Định hình không gian phát triển tỉnh Ninh Bình mới làm nền tảng quy hoạch ngành

Việc hợp nhất 3 tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình mở ra cơ hội vàng để xây dựng một vùng động lực kinh tế - xã hội mới phía Nam đồng bằng sông Hồng (ĐBSH), dựa trên lợi thế vị trí chiến lược dọc các tuyến giao thông huyết mạch quốc gia như cao tốc Bắc - Nam, Quốc lộ (QL) 1A, 10, 21, 38B, cùng hệ thống đường sắt Bắc - Nam và mạng lưới sông lớn như sông Hồng, sông Đáy. Đây là nền tảng tự nhiên và hạ tầng quan trọng để phát triển đồng bộ các hành lang kinh tế (HLKT), đô thị và sinh thái, đồng thời kết nối hiệu quả với vùng Thủ đô Hà Nội và các trung tâm kinh tế phía Bắc.

Không gian chiến lược phía Nam ĐBSH: Lợi thế địa lý, tài nguyên và văn hóa bổ trợ lẫn nhau

Sự đa dạng địa hình và tài nguyên giữa 3 tỉnh tạo nên sự bổ trợ chiến lược: Ninh Bình và Hà Nam nổi bật với vùng đồi núi, khoáng sản xây dựng; Nam Định và Ninh Bình có bờ biển rộng lớn, tiềm năng phát triển kinh tế biển và năng lượng tái tạo; toàn vùng chia sẻ nền đồng bằng ven biển màu mỡ, phù hợp cho phát triển nông nghiệp công nghệ cao. Cùng với đó, các giá trị văn hóa lịch sử phong phú từ thời Đinh, Tiền Lê, Trần cùng các loại hình nghệ thuật truyền thống như chèo, chầu văn, xẩm… chính là “chìa khóa” để phát triển công nghiệp văn hóa và du lịch di sản đặc sắc.

Cả 3 tỉnh đều có quy hoạch phát triển giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 với mô hình tổ chức không gian theo ba tiểu vùng chức năng rõ rệt: đô thị - dịch vụ - công nghiệp; nông nghiệp; sinh thái - du lịch. Hệ thống HLKT được định hình dọc các trục hạ tầng chính như QL1A, cao tốc Bắc - Nam, đường ven biển và đường sắt Bắc - Nam. Các đô thị trung tâm hạt nhân gồm các thành phố Phủ Lý, Nam Định, Ninh Bình - Hoa Lư được chú trọng phát triển kết hợp với mạng lưới đô thị vệ tinh loại III, IV, V, nhằm thúc đẩy sự phát triển cân bằng, hài hòa giữa đô thị và nông thôn. Đây là tiền đề quan trọng để tỉnh mới sau hợp nhất tích hợp hiệu quả các trung tâm động lực, tạo chuỗi liên kết phát triển kinh tế - đô thị - dịch vụ năng động, tối ưu hóa sử dụng đất và thúc đẩy nguồn vốn đầu tư công - tư.

4 vùng chức năng, 5 hành lang động lực và mạng lưới đô thị trung tâm

Sau sáp nhập 3 tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình việc tổ chức không gian kinh tế - xã hội được xây dựng trên nguyên tắc kế thừa quy hoạch đã được phê duyệt, phù hợp với quy hoạch tổng thể quốc gia và vùng ĐBSH. Mục tiêu là phát huy tối đa tiềm năng, tạo động lực tăng trưởng mới, đồng thời bảo tồn di sản văn hóa, sinh thái, cảnh quan đặc trưng của từng địa phương.

Không gian phát triển tỉnh Ninh Bình mới được đề xuất tổ chức thành 4 vùng chức năng trọng điểm để trở thành trung tâm kinh tế - văn hóa - du lịch quan trọng ở phía Nam ĐBSH. Vùng trung tâm: Dọc trục QL1 và cao tốc Bắc - Nam, từ Duy Tiên đến Tam Điệp, là trung tâm đô thị, hành chính, dịch vụ chất lượng cao và công nghiệp công nghệ cao, động lực tăng trưởng chủ đạo. Vùng đồng bằng nội địa: Gồm các huyện Lý Nhân, Bình Lục (Hà Nam), phía Bắc Nam Định và Yên Khánh, Yên Mô (Ninh Bình), phát triển nông nghiệp gắn với mở rộng công nghiệp, dịch vụ. Vùng ven biển: Bao gồm Kim Sơn (Ninh Bình), Giao Thủy, Hải Hậu, Nghĩa Hưng (Nam Định), tập trung phát triển kinh tế biển, cảng biển, nuôi trồng, khai thác thủy sản, công nghiệp ven biển. Vùng Tây Bắc: Gồm khu vực phía Tây sông Đáy (Kim Bảng, Thanh Liêm) và Tây Bắc Ninh Bình (Nho Quan, Gia Viễn), định hướng phát triển du lịch sinh thái, công nghiệp sạch, phục hồi sinh thái vùng khai thác khoáng sản.

Song song đó, đề xuất tỉnh Ninh Bình (mới) tập trung phát triển hệ thống 5 HLKT và hành lang sinh thái trọng điểm dọc sông Đáy, nhằm thúc đẩy liên kết vùng và tăng trưởng bền vững. Trong đó, HLKT Bắc - Nam (hành lang trung tâm) dọc QL1 và cao tốc Bắc - Nam kết nối các đô thị trọng điểm như Duy Tiên, Phủ Lý, Hoa Lư, Tam Điệp, tập trung phát triển dịch vụ và công nghiệp công nghệ cao. HLKT QL21 liên kết Kim Bảng - Phủ Lý - Nam Định - Yên Định, phát triển dịch vụ, công nghiệp và du lịch. Hành lang ven biển từ Kim Sơn (Ninh Bình) đến Giao Thủy - Nam Định thuộc HLKT biển lớn, tập trung cảng biển, công nghiệp năng lượng và du lịch sinh thái. Bên cạnh đó, HLKT QL10 từ Nam Định đến Hoa Lư - Kim Sơn phát triển công nghiệp chế biến, nông nghiệp công nghệ cao, dịch vụ và du lịch, đồng thời kết nối với vành đai 5 vùng Thủ đô Hà Nội. Hành lang sinh thái dọc sông Đáy được định hướng là không gian xanh, phát triển kinh tế dịch vụ - du lịch gắn với bảo tồn cảnh quan sinh thái đặc trưng. Ngoài ra, tỉnh nghiên cứu phát triển các HLKT chuyên ngành như Cao Bồ - Liễu Đề - Rạng Đông (Nam Định) tập trung công nghiệp chế biến, luyện thép, khai khoáng và du lịch sinh thái, cũng như hành lang Đông - Tây phía Nam kết nối Ninh Bình với vùng Tây Bắc và ven biển.

Tỉnh Ninh Bình (mới) xác định các đô thị trọng điểm làm trung tâm phát triển kinh tế - xã hội và kết nối vùng. Thành phố Hoa Lư được công nhận là đô thị di sản loại I, trung tâm hành chính - chính trị, văn hóa, du lịch và dịch vụ quan trọng của tỉnh và vùng ĐBSH. Thành phố Nam Định phấn đấu đạt tiêu chí đô thị loại I, trở thành trung tâm giáo dục, y tế, công nghiệp văn hóa và dịch vụ của tỉnh và khu vực. Thành phố Phủ Lý, đô thị vệ tinh quan trọng của Hà Nội, hướng tới phát triển các lĩnh vực y tế, đào tạo, khoa học công nghệ, thương mại và dịch vụ. Thành phố Tam Điệp được định vị là đô thị loại II, trung tâm công nghiệp, logistics và dịch vụ hậu cần của tỉnh. Đô thị Duy Tiên giữ vai trò trung tâm công nghiệp, dịch vụ phía Bắc tỉnh, đồng thời là trung tâm đào tạo nguồn nhân lực cho tỉnh và vùng. Bên cạnh đó, tỉnh chú trọng phát triển các đô thị loại III như Kim Bảng, trung tâm dịch vụ hậu cần công nghiệp, du lịch và thương mại, cùng nhiều đô thị loại IV là trung tâm tiểu vùng như Thanh Liêm, Lý Nhân (Hà Nam), Cao Bồ (Ý Yên), Thịnh Long - Rạng Đông, Giao Thủy (Nam Định)./.

TS. Trần Hồng Quang
(Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và chính sách kinh tế - tài chính)