Trước Tết Đoan Ngọ khoảng 3 ngày, tại nhiều khu chợ trong thành phố, các sạp hàng đã chật kín nhiều loại hoa quả, trái cây tươi, hoa tươi, đồ lễ… để chuẩn bị cho các bà nội trợ sắm Tết. Tết Đoan Ngọ hay Tết Đoan Dương, tết giữa năm, tết giết sâu bọ… diễn ra vào ngày mùng 5-5 (âm lịch). Đoan là bắt đầu, Ngọ hay Dương đều mang nghĩa là lúc giữa trưa, khi mặt trời gần trái đất nhất, dương khí thịnh nhất. Khác với các Tết truyền thống khác, ngày Tết Đoan Ngọ trùng vào dịp hè, mùa có rất nhiều các loại hoa quả. Trong nền nông nghiệp xưa, đây cũng chính là những ngày giao vụ, từ vụ chiêm sang vụ mùa. Những ngày này, các loài sâu bọ cũng bắt đầu sinh sôi nảy nở mạnh mẽ. Theo quan niệm của người Việt, có những loại quả có thể "diệt" được sâu bọ, thậm chí là... giun sán và những vi sinh vật có hại trong cơ thể người. Vì vậy, vào ngày Tết Đoan Ngọ mọi người sẽ dậy sớm, ăn rượu nếp trước, sau đó ăn một vài loại quả có vị chua như chanh, mận, rồi đi tắm nước lạnh để “diệt” hết “sâu bọ” trong người, giúp cả năm cơ thể khỏe mạnh, bệnh tật, muộn phiền, âu lo theo đó cũng tiêu tan. Do đó, người ta truyền nhau nhiều tập tục văn hóa lễ hội, ăn uống, hái lá thuốc… để tạ ơn tổ tiên; cầu cho mùa màng bội thu, con người được khỏe mạnh, không bị ốm đau, bệnh tật, ma quỷ quấy phá. Những loại hoa quả mà các bà nội trợ hay mua trong dịp Tết này như bưởi, mận, đào, vải, xoài… vì thế rất đắt khách.
 |
| Tiểu thương chợ Lý Thường Kiệt (TP Nam Định) chuẩn bị nhiều hoa quả tươi ngon phục vụ nhu cầu của người dân trong dịp Tết Đoan Ngọ. |
Chuẩn bị cho ngày Tết, các bà, các mẹ từ sáng sớm, hoặc cẩn thận hơn, có thể từ ngày hôm trước đã đi chợ, lên danh sách những món đặc trưng cần mua cho gia đình trong ngày khá đặc biệt này, phiên chợ theo đó cũng trở nên nhộn nhịp hơn ngày thường. Chị Nguyễn Thị Hoa, xóm Mỹ Tiến 2, xã Nam Phong (TP Nam Định) cho biết: “Ngay từ ngày mùng 4, tôi đã tính toán cắt số lượng hoa tươi nhiều hơn thường ngày để mang vào thành phố bán buôn. Tết Đoan Ngọ hằng năm, chạy hàng nhất là các loại hoa cúc, vì giá cả phải chăng mà hoa lại tươi lâu nên người dùng rất thích. Dịp này, giá hoa nói chung có dao động đôi chút. Cụ thể, giá một số loại hoa ly, hoa hồng, cúc đã tăng nhẹ từ trước Tết 1, 2 hôm: hoa ly dao động từ 12-16 nghìn đồng/cành, hoa hồng 20-25 nghìn đồng/chục, hoa cúc 17 nghìn đồng/chục, hoa sen 20-30 nghìn đồng/chục... Theo ước tính của các tiểu thương bán hoa, giá hoa sẽ tiếp tục tăng nữa vào ngày Tết, đặc biệt là các loại như hồng và ly. Ngoài hoa, các loại quả như mận, vải, dưa hấu, chuối, cam, táo, xoài… giá cũng đã có sự tăng nhẹ. Nhiều tiểu thương còn tính toán, cho đến ngày 5-5, khi sức mua mạnh hơn, một số quả như mận, vải, măng cụt… có khả năng tăng khoảng 10-20%. Đặc biệt, vải và mận sẽ là mặt hàng tăng giá nhiều hơn cả. Chị Thành, tiểu thương chợ Hoàng Ngân (TP Nam Định) cho biết: Hiện, giá mận đã tăng, dao động từ 70-90 nghìn đồng/kg, vải tăng từ 13 nghìn đồng lên 20 nghìn đồng/kg. Ngoài hoa và các loại quả, rượu nếp cái cũng là món ăn không thể thiếu trong ngày mùng 5-5 âm lịch. Từ vài chục năm nay, hàng rượu cái của bà Vẻ, chợ Lý Thường Kiệt đã “quen hàng” với khách xa gần. Bà cho biết: “Như mọi năm, dịp Tết Đoan Ngọ, người dân mua rượu cái rất đông. Từ sáng sớm, họ đã đến hàng tôi hỏi mua, nhiều khách quen còn đặt hàng từ hôm trước. Dịp này người người, nhà nhà đều mua rượu cái. Ngoài những tiểu thương bán rượu tại chợ như chúng tôi, còn có những người bán rong, họ vào tận những ngõ ngách nhỏ trong thành phố để rao bán”. Khảo sát tại nhiều chợ trong thành phố, rượu nếp cái thường được bán với giá 45-50 nghìn đồng/kg, cơm rượu nếp cẩm dao động từ 60-70 nghìn đồng/kg. Theo lý giải và cũng đã thành thói quen của nhiều gia đình, vào Tết ngày 5-5, khi khí trời chuyển giao đặc biệt, nhiều người dậy sớm hơn ăn chút trái cây, hoa quả tươi đầu mùa cùng rượu cái sẽ giúp thể trạng khỏe mạnh, phòng chống được tật bệnh. Một loại đồ lễ rất được ưa chuộng trong dịp này là các loại chè kê, chè, xôi cũng được bày bán khá nhiều trong khu vực nội thành, phục vụ Tết Đoan Ngọ. Tuy nhiên, giá cả không dao động nhiều do đây là các mặt hàng ổn định được các tiểu thương chuẩn bị từ trước.
Bà Trịnh Thị Nụ, Thị trấn Lâm (Ý Yên) chia sẻ: “Gia đình tôi bao nhiêu năm nay đều giữ được cái “lệ”, ngoài Tết cổ truyền, cứ đến ngày 5-5, con cháu dù ở đâu xa cũng tụ tập về quây quần, tụ họp sum vầy bên gia đình, cha mẹ. Ngày Tết Đoan Ngọ trong gia đình tôi vì vậy cũng thiêng liêng như lễ mừng năm mới”. Dạo quanh một loạt các chợ huyện, thấy chợ nào cũng “chật cứng” hoa quả, đồ cúng lễ cho Tết. Ngoài ra, các loại gia cầm như vịt, ngan, gà… cũng khá chạy hàng. Đây là dịp mà các gia đình, dòng họ, xóm làng hay tổ chức những buổi tiệc “đoàn viên” vui vẻ, gắn kết thêm tình cảm gia đình, dòng họ, xóm giềng; người nông dân, ngoài ý nghĩa cầu sức khỏe còn cùng nhau hướng tới trời đất, tổ tiên cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Chính vì vậy, dù khá giả hay bần hàn, trong làng, ngoài xã, gia đình nào cũng đều cố gắng chuẩn bị một cái Tết Đoan Ngọ thật chu đáo để con cháu được tụ họp.
Tết Đoan Ngọ năm nay trùng vào ngày nghỉ cuối tuần, vì vậy các bà, các chị, các mẹ có dịp “thảnh thơi” ra chợ sắm đồ lễ, chuẩn bị Tết cho gia đình. Nhiều bà nội trợ tâm sự, đã thành tục lệ truyền thống nên năm nào cũng vậy, chúng tôi thường mua hoa quả, rượu nếp để thắp hương, tạ ơn tổ tiên, cầu sức khỏe. Người kinh doanh vì thế có dịp buôn may bán đắt, con cháu có dịp trở về cố hương thăm ông bà, cha mẹ, người người đoàn tụ, vui vầy… Ý nghĩa của những dịp Tết truyền thống vì thế là nét sinh hoạt văn hóa độc đáo trong lòng xã hội hiện đại càng nên được trân trọng, giữ gìn./.
Bài và ảnh: Hoa Xuân
