Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công cùng với sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã mở ra một kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam - kỷ nguyên độc lập tự do và chủ nghĩa xã hội. Sự kiện lịch sử trọng đại này đã thay đổi căn bản vị thế của đất nước ta trên trường quốc tế, đưa nhân dân từ chỗ bị áp bức, bóc lột thành chủ nhân của đất nước. Trong không khí vui mừng và cảm xúc trào dâng ấy, ngay lập tức rất nhiều bài thơ đã nhanh chóng ra đời, thể hiện niềm hạnh phúc lớn lao của dân tộc, ca ngợi đất nước, ca ngợi cách mạng với niềm phơi phới hân hoan.
 |
| Nhân dân Hà Nội chiếm Bắc Bộ phủ 19-8-1945. Ảnh: Tư liệu |
Trong số đông các nhà thơ xuống đường cuốn theo dòng cảm xúc của lịch sử ấy, Tố Hữu là lá cờ đầu của nền thơ ca cách mạng. Lúc ấy ông cùng Trần Huy Liệu được phân công nhiệm vụ trở về Huế để thay mặt cách mạng tiếp nhận chính quyền từ tay Vua Bảo Đại. Đây là dịp để Tố Hữu tắm mình trong không gian Huế Tháng Tám tràn ngập cờ đỏ sao vàng tung bay trong luồng gió cách mạng, nhà thơ lắng nghe, thổn thức và chia sẻ:
Gió ơi gió! Hãy làm giông làm tố/ Cuốn tung lên cờ đỏ máu thêm tươi/ Vàng vàng bay đẹp quá sao ơi!/ Ta ngã vật trong dòng đời cuộn thác…
Giữa khí thế tưng bừng sục sôi và vô cùng xúc động ấy, dường như mỗi ngọn núi dòng sông đều thấy mình trẻ lại, rũ bỏ dáng vẻ trầm mặc, u uẩn ngàn năm mà vươn dậy bay lên sống trong cuộc đời mới:
Hãy bay lên sông núi của ta ơi! Nước mắt ta trào húp mí tràn môi/ Cổ ta ré trăm trận cười trận khóc/ Ta ôm nhau, hôn nhau từng mái tóc/
Từ niềm vui này tác giả nhận ra tầm vóc của dân tộc đang lớn lên, mạnh mẽ trong từng khoảnh khắc của sự vận hành vũ trụ:
Ngực lép bốn nghìn năm trưa nay cơn gió mạnh/ Thổi bùng lên tim bỗng hóa mặt trời.(Huế tháng Tám)
Cách mạng Tháng Tám 1945 như ánh bình minh rực rỡ, xua tan cái giá lạnh của đêm trường nô lệ, làm thay đổi cuộc đời của mỗi người dân đất Việt nói chung và làm thay đổi “ngòi bút” của mỗi nhà thơ nói riêng. Với cánh nhìn mới, cách thể hiện mới nhà thơ Xuân Diệu đã “lột xác” để có dáng điệu mới, khẩu khí mới để hát lên khúc tráng ca:
“Việt Nam, Việt Nam! Cờ đỏ sao vàng/ Những ngực nén hít thở ngày độc lập!/ Nghìn lực mới bốn phương lên tới tấp/ Nếp cờ bay chen vỗ sóng bài ca…”
Đọc những câu thơ trên ta có cảm giác tâm hồn tác giả giống như một sợi giây đàn đang căng, chỉ cần một “Nếp cờ bay” cũng có thể trào dâng dư ba âm thanh “bài ca” cách mạng. Sức mạnh bài ca ấy đã tập hợp những con người cần lao, lầm than đến với màu cờ đỏ sao vàng:
Chị bán củi ra thành thị đón lấy/ Anh kéo xe làm giấy dán trên mui/ Em bé con hì hục cố pha mùi/ Ông lão đón mớ lửa hồng vào dạ/ Có mấy bữa mà Việt Nam thắm cả/ Máu nén lâu từ ấy đã bùng ra/ Những túp lều xơ xác cũng ra hoa/ Những nếp cũ nẩy một chồi sống mới/ Một trăm năm tan tác tựa mù sương/”. (Ngọn Quốc kỳ)
Ngọn Quốc kỳ biểu tượng của cách mạng có sức mạnh kỳ diệu, làm hồi sinh sự sống và khai sinh trong mỗi tâm hồn một nguồn cảm xúc mới - cảm xúc cách mạng, thôi thúc đấu tranh và dâng hiến trí lực, sức lực cho Tổ quốc:
Càng đấu tranh vàng mới lại vàng ra/ Có nung nấu đỏ mới lại càng đỏ riết/ Theo cờ gọi những con dân đất Việt/ Dâng máu xương không tiến với sơn hà/” (Ngọn Quốc kỳ)
Cách mạng Tháng Tám thành công, ngày mồng 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình vàng tươi sắc nắng, tràn ngập cờ đỏ sao vàng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Niềm hân hoan ấy tràn ngập trong tâm hồn nhà thơ Tố Hữu kết thành thi phẩm “Sáng mồng 2 tháng chín”:
Hôm nay sáng mồng 2 tháng 9/Thủ đô hoa vàng nắng Ba Đình/ Muôn triệu tim chờ, chim cũng nín/ Bỗng vang lên tiếng nói ân tình…
Đó là tiếng nói của độc lập, tự do, ấm no hạnh phúc. Giữa không khí trang nghiêm ấy Tố Hữu
cảm nhận:
Trời bỗng xanh hơn nắng chói lòa/ Ta nhìn lên Bác, Bác nhìn ta/ Bốn phương chắc cũng nhìn ta đó/ Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Tâm hồn của tác giả phải nhạy cảm, tinh tế đến mức nào mới kí họa được bức tranh có đủ màu sắc, âm thanh, hương vị trong ngày Tết Độc lập. Ở đó cả nước hướng về Bác và ánh mắt của Người nhìn thấu khắp non sông. Hơn thế nữa là cả bốn biển năm châu đều ngưỡng vọng về Việt Nam. Tất cả đều reo lên: “ Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.” Đây là lời khẳng định thành quả của Cách mạng Tháng Tám năm 1945.
Đã 77 năm trôi qua, mỗi lần đọc lại “Huế tháng Tám”, “Ngọn Quốc kỳ” và nhiều bài thơ khác ra đời giữa mùa thu lịch sử năm 1945, chúng ta lại được sống trong không khí tưng bừng phấn khởi của những ngày Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2 tháng 9. Tinh thần ấy và hào khí ấy sống mãi trong trái tim mỗi người dân đất Việt. Hun đúc, khơi dậy truyền thống hào hùng dân tộc, tạo thành sức mạnh vật chất, tinh thần quyết tâm bảo vệ giang sơn gấm vóc tổ tiên để lại./.
Kim Cúc
