Khi địch chiếm đóng Lộc Hoà (ngoại thành Nam Định), gia đình tôi và gia đình ông Lợi (ông Lợi là anh trai ông Tắc, khi ấy là phó tổng Đặng Xá) đều là cơ sở hoạt động bí mật của cách mạng trong vùng địch tạm chiếm. Trước ngày diễn ra cuộc Cách mạng Tháng Tám 1945 trong nhà ông Lợi có hầm bí mật cất giữ tài liệu quan trọng để tuyên truyền chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa. Khi ấy, lực lượng cách mạng ở quê tôi tăng lên rất nhanh. Sau khi được cấp trên truyền đạt lệnh chuẩn bị tổng khởi nghĩa, từng nhóm thanh niên yêu nước được tập hợp luyện tập võ nghệ như đánh côn, quyền và trang bị kiếm để tham gia giành chính quyền ở địa phương. Lúc đầu, thanh niên còn phải bí mật luyện tập vào ban đêm nhưng đến những ngày đầu tháng Tám, khi tình thế cách mạng biến chuyển, họ chuyển sang tập luyện cả ban ngày vì bọn Nhật thì co cụm vào căn cứ, mật thám thì lẩn trốn về thành phố, còn bọn hào lý thì nhắm mắt làm ngơ. Ngoài chuẩn bị tập luyện võ nghệ, anh chị em còn tham gia may cờ đỏ sao vàng, cờ búa liềm, băng zôn, biểu ngữ, rèn đúc thêm các loại vũ khí như giáo mác, mã tấu... Ngày 20-8-1945, theo lệnh tổng khởi nghĩa giành chính quyền của Uỷ ban khởi nghĩa tỉnh, nhân dân Lộc Hoà hô hào cùng nhau đi mít tinh ủng hộ Việt Minh với khí thế sục sôi như nước vỡ bờ, trên tay mỗi người là cuốc, thuổng, gậy gộc, gươm giáo tập trung tại đình làng Đặng Xá, miệng hô vang khẩu hiệu "Việt Nam độc lập muôn năm"; "Ủng hộ Việt Minh"; "Đả đảo bọn đế quốc". Tiếp đó đoàn quân cách mạng theo cửa ngõ phía tây hoà vào dòng chảy của hơn 3 vạn người từ các ngả cuồn cuộn đổ về dự mít tinh giành chính quyền thành phố Nam Định. Ngay buổi sáng hôm sau, nhân dân trong xã kéo nhau về giành chính quyền tại quê nhà. Trước sức mạnh như sóng trào của người dân, bọn lý trưởng đã chuẩn bị sổ sách giấy tờ, đồng triện giao lại cho đại diện Việt Minh. Chính quyền cách mạng được thành lập ở xã Lộc Hoà. Người dân quê tôi đã được đổi đời từ mùa thu cách mạng./.
(Ghi theo lời kể của ông Hoàng Trung Tắc,
nguyên bí thư chi bộ đầu tiên của xã Lộc Hoà, TP Nam Định)
