Tỉnh ta có nhiều làng nghề truyền thống, các KCN, CCN tập trung. Những năm qua, tỷ lệ tăng dân số tự nhiên giảm song dân số đô thị có xu hướng gia tăng, cộng với sự phát triển mạnh của các làng nghề, các khu, CCN đã khiến môi trường ô nhiễm nghiêm trọng. Nhiều KCN, CCN đi vào hoạt động, tập trung ở khu vực ngoại thành, các thị trấn, thị tứ đã tạo nên sự gia tăng dân số cơ học tại các khu vực này, gây nên sức ép lớn đối với môi trường sống. Riêng các KCN hiện thu hút khoảng 30 nghìn người đến lao động. Nhu cầu về nhà ở tăng, gây sức ép với nguồn tài nguyên đất. Ngoài ra các công trình dân dụng, công trình công cộng, công trình dịch vụ, công trình sản xuất... trong quá trình xây dựng phát sinh nước thải, chất thải rắn, bụi, tiếng ồn tác động tiêu cực đến môi trường. Mật độ dân số cao tại Thành phố Nam Định khiến môi trường sống ở khu vực đô thị trở nên ngột ngạt. Rác thải sinh hoạt tăng, thiếu nước sạch sinh hoạt, ô nhiễm không khí do lượng phương tiện giao thông nhiều... tác động đến môi trường. Theo số liệu thống kê, hiện lượng rác thải phát sinh trong toàn tỉnh ước khoảng 880 tấn/ngày, trong đó riêng Thành phố Nam Định khoảng 220 tấn/ngày. Tăng dân số dẫn đến tăng số người tiêu thụ, đòi hỏi phải sản xuất nhiều hơn, làm cho môi trường bị ô nhiễm nặng nề. Hiện nay, chăn nuôi ở tỉnh ta khá phát triển, có hàng trăm trang trại, gia trại. Chất thải từ các trang trại, gia trại cũng là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường. Bên cạnh đó, việc sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật trong nông nghiệp ngày càng tăng cả về số lượng và chủng loại cùng với thói quen canh tác dùng phân chuồng chăm bón trực tiếp cho cây trồng vẫn còn phổ biến đang là nguy cơ gây ô nhiễm môi trường và dịch bệnh cho người dân. Trong khai thác, chế biến thuỷ sản, hiện tượng đánh bắt thuỷ sản bằng xung điện, nổ mìn, việc khai thác cạn kiệt, chế biến thuỷ sản mang tính thủ công... cũng gây ảnh hưởng đến hệ sinh thái, đa dạng sinh học và ô nhiễm môi trường nước. Đặc biệt, với hàng trăm làng nghề đang hoạt động, các làng nghề hầu hết có các công trình kết cấu hạ tầng kỹ thuật phục vụ sản xuất lạc hậu xen lẫn trong khu dân cư, không có hệ thống thoát nước, xử lý nước thải tập trung và bãi chôn lấp chất thải rắn hợp vệ sinh, làm gia tăng khí thải, bụi, tiếng ồn, gia tăng mức độ ô nhiễm môi trường nước, tác động xấu đến môi trường đất. Khi môi trường bị huỷ hoại đã tác động ngược trở lại quá trình sản xuất, ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế và chất lượng sống của người dân, tác động đến sức khoẻ và bệnh tật của con người. Các số liệu thống kê cho thấy, tình trạng sức khoẻ của người lao động và cư dân trong các làng nghề đang diễn biến theo chiều hướng xấu. Tại các làng nghề chế biến lương thực, mây tre đan, chế biến gỗ, tỷ lệ người mắc bệnh ngoài da, mắt hột, phụ khoa tăng. Tại các làng nghề cơ khí, đúc, sản xuất vật liệu xây dựng, người mắc bệnh lao phổi, viêm phế quản cao. Ở các làng nghề có tiếng ồn lớn như cơ khí, mộc nhiều người mắc các bệnh về thần kinh, não, giảm tuổi thọ. Nguồn nước thải nhiễm chì còn là nguyên nhân gia tăng các bệnh tiêu chảy, viêm đường hô hấp, sảy thai... ảnh hưởng lớn đến chất lượng dân số.
Dân số và môi trường là hai yếu tố có quan hệ chặt chẽ với nhau. Thực tế cho thấy, sự gia tăng dân số có tác động tiêu cực đến sự phát triển bền vững của môi trường. Đặc biệt, sự gia tăng dân số đã gây sức ép lớn tới tài nguyên thiên nhiên và môi trường do khai thác quá mức các nguồn tài nguyên phục vụ cho các nhu cầu nhà ở, sản xuất lương thực, thực phẩm, sản xuất công nghiệp, đồng thời tạo ra các nguồn rác thải lớn khiến môi trường không khí, môi trường nước bị ô nhiễm nghiêm trọng, nhất là tại khu vực đô thị và các làng nghề.
Mặc dù tỉnh ta những năm qua mức sinh giảm (giảm sinh bình quân hằng năm từ 0,15-0,2%o) nhưng quy mô dân số ngày một lớn (khoảng 1,9 triệu người, đứng thứ 8 trong toàn quốc) do dân số tăng thêm trung bình mỗi năm còn ở mức cao; số con trung bình của một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ là 2,32 con (toàn quốc là 2,1 con), tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên còn cao so với mặt bằng chung cả nước. Để giảm sức ép của sự gia tăng dân số đối với môi trường, trước hết cần thực hiện tốt chính sách dân số nhằm điều tiết sự phát triển dân số hợp lý; bảo đảm sự phân bố dân cư, lao động hợp lý, phù hợp với đặc điểm, điều kiện, tình hình phân bố lực lượng sản xuất của từng vùng, từng địa phương; bảo vệ sức khoẻ bà mẹ, trẻ em, giảm tử vong, tăng tuổi thọ của dân cư, góp phần nâng cao chất lượng dân số và nguồn lao động. Ngoài ra cần đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, kiến thức về môi trường và trách nhiệm bảo vệ môi trường cho cộng đồng, nhất là ý thức bảo vệ, sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên./.
Lam Hồng
