Gặp Nghệ sĩ Nhân dân Quang Chí, khi ông vừa biểu diễn thành công vai “Ngô Quyền” tại Chương trình nghệ thuật lễ hội Hoa Phượng Đỏ 2019 diễn ra ở Hải Phòng. Vừa về nhà, ông tiếp tục luyện tập lời thoại và nghiên cứu kịch bản để chuẩn bị cho các vai diễn trong các vở Cải lương sắp tới. Dù đã 67 tuổi nhưng ông vẫn đam mê lao động sáng tạo nghệ thuật.
 |
| Nghệ sĩ Nhân dân Quang Chí (thứ 2 từ phải sang) trong vở Cải lương “Người hùng xuống núi”. |
Với Nghệ sĩ Nhân dân Quang Chí, cơ duyên đến với nghệ thuật Cải lương như được định trước. Sinh ra trong gia đình có truyền thống làm nghệ thuật: Ông nội là nhà soạn kịch Nguyễn Đình Nghị, bố mẹ đều là nghệ sĩ ở Đoàn Cải lương An Lạc (tiền thân của Đoàn Cải lương Nam Định), hai anh trai là Nghệ sĩ Nhân dân Mạnh Tưởng và nghệ sĩ Đình Tư đều nguyên là Trưởng đoàn Cải lương Hoa Mai (Hà Tây cũ), từ nhỏ, Quang Chí được theo bố mẹ đi biểu diễn khắp nơi. Năm 1968, Quang Chí “đầu quân” vào Đoàn Cải lương An Lạc khi tròn 14 tuổi. Những ngày đầu là diễn viên của đoàn, Quang Chí đã cùng các bậc nghệ sĩ tiền bối biểu diễn phục vụ những chiến sĩ tại tuyến lửa Vĩnh Linh, Quảng Bình. Sau những năm tháng được rèn luyện trên sân khấu, giọng ca của Quang Chí có màu sắc riêng với độ ngân vang ngọt ngào, trong trẻo. Từ năm 1973, Quang Chí trở thành kép chính trong các vở diễn của Đoàn. Năm 1994, tham gia cuộc thi trích đoạn giọng hát hay khu vực phía Bắc, Quang Chí đoạt Huy chương Vàng với vai diễn Trần Bình Trọng. Tiếp đó, nhiều vai diễn của Quang Chí tham gia các hội diễn sân khấu toàn quốc được ghi nhận bằng những tấm Huy chương Vàng như: vai Đại tá Việt trong vở “Ai tỉnh, ai điên”; vai giám đốc Nghĩa trong vở “Xin đừng lầm lỡ”; vai Giáo sư Lân trong vở “Cánh cửa hy vọng”; vai Giáo sư Hoàng trong vở “Hoa đời chớm nở”... Năm 1997, Quang Chí làm Trưởng đoàn Cải lương Nam Định và được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú. Trong các vai diễn để đời, Quang Chí đặc biệt thành công với các vai diễn về đề tài lịch sử, tiêu biểu như: vai Trần Hưng Đạo trong vở “Đức Thánh Trần - Linh hồn Đại Việt”, Trần Bình Trọng trong vở “Trần Bình Trọng”, vai Trần Thủ Độ trong vở “Tình sử Vương triều”, vai Triệu Quốc Đạt trong vở “Triệu Trinh Nương”, vai Ngô Quyền trong vở “Ngô Quyền dựng nước”... Vở diễn “Đức Thánh Trần - Linh hồn Đại Việt” (tác giả và đạo diễn Nghệ sĩ Nhân dân Doãn Hoàng Giang) được Đoàn Cải lương Nam Định dựng năm 2005 đã tái hiện trên sân khấu hình tượng cao đẹp về Anh hùng dân tộc Trần Hưng Đạo. Nhận vai diễn, ông đã dành nhiều thời gian nghiên cứu về cuộc đời và sự nghiệp của Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn gắn liền với những chiến công hiển hách trong 3 cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên - Mông thế kỷ XIII. Ông cho biết: Vào vai một vĩ nhân, một Anh hùng hóa Thánh của dân tộc đòi hỏi phải có độ “chín” nghề nghiệp, hiểu được sức “nặng” của nhân vật để hóa thân qua những trình thức biểu diễn. Vở diễn “Đức Thánh Trần - Linh hồn Đại Việt” được xây dựng từ hệ thống nhân vật lịch sử nhưng mang hơi thở thời đại nên càng đòi hỏi sự tài năng và kinh nghiệm của diễn viên nhập vai. Quang Chí đã thể hiện thành công từ phong cách, thần thái đến cảm xúc nội tâm nhân vật, đó là trọng trách của một vị tướng trước thử thách sống còn của vận mệnh dân tộc và bài học biết dẹp những bất hoà riêng tư trong quá khứ để hướng vào đại cuộc, gìn giữ nền độc lập dân tộc. Tham dự Hội diễn Sân khấu Cải lương toàn quốc với vở diễn “Đức Thánh Trần - Linh hồn Đại Việt”, ông đã giành Huy chương Vàng vai diễn Trần Hưng Đạo. Ngoài ra Quang Chí còn thành công trong vai diễn Trần Thủ Độ - một nhân vật lớn trong lịch sử triều Trần. Năm 2009, tham gia Hội thi sân khấu Cải lương toàn quốc, vở diễn “Tình sử vương triều”, Nghệ sĩ Nhân dân Quang Chí đã đoạt Huy chương Vàng vai Trần Thủ Độ. Để có được thành công trong vai diễn này, ông đã nghiên cứu lịch sử và cuộc đời Trần Thủ Độ hàng năm trời để tạo dựng hình tượng nhân vật. Từ đó, ông tập luyện để thể hiện hồn cốt nhân vật với giọng nói uy nghi, hào sảng, lối diễn đầy nội tâm và đặc biệt là giọng ca dày dặn kỹ thuật tạo nên hình tượng nhân vật Thái sư ấn tượng, thành công.
Với những đóng góp cho sự nghiệp sân khấu Cải lương, năm 2012, Nghệ sĩ Ưu tú Quang Chí được Nhà nước phong danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân. Từng giữ cương vị Trưởng đoàn Cải lương Nam Định, Nghệ sĩ Nhân dân Quang Chí còn là đạo diễn của nhiều vở cải lương đề tài lịch sử như: trích đoạn “Ngô Quyền đánh quân Nam Hán”, vở “Người hùng xuống núi”... Trong trích đoạn “Ngô Quyền đánh quân Nam Hán”, Nghệ sĩ Nhân dân Quang Chí vào vai nhân vật chính Ngô Quyền. Trích đoạn vừa bám sát kịch bản lịch sử vừa mang hơi thở cuộc sống hiện đại bằng những câu chuyện thời sự về vấn đề chủ quyền biển, đảo Tổ quốc. Xuyên suốt trích đoạn, bằng tài năng và kinh nghiệm diễn xuất, Nghệ sĩ Nhân dân Quang Chí đã khắc họa tài năng quân sự và tính cách quyết đoán của nhân vật Ngô Quyền. Trích đoạn “Ngô Quyền đánh quân Nam Hán” đã được công diễn ở nhiều trường học trên địa bàn tỉnh.
Ngoài những vai diễn trên lĩnh vực sân khấu, Nghệ sĩ Nhân dân Quang Chí còn đoạt nhiều giải thưởng cao quý như: Giải thưởng văn học - nghệ thuật Nguyễn Khuyến giai đoạn 1995-2000; Giải thưởng văn học - nghệ thuật Lương Thế Vinh giai đoạn 2000-2005. Với những cống hiến cho sự nghiệp văn học - nghệ thuật, năm 2013, ông được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen. Sau khi về hưu năm 2013, Nghệ sĩ Nhân dân Quang Chí vẫn say mê diễn và tham gia đào tạo các nghệ sĩ trẻ. Ông cũng là thành viên Ban giám khảo của một số cuộc thi sân khấu Cải lương, trong đó gần đây là Ban giám khảo liên hoan sân khấu Cải lương toàn quốc năm 2018.
Qua 50 năm cống hiến cho sân khấu Cải lương, Nghệ sĩ Nhân dân Quang Chí, nguyên Trưởng đoàn Cải lương Nam Định đã có gần 20 Huy chương Vàng, Huy chương Bạc các loại tại các hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc, khu vực. Với những đóng góp cho nghệ thuật Cải lương, Nghệ sĩ Nhân dân Quang Chí đã thực sự là người nghệ sĩ của nhân dân, được bạn bè đồng nghiệp trong cả nước yêu quý, nể trọng./.
Bài và ảnh: Viết Dư
