trường Cao đẳng Sư phạm Nam Định. Thời kỳ tiền khởi nghĩa, khi chi bộ Đảng đầu tiên của Xuân Trường được thành lập ở Xuân Bảng, đã có 3 đảng viên là người của dòng họ. Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cứu nước, đã có trên 60 người của họ Hoàng Thọ ở Xuân Bảng tham gia quân đội, 8 người trong số đó đã trở thành sỹ quan với các cấp hàm thượng tá, đại tá, 16 người đã anh dũng hy sinh trên các chiến trường. Liệt sỹ Hoàng Thọ Mạc được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND. Hiện tại, dòng họ Hoàng Thọ có trên 300 hộ, trong đó sống tập trung ở Xuân Bảng có ngành thứ ba, còn lại sống ở Thành phố Nam Định, Hà Nội, Quảng Ninh và Thành phố Hồ Chí Minh. Từ năm 1954 trở lại đây, dòng họ thành đạt rực rỡ về khoa cử với 22 tiến sỹ, hàng chục thạc sỹ và hàng trăm cử nhân, đặc biệt đã “phổ cập” tốt nghiệp THPT cho toàn thể con em trong dòng họ. Gia đình các ông Hoàng Thọ Kính và Hoàng Thọ Thiệm có 2 tiến sỹ. Từ lâu, các bậc cao niên trong dòng họ đã luôn giáo dục cho các thế hệ sau lòng tự tôn dòng họ và trách nhiệm công dân đối với đất nước. Hằng năm, vào ngày giỗ tổ, dòng họ đều tổ chức họp mặt để ôn lại công đức của tổ tiên, giáo dục, khuyến khích mọi người làm việc tốt, chấp hành chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, giúp đỡ lẫn nhau… Việc khuyến học, khuyến tài luôn được dòng họ quan tâm thực hiện nhằm động viên, khuyến khích, giáo dục, tạo điều kiện cho con em trong dòng họ học hành. Từ năm 1998 dòng họ đã thành lập chi hội khuyến học. Ban đầu chi hội có 15 hội viên, trong đó có 8 nhà giáo (nghỉ hưu và đang công tác). Chi hội thường xuyên duy trì hoạt động nền nếp để nắm bắt tình hình và giải quyết kịp thời những vướng mắc nhằm động viên con cháu học tập, nhất là những học sinh của các gia đình có hoàn cảnh gia đình khó khăn. Vào đầu năm học, chi hội khuyến học tổ chức thăm, tặng quà cho các cháu là con gia đình chính sách của dòng họ và các cháu có hoàn cảnh gia đình khó khăn, đồng thời vận động con, cháu đã thành đạt, đang sinh sống, làm việc ở khắp mọi miền đất nước đóng góp ủng hộ quỹ khuyến học, để động viên con cháu trong dòng họ học hành tiến bộ. Từ đóng góp của con em trong dòng họ, đến nay, quỹ khuyến học của ngành ba, dòng họ Hoàng Thọ đã có gần 50 triệu đồng. Qua 13 kỳ phát thưởng, đã có 513 lượt học sinh trong dòng họ có thành tích cao và học sinh có hoàn cảnh khó khăn được phát thưởng, trong đó có 28 lượt học sinh giỏi cấp huyện trở lên, 16 em thi đỗ vào các trường đại học.
15 năm qua, ngành ba, dòng họ Hoàng Thọ đã được các cấp khen thưởng về công tác khuyến học, khuyến tài, trong đó năm 2008 đã được Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam tặng Bằng khen, góp phần cùng dòng họ Hoàng đang sinh sống, làm việc ở các địa phương tiếp tục giữ gìn, phát huy truyền thống hiếu học của dòng họ./.
Hồng Minh
