"… Hồn nhiên, không thiện, không ác là tính trời bẩm sinh.
Thích thiện, ghét ác là tính người muốn thế.
Bỏ thiện, theo ác là tập nhiễm thói xấu, một ngày một dở.
Đổi ác, làm thiện là công phu tu tỉnh, một ngày một hay.
Hay, dở tự mình xét lấy mình, chớ tự mình dối mình.
Đó là con đường tắt thánh hiền dạy ta, mà tức là cái sổ ghi công, chép tội trong chốn u minh vậy.
Ta nên cố sức. Ta nên hết sức…".
Trần Kế Nho
Lời bàn: Cứ theo như ý tác giả thì người ta sinh vốn không thiện, không ác, ai cũng muốn thích thiện, ghét ác. Tuy nhiên, cái trò tập giữ tính thành bỏ thiện, theo ác hay đổi ác ra thiện, cái tính nó bắt vào rồi thành quen đi, không sửa đổi được. Cho nên tác giả khuyên ta phải gắng công tu tỉnh cho mỗi ngày một hay. Mà muốn tu tỉnh, không gì bằng tự mình phải rất nghiêm với mình, để hằng ngày tự trị cho trở nên con người ra người./.
Theo Cổ học tinh hoa
