Nơi lưu giữ những bức ảnh mang giá trị lịch sử

Bảo tàng tỉnh hiện lưu giữ khoảng 11 nghìn phim, ảnh có giá trị lịch sử, trong đó có hơn 200 bức ảnh giàu tính hiện thực về tinh thần yêu nước, ý chí chiến đấu kiên cường của quân và dân ta trong lao động sản xuất, chiến đấu trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Cán bộ Bảo tàng tỉnh giới thiệu cho du khách về các hình ảnh và kỷ vật thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.

Đến Bảo tàng tỉnh những ngày tháng 4 lịch sử, chúng tôi chứng kiến nhiều khách tham quan đang chăm chú lắng nghe cán bộ thuyết minh giới thiệu về bức ảnh “Sự trừng phạt đích đáng” của cố nghệ sĩ nhiếp ảnh Quang Văn. Bức ảnh ghi lại vào ngày 25-5-1966, khi máy bay Mỹ đánh phá cửa biển Hải Thịnh (Hải Hậu), dân quân Hải Thịnh phối hợp với bộ đội phòng không bắn rơi một máy bay địch. Bức ảnh “Sự trừng phạt đích đáng” vừa mang tính thời sự, vừa có giá trị nghệ thuật cao. Tác giả chụp theo bố cục đường chéo, với góc máy hơi hạ thấp nhằm đặc tả một phần xác máy bay Mỹ, đồng thời tạo hiệu ứng đẩy cao nữ dân quân Hà Thị Nhiên - một biểu tượng tiêu biểu cho tinh thần chiến đấu của những người phụ nữ Việt Nam thời chiến. Bức ảnh đã được nhiều tờ báo quốc tế in lại làm “bằng chứng” để lên án sự xâm lược của đế quốc Mỹ với Việt Nam. Cũng về chủ đề bắn rơi máy bay Mỹ, tại Bảo tàng tỉnh còn lưu giữ bức ảnh “Nam Hà bắn rơi 100 máy bay Mỹ”. Hình ảnh ghi lại chiến công ngày 11-6-1972 của Đại đội 2, Tiểu đoàn 6 pháo cao xạ bảo vệ thành phố đặt tại khu vực Bến Than, nay là khu vực Trường THCS Hàn Thuyên, đường Trần Bích San, phường Trần Quang Khải (thành phố Nam Định) bắn hạ chiếc máy bay thứ 100 thuộc dòng máy bay chiến đấu A6 mang ký hiệu 522 bị rơi xuống hồ Thượng Lỗi, nay là hồ Truyền Thống, phường Lộc Vượng (thành phố Nam Định). Sau khi máy bay trúng đạn, 1 trong 2 phi công đã nhảy dù và bị lực lượng tự vệ Nhà máy Dệt bắt sống. Viên phi công bị bắt sống là Trung úy William Angus, sinh ngày 15-12-1945, thuộc lực lượng Không quân Hoa Kỳ. Trong lần về thăm Bảo tàng tỉnh và trở lại địa điểm chiếc máy bay bị bắn rơi, cựu binh Mỹ William Angus xúc động ghi lại dòng lưu bút: “… Không thể tin được, tại khu trưng bày có hình ảnh xác chiếc máy bay của chúng tôi mang ký hiệu 522 được kéo lên từ hồ cùng với một bài báo đăng ngày 22-6-1973 mà chúng tôi là phi hành đoàn của chiếc máy bay thứ 100 bị bắn rơi ở Nam Hà”.

Tại Bảo tàng tỉnh hiện lưu giữ một số ảnh tư liệu của cố nghệ sĩ nhiếp ảnh, nhà báo Đỗ Dương Uyên. Với niềm đam mê nghề nghiệp, nhà báo Đỗ Dương Uyên đã ghi lại từng khoảnh khắc cuộc sống lao động, chiến đấu của quân và dân ta trong cuộc chiến tranh chống Mỹ ác liệt, từ trận địa pháo bảo vệ bầu trời miền Bắc với những nòng súng hướng thẳng lên cao sẵn sàng nhả đạn diệt giặc, đến các dân quân tự vệ vừa rời xưởng máy đã khoác súng lên vai đến chốt gác làm nhiệm vụ. Dù ở đâu, khi nghe tin địch đánh phá hoặc quân dân ta bắn rơi máy bay Mỹ, ông đều xuất hiện kịp thời để ghi lại những khoảnh khắc lịch sử. Nhắc đến Đỗ Dương Uyên, người ta nhớ đến những tác phẩm ảnh báo chí đã khắc ghi tên tuổi ông như: “Sẵn sàng”, “Tổ trực chiến bắn máy bay Mỹ”, “Đón đánh máy bay Mỹ”, “Dân quân Trực Nghĩa đánh trả máy bay Mỹ”… Trong đó bức ảnh “Thanh niên thành phố Nam Định lên đường vào Nam chiến đấu (1966)” hiện đang trưng bày ở Bảo tàng tỉnh để lại ấn tượng đẹp với hình ảnh những thanh niên với nụ cười rạng ngời trên khuôn mặt. Ánh mắt của các nhân vật thể hiện tinh thần lạc quan, hồ hởi dù biết trước có thể hy sinh bất cứ lúc nào trong chiến trường ác liệt. Trong số nhóm hiện vật ở Bảo tàng tỉnh, nhiều bức ảnh là minh chứng tội ác của đế quốc Mỹ trên quê hương Nam Định. Ở đó có các cơ sở sản xuất công nghiệp bị đánh phá ác liệt, khu dân cư nhiều nơi bị thiêu cháy; có những gia đình chưa kịp sơ tán bị bom Mỹ sát hại... Tiêu biểu là bức ảnh số hiệu 6573 chụp cảnh nhà ông Mỹ Hòa số 26 đường Lê Hồng Phong (thành phố Nam Định) bị bom Mỹ hủy diệt trong trận đánh bom ngày 26-9-1972 làm 6 người chết là một trong những bằng chứng tố cáo tội ác chiến tranh của đế quốc Mỹ.

Đồng chí Nguyễn Văn Thư, Giám đốc Bảo tàng tỉnh cho biết: Hiện nay, những hiện vật quân dân Nam Định trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ được Bảo tàng tỉnh lưu giữ trong kho hiện vật khối, kho giấy, kho phim ảnh và được sắp xếp, lưu giữ cẩn thận nhằm phục vụ công tác nghiên cứu khoa học, trưng bày, phát huy giá trị lịch sử. Thực hiện đề án “Đẩy mạnh các hoạt động học tập suốt đời trong thư viện, bảo tàng, nhà văn hóa, câu lạc bộ”, nhiều trường ở các cấp học thường xuyên đăng ký các chương trình hoạt động học tập ngoại khóa tại Bảo tàng tỉnh các nội dung trưng bày về lịch sử xã hội tỉnh Nam Định với chủ đề: “Nam Định trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ”… Do vậy, công tác sưu tầm các hiện vật được Bảo tàng tỉnh đẩy mạnh. Năm 2017, ông Vũ Đình Lưu, chủ sở hữu Bảo tàng Kỷ vật chiến tranh đã hiến tặng và bàn giao cho Bảo tàng tỉnh hơn 1.400 tài liệu, hiện vật, trong đó có nhiều phim, ảnh thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Việc tiếp nhận hiện vật từ các tổ chức, cá nhân được Bảo tàng tỉnh tiến hành theo đúng quy trình, sau đó tiến hành thẩm định, bổ sung thông tin nhằm làm rõ nguồn gốc, giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học. Các hiện vật phim, ảnh được hiến tặng được tư liệu hóa theo đúng nguyên tắc bảo tàng, trên cơ sở đó thành lập các bộ sưu tập hiện vật hoặc các chuyên đề đặc trưng để trưng bày và nhập kho cơ sở… Bên cạnh đó, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH, TT và DL) đã xây dựng và thực hiện kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, viên chức làm công tác bảo tàng nhằm nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn, chính trị, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Ngoài các lớp tập huấn, hội thảo về chuyên môn nghiệp vụ do Cục Di sản văn hóa và các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ VH, TT và DL tổ chức, công tác bồi dưỡng, đào tạo tại chỗ cho cán bộ làm công tác bảo tàng cũng được chú trọng, đặc biệt là đội ngũ hướng dẫn viên bảo tàng. Để phát huy giá trị các hiện vật nói chung và các phim, ảnh tư liệu, Bảo tàng tỉnh đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động chuyên môn, trong đó bổ sung các trang thiết bị phục vụ cho công tác quản lý hiện vật, nâng cấp hệ thống máy tính; mở trang thông tin điện tử: “baotangtinhnamdinh.vn”; trang bị máy tra cứu thông tin hiện vật 3D kết nối với phân hệ phần mềm không gian ảo; hàng nghìn hiện vật được số hóa bằng phần mềm chuyên dụng; nhiều hiện vật trưng bày được số hóa theo công nghệ 3D… Trong đó nổi bật là ứng dụng tham quan bảo tàng ảo 3D. Với hình thức tương tác 3D sống động, trực quan, thông tin phong phú và khả năng truyền bá rộng rãi, bảo tàng ảo hứa hẹn sẽ tiếp tục thu hút đông đảo công chúng, đặc biệt là giới trẻ quan tâm đến văn hóa và lịch sử dân tộc.

Những tác phẩm nhiếp ảnh thời kỳ chống Mỹ được lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh vừa có tính hiện thực, vừa mang tính nghệ thuật đã trở thành tư liệu quý báu ghi lại những khoảnh khắc hào hùng, anh dũng của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc, góp phần giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ quyết tâm học tập, lao động xây dựng quê hương giàu mạnh./.

Bài và ảnh: Viết Dư