Ứng dụng khoa học, công nghệ số trong phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai

Trước diễn biến bất thường, trái quy luật của thiên tai và biến đổi khí hậu, các cấp chính quyền, ngành chức năng, đơn vị liên quan đã tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ (KHCN), đẩy mạnh chuyển đổi số trong công tác phòng, chống thiên tai (PCTT) nhằm giảm thiểu đến mức thấp nhất thiệt hại về người và tài sản.

Tuyến đê kiểu mẫu đoạn qua xã Xuân Châu (Xuân Trường).

Với sự hỗ trợ đắc lực của KHCN, đặc biệt là công nghệ số, công tác dự báo, cảnh báo sớm thiên tai ngày càng hiệu quả hơn. Tỉnh đã đầu tư trang bị, nâng cấp, hiện đại hóa hệ thống quan trắc môi trường, khí tượng thủy văn như máy đo gió, máy đo khí áp, máy đo độ ẩm, thiết bị đo dòng chảy ADCP, trạm đo mưa tự động… nhằm cung cấp đầy đủ thông tin, số liệu khí tượng thủy văn kịp thời, chính xác cho các sở, ngành liên quan và địa phương phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành phòng, chống, giảm nhẹ thiệt hại thiên tai, giúp người dân hạn chế thấp nhất các rủi ro, thiệt hại. UBND tỉnh đã chỉ đạo Đài Khí tượng thủy văn đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, cụ thể hóa bản tin dự báo áp thấp nhiệt đới, bão; từng bước cải tiến nội dung, hình thức các bản tin dự báo khí tượng thủy văn, nhất là các bản tin dự báo áp thấp nhiệt đới, bão, lũ và các hiện tượng nguy hiểm như: dông, lốc, mưa lớn; bản tin dự báo về xu thế thời tiết, thủy văn 10 ngày; bản tin dự báo thời tiết biển; bản tin dự báo hải văn tại địa phương. Đồng thời phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan truyền phát các bản tin cảnh báo, dự báo thiên tai đến mọi người dân, nhất là ngư dân trên biển và vùng có nguy cơ cao để chủ động phòng, tránh theo phương châm “đầy đủ, kịp thời và đủ độ tin cậy” về các loại bản tin dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn. Ngoài ra, tỉnh đã triển khai các ứng dụng đo lượng mưa tự động và cập nhật trên hệ thống điện tử: dulieu.tramthoitiet.vn (Trạm đo mưa tại Văn phòng Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN và PTNT)), sensor.tecotec.vn (Trạm đo mưa tại các Hạt quản lý Hải Hậu, Giao Thủy, Nghĩa Hưng), namdinh.homeos.vn:6868 (Trạm đo mưa của Đài Khí tượng thủy văn tỉnh), Vrain.vn (Trạm đo mưa của Quỹ Cộng đồng PCTT tài trợ). Việc ứng dụng công nghệ số giúp các cấp chính quyền địa phương, cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân nắm bắt các bản tin dự báo, cảnh báo thiên tai, từ đó chủ động xây dựng kế hoạch, sẵn sàng phương án ứng phó với thiên tai theo phương châm “4 tại chỗ”.

Bên cạnh đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số hỗ trợ công tác dự tính, dự báo khí tượng thủy văn, tỉnh còn tập trung đầu tư chiều sâu cơ sở vật chất, thiết bị, xây dựng cơ sở dữ liệu, công cụ hỗ trợ quản lý, điều hành hệ thống công trình đê điều, thủy lợi, đảm bảo yêu cầu PCTT. Tỉnh đã xây dựng được hệ thống WebGIS - “số hóa” toàn bộ cơ sở dữ liệu đê điều, góp phần cung cấp đầy đủ thông tin về các tuyến đê, kè, cống, kho bãi vật tư và các công trình phụ trợ… Sở NN và PTNT cũng đầu tư đã lắp đặt các thiết bị theo dõi mực nước, các đoạn đê, kè, cống xung yếu tại 7 điểm trên các tuyến sông Đào, Đáy, Hồng, Ninh Cơ, cống Thanh Niên và các khu neo đậu tàu, thuyền của tỉnh; lắp đặt 9 camera giám sát đê điều, 4 vị trí camera theo dõi công trình PCTT giám sát trực tuyến các khu vực trọng yếu PCTT, 2 thiết bị flycam. Tất cả hình ảnh, dữ liệu tổng quan công trình đê điều, cao trình mặt nước, mực nước sông và việc đóng mở cống… được cập nhật liên tục và truyền về Văn phòng thường trực Ban Chỉ huy PCTT và TKCN tỉnh để nắm bắt kịp thời, phục vụ công tác chỉ đạo điều hành PCTT của các cấp từ Trung ương đến tỉnh, huyện và cấp xã, đặc biệt là trong tình trạng khẩn cấp. 

Chi cục Thủy lợi (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) ứng dụng phần mềm theo dõi diễn biến bão, áp thấp nhiệt đới.

Với khoản viện trợ phi chính phủ nước ngoài do Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương - Hoa Kỳ thông qua Văn phòng Hợp tác Quốc phòng - Đại sứ quán Hoa Kỳ tài trợ, UBND tỉnh đã giao Sở NN và PTNT chủ trì, phối hợp với các đơn vị liên quan thực hiện dự án Trung tâm Phòng tránh và Giảm nhẹ thiên tai tỉnh Nam Định. Đến tháng 1-2023, dự án đã hoàn thành xây dựng trụ sở Trung tâm Phòng tránh và Giảm nhẹ thiên tai đặt tại xã Nam Phong (thành phố Nam Định) với tổng diện tích trên 700m2 gồm: nhà điều hành cao 3 tầng; trung tâm điều phối chính đặt tại trụ sở Trung tâm với 2 cột ăng-ten cao 33m và các thiết bị cho hệ thống thông tin liên lạc… Trạm liên lạc nhánh cố định được thiết lập với 6 trạm tại các điểm: Hạt quản lý đê Nam Trực; Hạt quản lý đê Ý Yên; Hạt quản lý đê Giao Thủy; Hạt quản lý đê Hải Hậu; Trạm đo sóng Thịnh Long và Hạt quản lý đê Nghĩa Hưng với quy mô kết cấu tương tự nhau; tại mỗi trạm liên lạc nhánh xây dựng 1 cột ăng-ten cao 17m và lắp đặt các thiết bị liên quan. Với hệ thống liên lạc này đã giúp Trung tâm có thể liên lạc thoại bằng thiết bị bộ đàm tần số HF với các Trung tâm Phòng tránh và Giảm nhẹ thiên tai các tỉnh, thành phố khác và các tàu, thuyền khai thác hải sản hoạt động trên biển có trang bị thiết bị liên lạc tương thích; liên lạc thoại với máy bay cứu hộ cứu nạn trong khu vực (chỉ lắp đặt khi được cấp phép sử dụng tần số và thiết bị). Ngoài ra, hệ thống thông tin liên lạc này còn có thể tiếp nhận thiết bị nhận và trao đổi thông tin bằng hệ thống nhận dạng tự động (AIS) với các phương tiện hàng hải hoặc tàu, thuyền có thiết bị tương tự. Qua đó góp phần phục vụ công tác điều hành, chủ động phòng, chống, ứng phó kịp thời và có hiệu quả, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai, thảm họa gây ra trên địa bàn tỉnh.

Song song với những đầu tư về mặt công nghệ và cơ sở hạ tầng số, tỉnh cũng chỉ đạo các sở, ngành và các địa phương ứng dụng các nền tảng công nghệ, mở rộng kênh tuyên truyền, thông tin các bản tin dự báo, cảnh báo thiên tai. Trong đó, Văn phòng thường trực Ban Chỉ huy PCTT và TKCN thường xuyên cập nhật công tác bảo vệ đê điều, dự phòng thiên tai, lũ lụt nhanh chóng trên ứng dụng mạng xã hội Facebook, đặc biệt là qua kênh Zalo “Thông tin PCTT Nam Định”. Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh duy trì các chuyên mục “Thời tiết nông vụ”, “Chính sách mới” có lồng ghép thông tin, tuyên truyền về tác hại của thiên tai, lũ lụt; cảnh báo về sự bất thường, nguy cơ của biến đổi thời tiết, khí hậu. Báo Nam Định tuyên truyền thường xuyên trên báo in, báo điện tử và các ứng dụng của Báo trên nền tảng số: facebook, youtube, zalo, tiktok… trước và trong mùa mưa bão, bình quân mỗi tháng từ 7-10 tin, bài. Việc có thêm những kênh tuyên truyền nhanh chóng đã giúp 100% hộ gia đình, tổ chức, doanh nghiệp nhận được thông tin thông báo, cảnh báo thiên tai trên địa bàn, đồng thời nâng cao ý thức, trách nhiệm của người dân trong công tác PCTT.

Để nâng cao năng lực PCTT và TKCN phù hợp với tình hình mới, thời gian tới, tỉnh tiếp tục chỉ đạo tăng cường ứng dụng KHCN cũng như đẩy mạnh hiện đại hóa, tự động hóa các thiết bị kỹ thuật quan trắc tài nguyên và môi trường để nâng cao hiệu quả dự báo, cảnh báo, điều tra, đánh giá, ứng phó với biến đổi khí hậu và PCTT. Nâng cao tính khoa học và tính thực tiễn trong các chương trình, kế hoạch về ứng phó biến đổi khí hậu cụ thể cho từng giai đoạn, từng ngành, từng địa phương. Tiếp tục thực hiện các đề tài nghiên cứu KHCN, đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật phục vụ cho công tác bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu và PCTT.

Bài và ảnh: Ngọc Ánh