Nước Tần đánh nước Ngụy. Vua Ngụy sợ, sai Tân Viên Diễn sang nói với Vua Triệu, ý muốn cùng tôn nước Tần lên làm đế để đỡ việc chiến tranh.
Lỗ Trọng Liên được tin ấy, đến bảo Diễn rằng:
- Nước Tần là nước bỏ hết cả lễ nghĩa, chỉ chăm dùng võ lực chinh chiến, như thế mà tôn làm đế, thì thực là không còn ra sao nữa. Tần sau này mà thắng thế, có làm được đế, thì Liên đây đành bước ra Biển Đông mà chết, chớ không chịu làm dân nước Tần.
Diễn đứng dậy nói rằng:
- Tôi nay mới biết tiên sinh là bậc thiên hạ sĩ. Từ nay tôi không dám nói tôn nước Tần làm đế nữa.
Chu Thư
Lời bàn: Khi thấy một nước mạnh hơn nước mình mà mình cần giao hiếu, thì cũng là thường tình, vì như thế tức là vừa giữ cho mình còn lại, vừa được thêm vây cánh nữa. Nhưng mình phải biết khi giao hiếu với nước tàn bạo mà chiều họ tức là như mình muốn xúi giục cho họ càng tàn bạo thêm lên. Điều ấy rất không nên vì như thế chẳng những không lợi gì cho mình mà lại thường nguy cho mình nữa. Họ đã tàn bạo, tất họ không để mình yên, mà dù cho họ có để mình yên nữa, thì cái trò tàn bạo không bền được lâu, chẳng bao lâu họ đổ thì mình tất cũng phải đổ theo.
Lỗ Trọng Liên nói trong bài đây, dù sau có phải tự đem thân ra ẩn Biển Đông, thế nhà Tần quả cũng như lời Trọng Liên đã nói, không được bền lâu, chỉ qua hai đời trong vòng bốn mươi năm là mất./.
Theo Cổ học tinh hoa
