Ngay trước thềm năm mới 2020, những ước mơ, ý tưởng sáng tạo của học sinh trong tỉnh đã “hội tụ” trong Ngày hội STEM và cuộc khi khoa học kỹ thuật (KHKT) của các phòng GD và ĐT, các trường THCS, THPT trong tỉnh... Đây là một sân chơi trí tuệ được tổ chức từ nhiều năm nay nhằm khuyến khích hoạt động tư duy sáng tạo, nghiên cứu ứng dụng kiến thức lý thuyết được học vào thực tiễn.
 |
| Cô và trò Trường THCS Lương Thế Vinh (thành phố Nam Định) trao đổi về sản phẩm STEM “Bàn - ghế ngồi đa năng” tham gia Ngày hội. |
Qua 4 tháng phát động, cuộc thi đã được hưởng ứng sôi nổi ở các phòng GD và ĐT, các trường THCS và các trường THPT trong toàn tỉnh. Từ cuộc thi cấp cơ sở, các đơn vị đã tuyển chọn được các sản phẩm tiêu biểu tham dự Ngày hội STEM và cuộc thi KHKT cho học sinh phổ thông năm học 2019-2020 được tổ chức trong 3 ngày, từ ngày 7 đến ngày 9-1-2020. Tham dự cuộc thi có 54 đơn vị dự thi gồm 10 phòng GD và ĐT, 44 trường THPT với 87 sản phẩm KHKT và 73 sản phẩm STEM. Trong đó, các dự án KHKT tập trung vào 4 nhóm lĩnh vực: Nhóm lĩnh vực Tin học và điều khiển có 13 dự án; nhóm lĩnh vực Hóa - Sinh - Y học - Môi trường có 11 dự án; nhóm lĩnh vực Khoa học xã hội và hành vi có 28 dự án; nhóm lĩnh vực Kỹ thuật cơ khí - Vật lý có 35 dự án. Các dự án KHKT năm nay chú trọng vào các vấn đề nóng, có tính thời sự trong năm 2019, như: “Giải pháp hạn chế đồ nhựa dùng 1 lần” của Trường THCS Đào Sư Tích (Trực Ninh); “Xây dựng văn hóa đọc sách cho học sinh” của Trường THCS Hải Cường (Hải Hậu); “Hệ thống báo động chống quên sót học sinh trên xe” của Trường THPT Mỹ Tho (Ý Yên); “Giải pháp nâng cao nhận thức cho học sinh để hướng tới trường học văn minh, hạnh phúc” của Trường THCS Trực Thắng (Trực Ninh); “Giải pháp chống rác thải nhựa của Trường THPT Trần Nhân Tông” (Nghĩa Hưng); “Thùng rác thông minh” của Trường THCS Nam Giang (Nam Trực); “Thiết kế và chế tạo thiết bị tự động lọc bụi trong không khí tại khu vực đô thị” của Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong… Nhiều đề tài mang tính ứng dụng thực tế hỗ trợ cải thiện điều kiện làm việc của người lao động, sản xuất như: “Thiết kế hệ thống lọc nước dùng trong hộ gia đình vùng nông thôn trên cơ sở vật liệu nano oxit của kim loại chuyển tiếp” của Trường THPT A Hải Hậu; “Máy thái rau, củ, quả đa năng” của Trường THCS Nghĩa Hưng; “Máy mài lưỡi cưa tự động” của Trường THCS Yên Thắng (Ý Yên); “Máy tưới thuốc điều khiển từ xa dùng cho ao nuôi thủy hải sản” của Trường THCS Nam Điền (Nghĩa Hưng); “Máy gieo hạt ngô bán tự động” của Trường THCS Thành Lợi (Vụ Bản); “Máy vớt váng, lọc nước và sục khí cho ao nuôi thủy sản” của Trường THCS Minh Thuận (Vụ Bản)… Ngoài ra còn rất nhiều đề tài mang tính nhân văn cao như: “Xe ô tô sử dụng năng lượng mặt trời dành cho người khuyết tật ở chân” của Trường THPT Tống Văn Trân (Ý Yên); “Cải tiến, thiết kế đầu kéo chạy bằng điện cho xe lăn hỗ trợ người khuyết tật” của Trường THCS Trần Huy Liệu (Vụ Bản); “Phá vỡ rào cản khó khăn tâm lý để hạn chế tình trạng lệch chuẩn hành vi và hình thành một số kỹ năng mềm thiết yếu ở học sinh trung học có hoàn cảnh sống đặc biệt” của Trường THPT Nam Trực… Đặc biệt, một số sản phẩm quan tâm đến vấn đề bảo tồn văn hóa truyền thống cũng như những vấn đề phát sinh trong gia đình như: “Bảo tồn và phát huy nghi lễ chầu văn - thực hành cơ bản của tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” của Trường THPT Lý Nhân Tông (Ý Yên); “Biện pháp cải thiện mâu thuẫn giữa cha mẹ - con cái về năng lực học tập và định hướng nghề nghiệp” của Trường THPT Nguyễn Đức Thuận (Vụ Bản); “Tìm hiểu di tích lịch sử, văn hóa Đình Kiên Hành” của Trường THCS Giao Hải (Giao Thuỷ); “Bảo tồn và phát huy nghệ thuật chèo ở địa phương” của Trường THCS Mỹ Hưng (Mỹ Lộc). Ngoài ra, một số sản phẩm đề cập đến những vấn đề “nóng” của xã hội như an toàn giao thông, pháp luật, tiêu biểu như: “Bộ giám sát và tự động đánh dấu vị trí cung đường sắt không đảm bảo chất lượng” của Trường THPT Trần Hưng Đạo (thành phố Nam Định); “Thiết bị cảnh báo đội mũ bảo hiểm bằng ngôn ngữ” của Trường THCS Hải Ninh (Hải Hậu); “Thiết bị thông minh giúp an toàn cho người đi xe đạp điện” của Trường THCS Giao Thủy... Đặc biệt năm nay, một số dự án đã có sự đầu tư nghiên cứu sâu, mang tính sáng tạo, đột phá, có triển vọng giải quyết yêu cầu cấp thiết như: “Chế tạo vật liệu thông minh nano biocellulose-chitosan-cốt nghệ tươi-nano”, “Nghiên cứu chuyển gen tạo rễ tơ cây xáo tam phân thông qua agrobacterium rhizogenes k599” của Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong. Các dự án STEM năm nay cũng xuất phát từ thực tiễn và có khả năng nhân rộng như: “Thùng rác xanh” của Trường THPT Lý Nhân Tông (Ý Yên); “Tổng hợp nhựa sinh học từ vỏ tôm” của Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong; “Thiết kế đèn kéo quân” của Trường THPT A Hải Hậu; “Bể cá sinh học” của Trường THCS Trần Đăng Ninh (thành phố Nam Định); hoặc các dự án có nhiều tiện ích sử dụng trong cuộc sống như: “Hệ thống làm mát tự động phân xưởng nhà ở lợp mái tôn hoặc fibro xi măng” của Trường THPT Trần Nhân Tông (Nghĩa Hưng); “Máy sưởi đa năng gia dụng” của Trường THCS Nghĩa Đồng (Nghĩa Hưng); “Máy sấy, phơi quần áo tự động” của Trường THPT Nguyễn Khuyến (thành phố Nam Định)…
Đây là năm thứ 2, Sở GD và ĐT tổ chức Ngày hội STEM cùng với cuộc thi Khoa học kỹ thuật để mở rộng sân chơi, tạo cơ hội cho sức sáng tạo khoa học của học sinh, đồng thời có định hướng cho việc tổ chức các hoạt động STEM trong các trường phổ thông. Điểm mới năm nay là Sở GD và ĐT có chủ trương giảm số sản phẩm tối thiểu tham dự Ngày hội STEM và cuộc thi KHKT cho các đơn vị. Tuy số sản phẩm KHKT giảm nhưng số sản phẩm STEM lại tăng so với năm học trước. Năm nay là năm đầu tiên Sở GD và ĐT tổ chức chấm độc lập đối với cả sản phẩm STEM và KHKT; trong đó vòng 1 chấm sơ bộ, mỗi sản phẩm được chấm bởi 3 giám khảo độc lập. Vòng 2 chấm trực tiếp theo lĩnh vực, mỗi sản phẩm được chấm bởi 3 giám khảo độc lập. Sau đó mới thống nhất điểm và dự kiến giải. Vòng 3 chấm trực tiếp chọn ra 2 sản phẩm KHKT dự thi quốc gia. Ưu điểm của cuộc thi năm nay là đa số các đề tài có thuyết minh rõ ràng, đúng mẫu, cấu trúc thuyết minh theo yêu cầu của Ban tổ chức cuộc thi. Các đề tài đã đặt đúng câu hỏi nghiên cứu. Nhiều đề tài nghiên cứu KHKT đảm bảo khả năng ứng dụng cao, các sản phẩm hoạt động đúng theo nguyên lý thực tế, phù hợp với khả năng của học sinh và đặc biệt phù hợp với thực tiễn địa phương nơi các em đang sinh sống và học tập. So với năm học trước, các sản phẩm STEM năm nay đã có sự đầu tư và tiến bộ vượt bậc. Học sinh đã biết vận dụng các kiến thức đã học vào giải thích, thiết kế, lắp đặt những sản phẩm tham gia dự thi và các sản phẩm đa phần đều có tính ứng dụng trong thực tiễn. Ban tổ chức đã chọn được 52 sản phẩm KHKT để trao gồm: 4 giải Nhất, 10 giải Nhì, 18 giải Ba và 20 giải Khuyến khích. Ban tổ chức cũng lựa chọn 39 sản phẩm STEM tốt nhất để trao giấy chứng nhận và trao 20 cờ thi đua cho các đơn vị có phong trào triển khai tổ chức và đạt kết quả tốt.
Ngày hội STEM và cuộc thi KHKT học sinh trung học toàn tỉnh năm nay tiếp tục khuyến khích niềm say mê nghiên cứu khoa học cho học sinh, tạo sân chơi bổ ích nghiên cứu, sáng tạo khoa học, công nghệ, kỹ thuật và vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết các vấn đề thực tiễn của cuộc sống, góp phần đổi mới hình thức tổ chức hoạt động dạy học, đổi mới hình thức và phương pháp đánh giá kết quả học tập, phát triển năng lực của học sinh; đồng thời nâng cao chất lượng dạy học trong các cơ sở giáo dục. Để tổ chức tốt cuộc thi trong những năm tới, các nhà trường cần quan tâm hơn công tác tập huấn nghiên cứu KHKT cho học sinh; chú trọng và tích cực đổi mới về phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá để rèn luyện học sinh có kỹ năng quan sát, phát hiện vấn đề, biết phản biện khoa học, có đam mê nghiên cứu; từng bước thí điểm đưa dạy học STEM vào trong nhà trường, khuyến khích phát huy năng lực tư duy độc lập, sáng tạo của học sinh./.
Bài và ảnh: Minh Thuận
