Hình thành trục liên kết kinh tế - đô thị Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình

Việc hợp nhất ba tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình không chỉ là bước ngoặt lớn trong tổ chức hành chính mà còn mở ra một không gian phát triển liên vùng chiến lược, hình thành trung tâm động lực mới phía Nam đồng bằng sông Hồng (ĐBSH). Với quy mô gần 4.000km2, dân số trên 4,4 triệu người và GRDP dự kiến vượt 310 nghìn tỷ đồng trong năm 2024, đơn vị hành chính mới mang tên Ninh Bình có tiềm năng to lớn để bứt phá trên bản đồ kinh tế quốc gia.

Sự tương đồng về vị trí địa lý, văn hóa, kinh tế và hạ tầng giữa ba tỉnh là nền tảng vững chắc để tái cấu trúc không gian phát triển vùng. Hợp nhất tạo điều kiện thúc đẩy kết nối mạnh mẽ giữa các khu vực đô thị, công nghiệp, nông nghiệp và kinh tế biển, trong đó tập trung phát huy vai trò của “vùng duyên hải chiến lược” Nam Định - Ninh Bình. Hà Nam với lợi thế trung tâm logistics, chế biến và đào tạo nguồn nhân lực sẽ góp phần quan trọng vào bức tranh phát triển chung. Theo Quy hoạch vùng ĐBSH đến năm 2030, tầm nhìn 2050, liên vùng này sẽ trở thành trục động lực phía Nam đồng bằng, tập trung phát triển công nghiệp chế biến, nông nghiệp công nghệ cao, kinh tế biển và du lịch. Mỗi tỉnh giữ vai trò chuyên biệt, bổ trợ lẫn nhau: Hà Nam hướng đến công nghiệp công nghệ cao, logistics và trở thành đô thị cửa ngõ phía Nam Hà Nội; Nam Định phát triển kinh tế biển, dệt may, làng nghề và giáo dục - văn hóa; Ninh Bình tập trung phát triển du lịch di sản, công nghiệp cơ khí và công nghệ cao. Về không gian đô thị, các trung tâm như Phủ Lý, Nam Định và Hoa Lư sẽ là hạt nhân của trục phát triển vùng Phủ Lý - Nam Định - Tam Điệp, mỗi nơi có vai trò riêng biệt: Phủ Lý là trung tâm hành chính, công nghiệp và logistics; Nam Định là trung tâm dịch vụ, công nghiệp nhẹ, y tế và giáo dục; Hoa Lư giữ vai trò trung tâm di sản, du lịch và sinh thái.

Định hình mạng lưới đô thị đa trung tâm, phát triển bền vững

Sau sáp nhập đơn vị hành chính, vùng Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình định hình một mạng lưới đô thị đa trung tâm, chuyên môn hóa cao, kết nối chặt chẽ qua các hành lang hạ tầng chiến lược như cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ - Ninh Bình, Quốc lộ (QL) 1, QL 10 và cao tốc ven biển CT.08. Thành phố Hoa Lư (trên cơ sở đô thị Ninh Bình hiện tại) được định hướng là trung tâm hành chính - chính trị, văn hóa và du lịch của tỉnh mới. Với mục tiêu đạt chuẩn đô thị loại I, Hoa Lư sẽ là nơi hội tụ các cơ sở hành chính cấp tỉnh, các thiết chế văn hóa, giáo dục - y tế chất lượng cao và đặc biệt là trung tâm khai thác giá trị di sản Tràng An - Cố đô Hoa Lư - Tam Cốc - Bích Động.

Ba cực đô thị động lực, tạo thành “tam giác phát triển” liên kết dọc theo các trục hạ tầng chiến lược (cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ - Ninh Bình, QL10, cao tốc ven biển CT.08), gồm: Phủ Lý (Hà Nam): Đô thị công nghiệp và logistics chiến lược, gần Hà Nội, hạ tầng hiện đại. Tiếp tục phát triển các Khu công nghiệp Đồng Văn I-IV, hướng tới trở thành trung tâm công nghiệp hỗ trợ, chế biến nông sản và logistics kỹ thuật cao của vùng. Nam Định (Nam Định): Giữ vai trò là trung tâm kinh tế - dịch vụ tổng hợp ven biển, phát triển mạnh các ngành dệt may, cơ khí, thực phẩm. Đặc biệt, cảng Ninh Cơ và Khu kinh tế Ninh Cơ sẽ là đầu mối logistic - cảng biển tổng hợp quy mô lớn phục vụ toàn vùng đồng bằng sông Hồng. Hoa Lư (Ninh Bình): Là trung tâm di sản - du lịch sinh thái - văn hóa cấp vùng, hướng đến hình mẫu “Đô thị di sản thiên niên kỷ” với bản sắc riêng biệt, có tính cạnh tranh quốc tế trong ngành du lịch và kinh tế sáng tạo. Ngoài ra, Tam Điệp được định hướng phát triển công nghiệp, vận tải và thương mại trung chuyển.

Sau sáp nhập, tỉnh mới cần tăng cường liên kết đô thị vệ tinh, hình thành mạng lưới đô thị đa trung tâm Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình. Các đô thị loại III, IV như Duy Tiên (Hà Nam), Ý Yên (Nam Định), Yên Khánh, Kim Sơn (Ninh Bình) cùng loạt thị trấn huyện lỵ như Phát Diệm, Quỹ Nhất, Bình Minh, Vụ Bản, Xuân Trường, Nho Quan, Me… đóng vai trò là vệ tinh, bổ trợ cho các đô thị trung tâm, tạo thế cân bằng phát triển. Những đô thị này được định hướng phát triển theo các ngành nghề đặc thù như làng nghề, nông nghiệp thông minh, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ du lịch cộng đồng. Đô thị làng nghề là một định hướng chiến lược mới, với mục tiêu tái cấu trúc không gian sản xuất truyền thống, hình thành các cụm đô thị làng nghề chuyên đề, tích hợp trong chuỗi giá trị công - thương - du lịch vùng. Mô hình này kết hợp giữa phát triển sản xuất, giữ gìn bản sắc văn hóa và thúc đẩy du lịch nông thôn, tạo nên vùng nông nghiệp - sinh thái - làng nghề đặc trưng gắn với sản phẩm OCOP và hành lang phát triển liên tỉnh.

Đặc biệt, cần định hướng tổ chức phát triển hành lang di sản - kinh tế biển - đô thị lấn biển. Trong đó, không gian văn hóa - sinh thái xuyên suốt ba tỉnh được tổ chức lại theo hành lang: Tam Chúc - Bái Đính - Tràng An: Du lịch tâm linh - sinh thái; Phủ Dầy - Đền Trần - Kim Sơn: Lễ hội - văn hóa tín ngưỡng; Giao Thủy - Kim Sơn: Du lịch cộng đồng - rừng ngập mặn sinh thái. Tiềm năng biển Nam Định - Ninh Bình được khai thác qua mô hình đô thị lấn biển tại khu vực cửa sông Đáy - Ninh Cơ (2.000-3.000ha), hình thành trung tâm tích hợp cảng biển - logistics - công nghiệp - đô thị hiện đại, phù hợp tiêu chí phát triển bền vững. Đồng thời, vùng biển Hải Hậu - Giao Thủy được quy hoạch thành tổ hợp đô thị du lịch biển, nông nghiệp thông minh và kinh tế sinh thái.

Ưu tiên nâng cấp hạ tầng giao thông, quy hoạch sân bay vùng

Nâng cấp hạ tầng giao thông trục chính là ưu tiên trước mắt, đồng thời cần đề xuất quy hoạch sân bay vùng. Trong đó hệ thống giao thông liên vùng là nền tảng then chốt. Cao tốc Bắc - Nam, QL1A, QL14, QL10, QL21B: Nâng cấp đồng bộ, kết nối hiệu quả giữa các cực phát triển. Cao tốc Ninh Bình - Hải Phòng (PPP): Tạo hành lang kết nối với cảng Lạch Huyện và sân bay Cát Bi, Vân Đồn. Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam: Ba ga chiến lược đặt tại Phủ Lý, Mỹ Lộc, Yên Mô.  Bên cạnh đó, đề xuất quy hoạch sân bay vùng Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình được coi là bước đi chiến lược, nhằm nâng tầm năng lực liên kết vùng và tiếp cận các trung tâm kinh tế - du lịch quốc gia, quốc tế. Sân bay không chỉ phục vụ giao thông mà còn là động lực tái cấu trúc không gian đô thị, công nghiệp, dịch vụ, du lịch. Trong đó, Ý Yên (Nam Định) được đánh giá là vị trí tối ưu để quy hoạch sân bay vùng, với lợi thế về vị trí trung tâm, hạ tầng kết nối và tiềm năng hình thành đô thị sân bay hiện đại.

Việc hình thành trục liên kết kinh tế - đô thị Hà Nam - Nam Định - Ninh Bình là bước đột phá chiến lược, tạo tiểu vùng năng động, nâng cao sức cạnh tranh vùng đồng bằng sông Hồng. Phát huy thế mạnh riêng: Hà Nam với công nghiệp - logistics; Nam Định kinh tế biển - dệt may - nông nghiệp; Ninh Bình tập trung di sản - du lịch - vật liệu xây dựng. Quy hoạch đồng bộ, mở rộng không gian biển và phát triển hạ tầng hiện đại là then chốt cho chuỗi đô thị đa trung tâm, đặc thù và bền vững.

KTS. Trần Ngọc Chính
(Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam,
nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng)