Phát huy lợi thế "dân số vàng" - Thời cơ và thách thức

Những năm qua, công tác dân số của tỉnh đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, nhận thức và thực hiện của người dân về chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) đã có những chuyển biến tích cực, tỷ suất sinh thô hàng năm giảm; quy mô gia đình có 2 con được chấp nhận ngày càng rộng rãi; đã kiểm soát được tốc độ gia tăng tỷ số giới tính khi sinh. Các chỉ số sức khỏe của người dân được cải thiện. Tuổi thọ bình quân năm 2016 là 74,1 tuổi, năm 2023 là 74,5 tuổi; tỉ số giới tính khi sinh năm 2016 là 115 bé trai/100 bé gái, năm 2023 là 113 bé trai/100 bé gái; tỉ lệ trẻ em được sàng lọc sơ sinh hàng năm đạt 2,5%; tỉ lệ phụ nữ mang thai được sàng lọc trước sinh hàng năm đạt 37,8%. 100% trẻ em dưới 6 tuổi được khám chữa bệnh miễn phí.  

Trung tâm Y tế huyện Nghĩa Hưng tổ chức khám bệnh miễn phí cho người cao tuổi trên địa bàn huyện.

Nam Định được đánh giá là địa phương thực hiện hiệu quả Đề án kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh giai đoạn 2016-2025 (Quyết định số 468/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ). Năm 2023, mức giảm tỷ suất sinh là 0,36 phần nghìn; tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên giảm còn 0,6%; có 18.034 trẻ em được sàng lọc sơ sinh, đạt 73,5% trên tổng số trẻ em sinh ra; 20.988 phụ nữ được sàng lọc trước sinh, đạt 83,5% trong tổng số phụ nữ mang thai. Thời gian qua, Sở Y tế tham mưu UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 93/KH-UBND của UBND tỉnh về thực hiện Đề án kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh giai đoạn 2021-2025. Các cấp ủy, chính quyền đã chỉ đạo các ngành, đoàn thể, các địa phương trên địa bàn tỉnh triển khai hiệu quả nhiều giải pháp, trong đó: Tăng cường công tác truyền thông nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của người dân đối với công tác kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh; thực hiện tốt các chính sách nhằm hỗ trợ, nâng cao vai trò, vị thế của phụ nữ và trẻ em gái trong gia đình, cộng đồng và xã hội; nâng cao hiệu lực thực thi pháp luật về kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh; đẩy mạnh phối hợp liên ngành, huy động sự tham gia của các tổ chức chính trị, xã hội trong việc thực hiện kế hoạch… Trong đó, Chi cục DS-KHHGĐ phối hợp với các ngành, địa phương tổ chức truyền thông nhóm nhỏ, tư vấn tại gia đình, cộng đồng, nói chuyện chuyên đề dành riêng cho các cặp vợ chồng, nam giới, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, vị thành niên, thanh niên, những người có uy tín trong cộng đồng về mất cân bằng giới tính khi sinh và các hệ lụy của nó, các biện pháp can thiệp để giảm thiểu tình trạng này.

Đồng chí Vũ Tài Anh, Phó Chi cục trưởng Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh cho biết: Năm 2023, Chi cục tổ chức 18 lớp tập huấn cung cấp kiến thức, kỹ năng về kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh cho 1.277 cán bộ chuyên trách, cộng tác viên dân số, người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, phường, người hoạt động không chuyên trách ở thôn, xóm, tổ dân phố; 40 hội nghị truyền thông vận động, tư vấn cộng đồng về cung cấp dịch vụ KHHGĐ cho 6.000 phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ; 10 hội nghị tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng tư vấn vận động đối tượng sử dụng các biện pháp tránh thai cho hơn 1.000 cộng tác viên tại các huyện, thành phố; 25 lớp tập huấn nâng cao năng lực về “truyền thông trong lĩnh vực dân số” cho 2.421 cán bộ làm dân số các cấp; truyền thông chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên cho 2.500 học sinh tại các trường THPT. Các cấp Hội Phụ nữ trong tỉnh tổ chức nhiều hoạt động hưởng ứng các phong trào thi đua liên quan đến công tác dân số và nâng cao vị thế của phụ nữ trong gia đình và ngoài xã hội như: Thực hiện tốt cuộc vận động “Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch”, câu lạc bộ “Xây dựng gia đình hạnh phúc”, “Phụ nữ sinh con một bề làm kinh tế giỏi”; tổ chức cho hội viên ký cam kết không lựa chọn giới tính thai nhi.

Bên cạnh kết quả nêu trên, Nam Định vẫn là tỉnh đông dân và mật độ dân số cao so với cả nước. Tổng tỉ suất sinh hiện ở mức rất cao, đứng thứ 3 toàn quốc. Dân số thường xuyên biến động lớn về cơ học nên việc theo dõi, quản lý còn khó khăn; Mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn đang ở mức rất cao so với mức cân bằng tự nhiên. Dân số của tỉnh đã bước vào giai đoạn già hoá nhanh, chiếm tỉ trọng ngày càng lớn trong cơ cấu dân số. Mặc dù tuổi thọ bình quân đạt 74,5 tuổi, tuy nhiên thời gian sống khỏe mạnh mới đạt 66 năm, phần lớn người cao tuổi ở nông thôn không có lương hưu, trong khi hệ thống an sinh xã hội chưa thích ứng kịp. Mật độ dân số không đồng đều và có sự chênh lệch khá cao giữa các vùng, trong đó, thành phố Nam Định có mật độ dân số cao nhất tỉnh (5.091 người/km2), huyện Nghĩa Hưng có mật độ thấp nhất (679 người/km2). Cán bộ làm công tác dân số cơ sở còn nhiều biến động, nhiều cán bộ mới thiếu kinh nghiệm, kiến thức, kỹ năng về công tác dân số.

Thực hiện Nghị quyết 21-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương, khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới; Kế hoạch số 32/KH-UBND của UBND tỉnh thực hiện Chiến lược Dân số Việt Nam đặt mục tiêu phấn đấu đến năm 2025: Tiếp tục giảm sinh nhằm đưa mức sinh về mức sinh thay thế, tổng tỉ suất sinh (TFR) là 2,35 con/phụ nữ, 100% phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ được tiếp cận thuận tiện với các biện pháp tránh thai hiện đại, phòng tránh vô sinh và hỗ trợ sinh sản. Kiểm soát tốc độ gia tăng, từng bước đưa tỉ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên, phấn đấu duy trì cơ cấu tuổi ở mức hợp lý; tỉ lệ trẻ em dưới 15 tuổi đạt khoảng 22,5%, tỉ lệ người cao tuổi từ 65 tuổi trở lên đạt khoảng 10%. Tuổi thọ bình quân đạt 75,3 tuổi, trong đó thời gian khoẻ mạnh tối thiểu 67 năm; tỉ lệ trẻ sơ sinh được tầm soát ít nhất 5 loại bệnh tật bẩm sinh phổ biến nhất đạt 80%. Thúc đẩy đô thị hóa, đưa tỉ lệ dân số đô thị đạt 32,5%. Phát huy tối đa lợi thế cơ cấu “dân số vàng”, tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát triển nhanh, bền vững. Thích ứng với già hoá dân số, đẩy mạnh chăm sóc sức khoẻ người cao tuổi; 60% số xã, phường đạt tiêu chí môi trường thân thiện với người cao tuổi; 100% người cao tuổi có thẻ bảo hiểm y tế, được quản lý sức khoẻ, khám, chữa bệnh, chăm sóc tại gia đình, cộng đồng, cơ sở chăm sóc tập trung. Tiếp tục tăng cường công tác phối hợp liên ngành; phân công nhiệm vụ, thực hiện chế độ phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan, đoàn thể, tổ chức tham gia thực hiện công tác dân số trên địa bàn. Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể nhân dân, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp tham gia, giám sát thực hiện công tác dân số. Nâng cao nhận thức, thực hành về bình đẳng giới, đề cao giá trị của trẻ em gái, vai trò, vị thế của phụ nữ trong gia đình và xã hội. Xây dựng các chuẩn mực, giá trị xã hội phù hợp nhằm thực hiện hiệu quả bình đẳng giới, loại trừ dần nguyên nhân sâu xa của tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh. Củng cố mạng lưới cung cấp dịch vụ KHHGĐ theo hướng bảo đảm các cơ sở y tế tuyến huyện cung cấp được tất cả các loại dịch vụ KHHGĐ, các cơ sở y tế tuyến xã cung cấp các dịch vụ KHHGĐ cơ bản. Tăng cường kết nối, hợp tác với các cơ sở cung cấp dịch vụ ngoài công lập; từng bước quản lý, điều tiết và phát triển thị trường dịch vụ dân số; thiết lập cơ chế bảo vệ quyền lợi khách hàng, cạnh tranh lành mạnh, nâng cao chất lượng dịch vụ của cơ sở cung cấp dịch vụ dân số công lập và ngoài công lập. Đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao nghiệp vụ về DS-KHHGĐ cho đội ngũ làm công tác dân số các cấp, các ngành, đáp ứng yêu cầu triển khai toàn diện công tác dân số./.

Bài và ảnh: Việt Thắng