Nhớ những nhà báo một thời ở Trụ sở 68 - Trần Phú

Tôi có may mắn được làm phóng viên Báo Đảng từ thời Báo Hà Nam Ninh, Báo Nam Hà, Báo Nam Định. Trên 30 năm liên tục (1981-2011) đã để lại trong tôi và chắc chắn trong tâm trí các đồng nghiệp làm báo cùng thời ở Trụ sở 68 Trần Phú những kỷ niệm đẹp đẽ và sâu sắc không thể nào quên.

Các thế hệ nhà báo Báo Nam Định gặp mặt nhân kỷ niệm 97 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2022).

Thời gian trôi đi. Tuổi già nhớ chuyện cũ hơn chuyện nay. Năm 1981, tôi nhận quyết định của Ban Tổ chức Tỉnh uỷ về làm phóng viên Báo Hà Nam Ninh, được Ban Biên tập Báo điều về Phòng Biên tập Công nghiệp của Báo, do Nhà báo Trần Gia Huệ, Phó trưởng Phòng Biên tập Công nghiệp trực tiếp hướng dẫn và giao nhiệm vụ viết tin, bài cho tôi. Phòng Biên tập Công nghiệp có 9 phóng viên. Tôi là phóng viên trẻ nhất so với các nhà báo trong phòng như: Nhà báo Phạm Định, sinh năm 1940, từ Báo Nhân Dân chuyển về; Nhà báo Trần Bột, Báo Hà Tây; Nhà báo Tạ Khôi, Đinh Hữu Ngợt từ Báo Ninh Bình ra; Nhà báo Văn Yêm từ Bộ Tư lệnh Thông tin liên lạc chuyển ngành; Nhà báo Nguyễn Danh Khôi, tốt nghiệp khoá I Trường Tuyên giáo Trung ương (nay là Học viện Báo chí và Tuyên truyền)… Nhà báo Trần Gia Huệ, quê ở huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình, anh là một trong số hơn 10 nhà báo quê ở tỉnh Ninh Bình công tác ở Báo Hà Nam Ninh, sau khi Báo Ninh Bình hợp nhất với Báo Nam Hà vào tháng 12 năm 1975. Tháng 1 năm 1976, số báo đầu tiên cũng là số Báo Tết Bính Thìn mang tên Báo Hà Nam Ninh, trong đó có bài xã luận “Chào tỉnh mới” ra mắt bạn đọc! Trần Gia Huệ xuất thân là kỹ sư lâm nghiệp, nhưng anh hiểu và viết về ngành ngân hàng rất “mả” và khó có người hơn anh. 

Nhà báo Tạ Khôi, sinh năm 1948, quê ở huyện Hoa Lư (Ninh Bình), anh là thương binh thời chống Mỹ. Vợ anh là giáo viên văn dạy phổ thông trung học huyện Hoa Lư. Một lần đi công tác ở huyện Vụ Bản về, anh chuyển cho tôi bức ảnh do anh chụp về tình trạng bà con xã viên xã Hợp Hưng đào đường đê lấy cát xây dựng. Ban quản trị Hợp tác xã An Hưng ngăn không được liền huy động xã viên ra đê chia ranh giới! Tôi viết bài châm biếm đăng Báo Nhân Dân trong chuyên mục: “Chuyện lớn… Chuyện nhỏ…”. Thơ Đoàn Quốc Sỹ. Ảnh Tạ Khôi!

“Chuyện thật ở Hợp Hưng/Đào đường đê lấy cát/Lo lũ về lở sạt/Ban quản trị An Hưng/Liền nổi giận đùng đùng/Chia đôi đê bõ bực/Chia đê chỉ bõ tức/Kết quả nào có hay!”

Năm 1991, tỉnh Hà Nam Ninh chia tách, tái lập hai tỉnh Nam Hà và Ninh Bình, anh Tạ Khôi được giao trọng trách Phó Tổng Biên tập Báo Ninh Bình; Nhà báo Trần Phượng đang là Phó Tổng Biên tập Báo Hà Nam Ninh được giao nhiệm vụ Tổng Biên tập Báo Ninh Bình.

Nhà báo Trần Phượng quê ở xã Nghĩa Minh, huyện Nghĩa Hưng, Nam Định. Trần Phượng có thời gian công tác ở tỉnh Hà Giang, sau đó về công tác ở Tạp chí của Ban Tổ chức Trung ương. Năm gia đình anh chuyển về cơ quan báo, chúng tôi những phóng viên trẻ được giao nhiệm vụ giúp anh chuyển nhà. Cả gia đình gồm 5 người được cơ quan bố trí cho một phòng tập thể, diện tích chỉ đủ kê một chiếc giường “Tây” và một thùng sắt tây đựng gạo, xe đạp phải để ngoài sân. Vợ anh Phượng là người phụ nữ tần tảo. Chị sắm cho cậu con trai chừng chín, mười tuổi chiếc bơm xe đạp đặt trước cổng cơ quan để bơm xe.

Năm 1988, tôi được điều động sang Phòng Biên tập Văn - Xã. Lực lượng phóng viên Phòng Biên tập Văn - Xã khá đông và sau này nhiều người trở thành lãnh đạo chủ chốt của Báo. Phó trưởng Phòng Biên tập Văn - Xã Trần Sỹ Hưởng vốn là phóng viên chương trình Phát thanh Quân đội nhân dân của Đài Tiếng nói Việt Nam, Sỹ Hưởng sống phóng khoáng, hoạt ngôn; phóng viên Trần Đại Quyết từ xưởng vẽ Đài Truyền hình Việt Nam; Phạm Quốc Tuấn phóng viên Thông tấn xã Việt Nam thường trú tại tỉnh Thái Nguyên; Đoàn Quốc Sỹ thư ký toà soạn Bản tin Đặc công; Trần Hùng Báo Đại Đoàn Kết; Vũ Ngọc Phác giáo viên Trường học sinh miền Nam (Vụ Bản) chuyển về; Vũ Hiến từ Công an tỉnh chuyển sang, sau là Tổng Biên tập Báo Hà Nam; Trần Đức Long tốt nghiệp khoa Ngữ văn, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội; Trần Hường tốt nghiệp khoa Sử Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội… Đáng tiếc, năm ấy Trần Hường đã đưa cả gia đình đi vùng kinh tế mới Lâm Đồng. Sau này, được biết anh là Giám đốc Đài Phát thanh huyện Di Linh (tỉnh Lâm Đồng)…

Trưởng Phòng Biên tập Văn - Xã năm đó là nhà báo Xuân Tế, thường ký bút danh là X.T, nhất là các bài phê bình trên báo. Ông Xuân Tế quê Ninh Bình, có dáng người gầy guộc, khắc khổ giống dáng “ông đồ xưa”. Ông già trước tuổi, sống mẫu mực và giữ nguyên tắc nhiều khi đến thái quá! Tôi nhớ mãi kỷ niệm một lần được đi “tháp tùng” ông đi chợ Viềng (Nam Trực). Những năm 1980 của thế kỷ trước, cơ quan Báo duy nhất được một chiếc xe Com-măng-ca đít vuông của Liên Xô đời cũ làm phương tiện đi lại. Ấy thế mà Tổng Biên tập Trần Đạo đã ký lệnh điều xe chở ông Tế đi thăm chợ Viềng, coi như một đặc cách cho cán bộ chủ chốt của Báo! 

Nhà báo Xuân Tế là cán bộ hoạt động từ trước năm 1945, nhưng ông không hề có tư tưởng bảo thủ. Năm 1989, con trai ông là Xuân Lễ đang là bác sĩ Phó Giám đốc Bệnh viện Hoa Lư (Ninh Bình) ông động viên con trai cả đưa cả gia đình vào một tỉnh phía Nam công tác vì ở trong đó đang thiếu bác sĩ. 16 năm hợp nhất Báo Hà Nam Ninh, các nhà báo quê Ninh Bình đều để lại những ấn tượng đẹp, những kỷ niệm sâu sắc khó quên. Các nhà báo quê tỉnh Ninh Bình công tác ở Báo Hà Nam Ninh năm ấy còn có nhà báo Tiến Lực, Quang Đức, Văn Trường, Trần Hường.

Phó Tổng Biên tập Báo Hà Nam Ninh là nhà báo Phạm Khắc Xương, ông sinh năm 1928, quê gốc ở tỉnh Hưng Yên, công tác ở Báo Hà Biên (tiền thân của Hà Nam ngày nay) từ năm 1950, nên ông “nghiễm nhiên” trở thành người tỉnh Hà Nam. Ông là nhà báo biết nhiều ngoại ngữ, thông thạo tiếng Anh và tiếng Pháp. Thời bao cấp, các sở, ban, ngành của tỉnh mở lớp học tiếng Anh cho cán bộ, nhân viên cơ quan, ông thường được mời đi dạy ngoài giờ để có thêm thu nhập. 

Sau khi nghỉ hưu, ông Phạm Khắc Xương thi tuyển làm chuyên gia phiên dịch cho đội lao động tại I-rắc. Nhớ đến Phạm Khắc Xương là nhớ đến một nhà báo chuẩn mực, lịch lãm trong giao tiếp, ông được anh em trong cơ quan yêu mến, kính trọng.

Các nhà báo quê ở tỉnh Hà Nam, công tác ở Báo Hà Nam Ninh, Nam Hà có nhà báo Phạm Ngọc Thiện, quê ở Bình Lục, ông từ Báo Quân đội nhân dân chuyển về. Ông trưởng thành từ Trưởng phòng Biên tập Công nghiệp của Báo, sau là Phó, rồi Tổng Biên tập Báo Nam Hà; Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Nam Hà. Năm 1996, chia tách tỉnh Nam Hà, ông là Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Hà Nam.

Nhà báo Vũ Ngọc Phác, ở thôn Chanh, xã Vân Xá, Kim Bảng, Hà Nam, nguyên là giáo viên dạy Văn cấp hai ở Trường học sinh miền Nam số bảy, đóng tại xã Vĩnh Hào (Vụ Bản), năm 1980 ông được chuyển về làm phóng viên Báo Hà Nam Ninh. Ông là nhà báo kiêm nhà thơ, có thơ in Báo Hà Biên (Hà Nam ngày nay) từ năm 1959 và có ba tập thơ đã xuất bản. Tôi nhớ anh từng nói: 20 năm nghề báo, mình tự hào không bao giờ viết sai sự thật!

Phóng viên Đỗ Quang Đán quê ở thành phố Phủ Lý (Hà Nam), trưởng thành từ công nhân sắp chữ xưởng in Báo Hà Nam Ninh. Anh viết phóng sự thì hay thôi rồi! Nhiều phóng sự anh viết về đề tài nông nghiệp, nông dân, nông thôn đều được phát trên Đài Tiếng nói Việt Nam thời đó. Tiếc là anh đã không đi hết con đường báo chí.

Các nhà báo quê ở Nam Định công tác từ thời Báo Nam Hà (trước năm 1975 về trước); Báo Hà Nam Ninh (1975-1991); Báo Nam Hà (1991-1996), Báo Nam Định đến nay, nhiều người đã về cõi khác! Số còn lại đều lên lão! Gặp lại nhau vẫn còn tươi nguyên những hoài niệm của một thời làm báo. Những kỷ niệm vui buồn, nụ cười nước mắt, kể cả những tiếc nuối pha chút buồn man mác về một thời chưa xa!...

Các nhà báo lão thành quê Nam Định có mặt tại Trụ sở 68 Trần Phú sớm nhất trong số các nhà báo hiện đang sinh sống ở thành phố Nam Định đó là: Nhà báo Lương Ngọc Chương, Tổng Biên tập báo Nam Hà về tòa soạn từ năm 1969. Nhà báo Trần Khang nguyên Phó Tổng Biên tập Báo Nam Định về tòa soạn từ năm 1968. Nhà báo Nguyễn Văn Bạo, nguyên Thư ký, Trưởng Phòng Tòa soạn về báo năm 1968. Nhà báo Vũ Đức Thịnh phóng viên Phòng Kinh tế về tòa soạn năm 1969…

Trần Khang là nhà báo có danh tiếng từ rất sớm; mấy chục năm công tác ở Báo đều đảm đương các chức vụ của Báo qua các thời kỳ: Từ Bí thư Chi đoàn Báo Nam Hà năm 24 tuổi. Mấy chục năm là Chủ tịch Công đoàn cơ quan Báo, và Bí thư Chi bộ nhiều khóa liền cho đến khi ông về nghỉ hưu năm 2003. Nhà báo Nguyễn Văn Bạo vốn là giáo viên cấp hai dạy ở trường làng, vì yêu văn nên sớm trở thành phóng viên báo Nam Hà. Năm tôi mới về tòa soạn, được đọc và thật sự ấn tượng với bài báo “Thư từ Dằm” phản ánh khí thế của bà con nông dân huyện Bình Lục đón nhận Chỉ thị 100/CT-TW của Ban Bí thư về việc khoán sản phẩm, giao quyền tự chủ đến nhóm và người lao động trong hợp tác xã nông nghiệp. Nhà báo Nguyễn Văn Bạo từng ghi dấu trong tâm trí nhiều bạn đọc Báo Hà Nam Ninh thời đó qua nhiều bài báo phóng sự điều tra như: “Công ngoài khoán ở Gia Viễn”; “Xung quanh việc định giá thóc ở Bình Lục”. Ông đã từng đoạt giải báo chí “Bông lúa vàng” của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, và Hội Nhà báo Việt Nam năm 1988. Vào những năm 1980, cánh phóng viên ở quê đều ở tập thể cơ quan Báo. Một buổi trưa, chúng tôi đã chứng kiến một vị giám đốc công ty xây dựng ra giá thẳng thừng: “Nếu anh không viết bài phê bình công ty, tôi sẽ trao cho anh chiếc xe máy DD đỏ này với đầy đủ các loại giấy tờ đã chuẩn bị sẵn”. Thời đó chiếc xe máy DD đỏ có giá trị mấy cây vàng, bằng cả một cơ nghiệp nhà giàu mới có. Nguyễn Văn Bạo đã kiên quyết từ chối, mặc dù vợ con ở quê Yên Trung làm ruộng, bản thân thì cơm niêu nước lọ! Trước khi về nghỉ hưu năm 2004, Nguyễn Văn Bạo là Trưởng phòng Biên tập Kinh tế - Báo Nam Định.

Có một nhà báo từ khi vào nghề cho đến khi nghỉ hưu năm 2008, chỉ chuyên viết về đề tài nông nghiệp, nông thôn và nông dân, đó là nhà báo Vũ Đức Thịnh quê ở xã Xuân Ngọc, huyện Xuân Trường. Với cách viết mộc mạc, chân thành, trung thực và giản dị, tên ông đã gắn liền với các chuyên mục trên báo như: “Chuyện nhà nông”; “Từ nhà ra đồng”; “Nhà nông cần biết”… Bài của ông được các chủ nhiệm hợp tác xã nông nghiệp và bà con xã viên trong tỉnh yêu mến đón đọc. 

Nhiều nhà báo gắn bó cả đời người với ngôi nhà 68 - Trần Phú và nhiều nhà báo từ phóng viên trưởng thành là cán bộ quản lý, lãnh đạo của cơ quan Báo. Trong đó có nhà báo Trần Đại Quyết, anh từ xưởng họa của Đài Truyền hình Việt Nam về tòa soạn từ năm 1978. Trần Đại Quyết là nhà báo yêu nghề, say nghề, hết lòng vì công việc báo chí. Có chí thì nên, với đức tính cần có của người làm báo, tính kiên quyết phấn đấu đã giúp anh thành công trong nghề và cả trong công tác quản lý khi đảm nhận trọng trách Tổng Biên tập Báo - Chủ tịch Hội Nhà báo tỉnh. Anh đã góp phần làm cho báo chí Nam Định thành “điểm sáng” trong công tác báo chí ở các tỉnh đồng bằng sông Hồng trong những năm 1990. Nhà báo Trần Đức Long - Phó Tổng Biên tập, từng phụ trách Báo Nam Định, hiện là Chủ tịch Hội Nhà báo tỉnh cũng là người có mặt rất sớm ở Trụ sở 68 - Trần Phú. Trưởng thành từ phóng viên Văn - Xã Báo Hà Nam Ninh, sau khi tốt nghiệp khoa Ngữ văn, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Thuở ấy nghèo, nghề báo cũng gặp rất nhiều khó khăn. Trần Đức Long sống thiện và lành, an nhiên, tự tại, không lập ngôn, được mọi người yêu quý. Nhà báo Vũ Hiến quê ở xã Đồng Sơn, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định là phóng viên chuyên viết về an ninh trong tỉnh thuộc Phòng Văn - Xã Báo Nam Hà. Năm 1996, tách tỉnh anh được phân công phụ trách Báo Hà Nam, sau này anh là Tổng Biên tập Báo Hà Nam. Mười năm liền, anh đã góp phần đưa tờ Báo Hà Nam trở thành tờ Báo có uy tín trong số các báo địa phương ở các tỉnh vùng Duyên hải Bắc Bộ. Năm 1981, tôi về báo Hà Nam Ninh công tác thì nhà báo, phóng viên nhiếp ảnh Đỗ Dương Uyên đã là người nổi tiếng! Ông nổi tiếng với những tác phẩm ảnh báo chí được chọn trưng bày ở Triển lãm ảnh các tỉnh đồng bằng sông Hồng như các bức ảnh “Khẩu đội tự vệ trực chiến bên nòng phóng 12 ly 7”; “Cô tự vệ Thành Nam”; “Học sinh đội mũ rơm đi học”; “Một triệu mét vải vì miền Nam ruột thịt”. Tác phẩm: “Giúp bà xâu kim” của ông đã đoạt giải Quốc tế ở Brúc-xen (Bỉ)... Sẽ thật là thiếu sót nếu không nhắc đến hai nhà báo nữ hiếm hoi của Báo Hà Nam Ninh! Chị Vũ Bích Ngọc quê ở xã Hải Hà (Hải Hậu). Chị tốt nghiệp Đại học Kinh tế Kế hoạch về Báo Hà Nam Ninh công tác cho đến năm nghỉ hưu. Chị Đỗ Thị Lý từ một điện báo viên Bưu điện Lạng Sơn về Báo Hà Nam Ninh làm phóng viên nhiếp ảnh. Hiện chị Lý có cả một kho tư liệu quý về ảnh thời sự của tỉnh qua các thời kỳ.

Các nhà báo Hà Nam Ninh, Báo Nam Hà đều đã sống qua thời bao cấp! Lương thấp, nhuận bút thấp nên gia đình nào cũng phải lo việc làm thêm: Thông thường thì nuôi lợn, bóc lạc thuê, làm giá đỗ, bán thuốc cam sài đẹn, mở hiệu ảnh, đan len, ấp trứng vịt lộn... đủ nghề! Thế nhưng các nhà báo vẫn sống trong sạch tử tế, khước từ mọi sự cám dỗ, vui vẻ lạc quan. Nhà báo Vũ Ngọc Nam đau dạ dày kinh niên, mặc dù cắt tới hai phần ba dạ dày, nhưng ông vẫn vui vẻ lạc quan và luôn miệng đọc hai câu ca dao tếu táo: “Phóng viên tờ Báo Nam Hà. Về nhà vợ gọi tôi là bố cu”… Người trình bày báo có nghề Vũ Kiến Thiết có biệt tài cầm bài của phóng viên viết tay, ông có thể nói chính xác bao nhiêu chữ mà không sai đến năm mười chữ. Ông bị hói đầu, mà Vũ Ngọc Nam xếp vào loại “Hói toàn phần”. Nhà báo Văn Yêm còn có biệt danh là “Yêm say”. Ông thừa nhận: Uống rượu càng say, viết báo càng hay, không rượu đời nhạt, tay run run không viết được. Quái lạ là trong cơn say, anh lại rất tỉnh. Năm 1996, nhà báo Văn Yêm được giải Nhì, Giải báo chí quốc gia về đề tài nông nghiệp. Anh bảo: Tớ phải tốn đến gần 20 lít rượu quê! Văn Yêm có thói quen đứng viết, ít khi ngồi ghế chỉn chu. Đến đoạn nào bí, anh lại ra cô hàng bán nước kiêm bán rượu trắng, trước cổng cơ quan Báo, gọi một chén, tợp một ngụm rồi vào viết tiếp! Thủ quỹ mời anh ra lĩnh lương, anh toàn ký một chữ: “Rồi”, lại nhầm hàng sang dòng của người khác. Thủ quỹ dọa: Tháng sau anh mà còn ký chữ “Rồi” kho bạc sẽ cắt lương anh! “Yêm say” lại còn cười khì khì, nói “Rồi”, “Rồi” đến vui...

Thời gian như nước trôi qua cầu, như bóng câu qua cửa sổ. Mới đó mà đã 50 năm kể từ năm hợp nhất tỉnh Ninh Bình và Hà Nam (năm 1975). Bao nhiêu kỷ niệm giăng dày, in đậm trong mỗi ký ức của các nhà báo của một thời. Kỷ niệm vui, kể cả những kỷ niệm chưa vui, nhưng đều thấm đẫm tình cảm của một tập thể gắn bó, đoàn kết hướng tới mục đích xây dựng tờ Báo Đảng hay hơn, đẹp hơn, xứng đáng với bề dày văn hóa, lịch sử của quê hương.

Đoàn Quốc Sỹ