Những năm qua, phong trào xây dựng dòng họ hiếu học (DHHH) ở tỉnh ta đã trở thành điểm sáng của cả nước. Các DHHH là chỗ dựa, là nguồn động viên, tiếp sức cho các phong trào khuyến học ở cơ sở. Nhờ đó, con em các gia đình ở các DHHH đi học và học giỏi đạt tỷ lệ cao, giảm đáng kể tình trạng bỏ học. Hoạt động của dòng họ khuyến học trên địa bàn tỉnh đang tạo thành những phong trào sâu rộng như một nét đẹp trong văn hoá giáo dục của nhân dân.
Từ xa xưa, dòng họ Phan Đình ở xã Nam Vân (TP Nam Định) đã có truyền thống hiếu học, quý trọng người hiền tài. Đặc biệt, trong các cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc, một số con cháu của dòng họ đã góp phần làm vẻ vang, rạng rỡ cho đất nước, cho địa phương, quê hương và dòng tộc như gia tộc cụ Lê Đức Thọ, Mai Chí Thọ, Đinh Đức Thiện… Bước vào thời kỳ đổi mới, khuyến học, khuyến tài ở dòng họ Phan Đình ngày càng phát triển. Ban đầu, dòng họ thành lập ban khuyến học do ông trưởng tộc Phan Đình Thu làm trưởng ban cùng với các ủy viên chuyên trách có tâm huyết với việc học hành của con cháu và đã đưa phong trào khuyến học đi vào nền nếp. Ban khuyến học thường xuyên nêu cao tinh thần đoàn kết, tâm huyết, sáng tạo trong vận động 100% các gia đình thuộc dòng họ ở quê hương, kết hợp vận động dòng họ Phan Đình đang sinh sống và làm việc tại 8 tỉnh, thành phố trong nước, mỗi tỉnh cử 2 thành viên làm hội viên khuyến học liên kết để động viên, hỗ trợ cho ban khuyến học ở quê hương xây dựng, hoạt động đạt hiệu quả tích cực. Vì vậy, ban khuyến học dòng họ có gần 130 hộ thì đã có trên 200 hội viên khuyến học. Với những hình thức vận động xây dựng quỹ khuyến học đa dạng, phong phú như: gửi thư khuyến học, vận động trực tiếp hoặc qua điện thoại; đồng thời, ban khuyến học đã vận động “nuôi” 62 “con lợn đất khuyến học” nên đến nay, số dư quỹ khuyến học của dòng họ đã đạt trên 135 triệu đồng. Vào dịp đầu năm học mới hằng năm, ban khuyến học dòng họ tổ chức phát thưởng, biểu dương các cháu học giỏi và vượt khó học tốt. Trong 10 năm qua, dòng họ đã có trên 600 lượt học sinh giỏi được biểu dương, khen thưởng. Những học sinh khá, giỏi trong họ luôn được ban khuyến học và các gia đình động viên, bồi dưỡng và hướng dẫn trong học tập, lựa chọn ngành nghề phù hợp khả năng của bản thân, những học sinh còn chểnh mảng với việc học hành được kèm cặp, nhắc nhở để phấn đấu vươn lên. Ban khuyến học dòng họ cũng đến từng gia đình để kiểm tra và động viên con em tích cực học tập, đồng thời có những hình thức động viên, khen thưởng kịp thời nên đã tạo được động lực và phong trào học tập sôi nổi trong khắp các gia đình. Vì vậy, dòng họ không có học sinh nào phải bỏ học giữa chừng, 100% các cháu trong độ tuổi được đến trường. Hằng năm, dòng họ đã có hàng chục cháu đạt danh hiệu học sinh giỏi, học sinh tiên tiến và thi đỗ vào các trường cao đẳng, đại học. Hiện tại, dòng họ có 8 tiến sĩ và hàng chục cháu đang học đại học, cao đẳng, học nghề. Dòng họ luôn động viên các thành viên trong từng gia đình học tập thường xuyên, học tập suốt đời bằng những hình thức thích hợp và nêu gương sáng, thúc đẩy con cháu gắn bó mật thiết, giúp nhau vượt qua khó khăn, nên đến nay, hầu hết các gia đình trong dòng họ đều có học sinh sau khi tốt nghiệp THPT tiếp tục học tập lên cao.
 |
| Những học sinh tiêu biểu của dòng họ Vũ, xã Xuân Thành (Xuân Trường). |
Dòng họ Vũ Minh Đức Viễn là dòng họ lớn ở thôn Nhự Nương, xã Phương Định (Trực Ninh). Trong số 15 vị tiên hiền khoa cử được thờ ở Văn chỉ làng Nhự Nương, thì họ Vũ Minh Đức Viễn có 12 cụ. Năm Cảnh Hưng thứ hai, dòng họ đã có cụ Vũ Thụy Công có công đánh giặc, được vua phong tặng danh hiệu “Trung nghĩa dân”, Năm 1819, có người đỗ cử nhân khoa Kỷ Mão và làm quan Đốc học Hà Tĩnh… Kế thừa truyền thống quý báu của tổ tiên, các thế hệ con cháu trong họ chăm chỉ học hành, cần cù lao động xây dựng quê hương. Hằng năm, dòng họ đã tuyên truyền, vận động từng thành viên trong họ chung sức, chung lòng chăm lo cho con cháu học hành và đã có 100% gia đình trong họ tự nguyện tham gia chi hội khuyến học dòng họ. Tất cả các bậc ông bà, cha mẹ đều nhận trách nhiệm với họ quan tâm, nuôi dạy, tạo điều kiện cho con cháu học tập tốt. Vì vậy, các cháu trong độ tuổi đi học đều được đến trường, không có cháu nào bỏ học và mắc các tệ nạn xã hội. Được chăm lo, khích lệ, cùng với ý thức, trách nhiệm với gia đình, dòng họ, nhiều học sinh trong họ đã vươn lên trở thành những học sinh giỏi cấp huyện, cấp tỉnh. Gần 10 năm qua, dòng họ đã phát thưởng khuyến học, khuyến tài cho trên 700 lượt học sinh giỏi, trong đó có khoảng 50 cháu đạt học sinh giỏi cấp tỉnh; tặng quà cho khoảng 40 lượt học sinh có hoàn cảnh khó khăn vượt khó học giỏi và thưởng cho trên 80 cháu đỗ vào đại học, cao đẳng. Đến nay, dòng họ đã có 70 trong tổng số hơn 200 gia đình đạt danh hiệu gia đình hiếu học, có 12 thạc sĩ và có trên 100 người thành đạt, đang công tác ở khắp mọi miền đất nước. Mỗi dịp giỗ tổ, con cháu trong họ lại hội tụ, nhớ về cội nguồn, về dòng họ và tổ chức phát thưởng cho các cháu chăm ngoan, học giỏi.
Gia đình - dòng họ, với ý nghĩa xã hội là sự cảm nhận đầy tự hào về những phẩm chất đặc thù đang ngầm chảy trong dòng máu mỗi thành viên như một niềm tin, một lẽ sống(!). Trong xã hội ngày nay, khơi dậy cũng như xây dựng ý thức dòng họ không chỉ là việc của mỗi gia đình mà còn là việc giữ vốn văn hóa mà ông cha xưa đã dày công gây dựng, để qua đó, mỗi cá nhân đều cố gắng phấn đấu rèn luyện, học tập và làm điều tốt đẹp./.
Bài và ảnh: Hồng Minh
