Những ngày này, trên các đồng muối thuộc các xã Nghĩa Phúc (Nghĩa Hưng), Hải Lý (Hải Hậu), Bạch Long (Giao Thủy)… bà con diêm dân đang tập trung ra đồng cải tạo ruộng muối, bước vào vụ sản xuất mới.
Tại đồng muối xã Nghĩa Phúc, diêm dân đang tập trung phương tiện cơ giới cải tạo đồng ruộng để kịp bước vào vụ sản xuất. Đồng chí Phạm Văn Trường, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc HTX sản xuất muối Nghĩa Phúc cho biết: Hiện nay HTX có 52,9ha với 500 hộ tham gia, trong đó có 12ha sản xuất muối sạch. Sản lượng muối của Nghĩa Phúc đạt 3.500-4.000 tấn/năm. Mỗi năm, HTX nhận tiêu thụ 1.000 tấn muối của diêm dân số còn lại tiêu thụ qua các kênh của tư thương. Năm 2014 giá muối ở mức 1.700 đồng/kg, tuy nhiên từ năm 2015 đến thời điểm này giá muối hạ, chỉ còn 1.200 đồng/kg. Giá muối sạch cao hơn muối thường khoảng 20-40%. Nhìn chung, giá muối còn thấp và không ổn định so với ngành nghề sản xuất khác.
Tuy vậy, nghề muối vẫn giải quyết việc làm cho nhiều diêm dân và góp phần giữ vững an ninh chính trị ở địa phương. Từ 1-3, HTX tập trung đầu tư, sửa chữa các thiết bị đồng muối như: cầu cống, chạt lọc, thống cái, thống con, đường vận chuyển nội đồng… và đào đắp, nạo vét kênh mương với khối lượng 7.000m3 đất; các hộ dân đã vận chuyển tập kết được trên 3.000m3 cát về trước khi bước vào vụ sản xuất mới.
 |
| Sản xuất muối sạch bằng phương pháp kết tinh muối trên bạt tại xã Hải Chính (Hải Hậu). |
Hiện toàn tỉnh có 9 xã và 2 thị trấn tham gia sản xuất muối thuộc 3 huyện Giao Thủy, Hải Hậu, Nghĩa Hưng với tổng diện tích 600ha. Năng suất muối bình quân của tỉnh đạt 84 tấn/ha, sản lượng hằng năm trên 54 nghìn tấn. Từ đầu tháng 3 đến nay, các HTX sản xuất muối đã xây dựng kế hoạch nạo vét kênh mương tưới tiêu, tu bổ các công trình thủy lợi, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các Cty TNHH một thành viên KTCTTL trên địa bàn tổ chức nạo vét các tuyến sông chính, các cửa sông lấy nước biển, điều tiết nước kịp thời phù hợp giữa sản xuất muối và nuôi thủy sản. Tổng khối lượng đào đắp kênh cấp I, II, III phục vụ cho sản xuất muối toàn tỉnh đạt 45 nghìn m3; diêm dân bổ sung cát mới cho sản xuất muối với khối lượng 18.400m3. Hiện diêm dân các HTX đang tích cực sửa chữa, tu sửa và làm mới ô kết tinh, làm mới thống cái, thống con, cài đảo chạt lọc nhằm đảm bảo cho các đồng muối được sử dụng hiệu quả. Chị Nguyễn Thị Mai, xã Hải Chính (Hải Hậu) cho biết: “Từ đầu năm đến nay trời mưa nhiều, tranh thủ những ngày thời tiết thuận lợi, chúng tôi huy động cả nhà, thuê thêm lao động cùng với phương tiện cơ giới để cải tạo ruộng muối, chuẩn bị vào mùa. Vụ sản xuất này, gia đình tôi làm 1.200m2 bằng phương pháp trải bạt. Hiện tại cũng đã có nhiều thương lái đến đề nghị ký hợp đồng mua muối sạch với giá cao nên gia đình tôi yên tâm sản xuất”. Cùng với diêm dân chuẩn bị cho vụ muối mới, các HTX đầu tư làm mới hàng nghìn cầu cống nội đồng phục vụ việc đi lại, vận chuyển và tưới, tiêu nước cho đồng muối. Các đơn vị kinh doanh muối đầu tư tu sửa hệ thống kho tàng đảm bảo việc thu mua muối cho diêm dân. Hiện nay, việc tiêu thụ muối cho diêm dân trong tỉnh do các doanh nghiệp, HTX diêm nghiệp và tư thương thực hiện. Để hỗ trợ tiêu thụ muối cho diêm dân, hằng năm, Sở NN và PTNT chỉ đạo các HTX phối hợp với các doanh nghiệp tổ chức hội nghị khách hàng, đồng thời ký kết hợp đồng tiêu thụ muối cho diêm dân ngay từ đầu vụ. Một số HTX chủ động huy động tiền vốn từ các thành viên trong Ban quản lý HTX, đội trưởng sản xuất và ứng tiền vốn trước của doanh nghiệp để thu mua muối, do vậy công tác tiêu thụ, chế biến muối được thực hiện tốt, sản phẩm không bị tồn đọng. Có 16 doanh nghiệp giữ vai trò chủ đạo, tiêu thụ 50-60% tổng sản lượng muối toàn tỉnh, đưa vào chế biến trên 30 nghìn tấn muối. Một số HTX trực tiếp tiêu thụ muối cho diêm dân chiếm khoảng 2% tổng sản lượng. Lượng muối còn lại được tư thương thu mua và đem đi tiêu thụ trong và ngoài tỉnh. Nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất muối cho diêm dân, Sở NN và PTNT tăng cường tập huấn, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật gắn với các mô hình sản xuất phù hợp. Giới thiệu các mô hình sản xuất tiên tiến trong và ngoài tỉnh để HTX, diêm dân tham quan học tập, áp dụng. Khuyến khích diêm dân cải tiến công cụ, áp dụng các tiến bộ kỹ thuật nâng cao năng suất lao động, chuyển đổi vị trí chạt lọc góp phần giảm sức lao động nặng nhọc. Những năm qua, Chi cục PTNT hỗ trợ các địa phương chuyển đổi từ sản xuất muối truyền thống sang ứng dụng kỹ thuật kết tinh muối trên bạt để sản xuất muối sạch. Hiện trong tổng số 600ha ruộng muối trên địa bàn tỉnh có 130ha sản xuất bằng phương pháp trải bạt đã nâng cao chất lượng và khả năng cạnh tranh của sản phẩm muối trên thị trường. Hiệu quả của phương pháp sản xuất muối này cao hơn 30-40% so với phương pháp sản xuất truyền thống nên được diêm dân các địa phương nhiệt tình hưởng ứng.
Nhìn chung, sản xuất muối của tỉnh vẫn chủ yếu là thủ công, diện tích nhỏ lẻ, manh mún, diện tích sản xuất muối sạch còn ít, năng suất thấp và chênh lệch lớn giữa các địa phương. Mức đầu tư cơ sở hạ tầng cho sản xuất thấp so với nhu cầu của ngành muối. Hệ thống ô nề, thống, chạt, sân phơi đã xuống cấp song mới chỉ được sửa chữa tạm thời, chắp vá. Việc huy động các nguồn lực khoa học công nghệ và đầu tư cơ sở vật chất ngành muối còn nhiều hạn chế. Hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ của các HTX nhìn chung đã có chuyển biến tích cực song không đồng đều, chưa tạo lập được mối quan hệ bền vững dựa trên cơ chế phân bổ lợi nhuận theo chuỗi giá trị từ sản xuất tới lưu thông giữa “diêm dân - HTX - doanh nghiệp” do đó chưa hỗ trợ được nhiều cho kinh tế hộ phát triển. Nhiều HTX không đủ năng lực cạnh tranh với tư thương trong hoạt động kinh doanh muối. Biến đổi khí hậu làm cho thời tiết ngày càng diễn biến bất thường gây trở ngại rất lớn với sản xuất; số ngày nắng không nhiều và thường có mưa xen kẽ gây bất lợi cho sản xuất muối. Ảnh hưởng của lạm phát và suy giảm kinh tế, giá các loại vật tư phục vụ sản xuất tăng cao làm tăng chi phí sản xuất, giá muối ngày càng giảm nên hiệu quả sản xuất thấp làm cho thu nhập, đời sống của diêm dân gặp nhiều khó khăn, một bộ phận diêm dân không mặn mà trong đầu tư sản xuất muối. Bên cạnh đó, các chính sách cho ngành muối còn ít và chưa đủ để giúp người dân yên tâm sản xuất. Một số địa phương trong tỉnh thiếu quan tâm đến nghề muối, công tác chỉ đạo điều hành sản xuất chưa quyết liệt và hiệu quả, vẫn còn một số diện tích đồng muối bị bỏ hoang.
Hiện nay, Sở NN và PTNT tiếp tục phối hợp với các sở, ngành tham mưu, đề xuất với UBND tỉnh các chính sách hỗ trợ người dân ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong sản xuất muối, hỗ trợ cải tạo nội đồng để giảm thiểu cường độ lao động, nâng cao năng suất, chất lượng muối. Nâng cao vai trò và hiệu lực điều hành của HTX diêm nghiệp trong việc tổ chức vận động thành viên đầu tư sản xuất, áp dụng tiến bộ kỹ thuật, tổ chức tốt các dịch vụ phục vụ sản xuất muối và hỗ trợ kinh tế hộ phát triển. Tăng cường hướng dẫn, tạo điều kiện giúp các HTX diêm nghiệp đẩy mạnh các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và hỗ trợ kinh tế hộ phát triển thông qua hội thảo, tập huấn. Các địa phương chủ động đầu tư chuẩn bị đầy đủ điều kiện để triển khai, thực hiện các dự án nâng cấp cải tạo cơ sở hạ tầng đồng muối đã được phê duyệt. Rà soát, đề xuất các dự án đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng đồng muối gắn với chương trình xây dựng NTM, mở rộng diện tích sản xuất muối kết tinh trên bạt, nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả nghề muối, góp phần cải thiện và nâng cao đời sống diêm dân./.
Bài và ảnh: Ngọc Ánh
