Sau gần 5 năm triển khai Luật Hợp tác xã (HTX) 2012, một số HTX kiểu mới đã bước đầu hình thành, thay thế dần những HTX kiểu cũ. Tuy nhiên, hiện nay, việc chuyển đổi, tổ chức lại HTX trên địa bàn tỉnh vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Không chỉ số lượng các HTX chưa chuyển đổi chiếm đa số mà ngay cả các HTX đã chuyển đổi, hiệu quả hoạt động vẫn chưa cao. Làm thế nào để quá trình chuyển đổi đi vào thực chất, tránh tình trạng “bình mới, rượu cũ” đang là “bài toán” không đơn giản với các cấp, ngành, ban quản lý và chính các thành viên của HTX.
Thực trạng các HTX sau chuyển đổi theo Luật HTX 2012
Thực hiện Luật HTX 2012 và Kết luận số 56-KL/TW ngày 21-3-2013 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX) về tiếp tục đổi mới, phát triển nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, thời gian qua, Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã chỉ đạo các cấp, các ngành tổ chức tuyên truyền, quán triệt các nội dung của Luật HTX và quan điểm, định hướng của Đảng về phát triển HTX đến toàn thể cán bộ, đảng viên và đội ngũ cán bộ quản lý HTX trong tỉnh. Trên cơ sở đó, căn cứ vào các văn bản của các bộ, ngành Trung ương và tình hình thực tế của tỉnh, Tỉnh ủy đã ban hành Chỉ thị số 16-CT/TU ngày 25-10-2013 về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX); Nghị quyết số 27-NQ/TU ngày 17-7-2014 về tăng cường lãnh đạo việc thực hiện Đề án tái cơ cấu ngành Nông nghiệp của tỉnh theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững giai đoạn 2014-2020. UBND tỉnh cũng đã ban hành Chỉ thị số 13/CT-UBND ngày 18-6-2014 của UBND tỉnh về việc tổ chức đại hội thành viên HTX nông nghiệp nhiệm kỳ 2014-2019 gắn với chuyển đổi thực hiện theo Luật HTX 2012; chỉ đạo các ngành, các cấp về xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế tập thể của tỉnh giai đoạn 2016-2020.
 |
| Dịch vụ thu hoạch lúa bằng máy gặt đập liên hợp của HTX SXKD DVNN Việt Hùng, xã Việt Hùng (Trực Ninh). |
Bám sát các văn bản chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh về thi hành Luật HTX năm 2012, các ngành chức năng (Sở NN và PTNT, Liên minh HTX tỉnh) đã phối hợp đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến Luật HTX và các văn bản liên quan đến đội ngũ cán bộ chủ chốt các HTX, các sáng lập viên có nhu cầu thành lập HTX mới. Liên minh HTX tỉnh hướng dẫn các HTX xây dựng kế hoạch, phương án sản xuất, kinh doanh, tổ chức đại hội chuyển đổi và đăng ký HTX theo Luật HTX. Bên cạnh đó, Liên minh HTX tỉnh cũng đã tổ chức các lớp bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ quản lý HTX về nội dung Luật HTX năm 2012, các văn bản hướng dẫn thi hành, phổ biến Luật HTX và các văn bản chỉ đạo của tỉnh về trình tự, thủ tục đăng ký lại, thành lập mới HTX theo Luật HTX 2012. Đến hết tháng 12-2016, toàn tỉnh có 289 HTX đã đăng ký lại hoạt động theo Luật HTX 2012 (đạt 70,2% tổng số HTX phải đăng ký lại hoạt động). Số HTX còn lại trong tình trạng ngừng hoạt động hoặc hoạt động cầm chừng hoặc chờ giải thể. Bên cạnh đó, một số HTX đã chuyển đổi sang loại hình doanh nghiệp như: HTX Vận tải sông biển Trường An, HTX Dệt may Đức Thọ (Trực Ninh), HTX Nước sạch Nam Tiến (Nam Trực). Việc chuyển đổi mô hình HTX hoạt động theo Luật HTX năm 2012 sẽ góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX, mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho HTX cũng như thành viên HTX. Với việc chuyển đổi mô hình HTX hoạt động theo Luật HTX 2012, vai trò của HTX sẽ được nâng lên thông qua việc thực hiện tốt các khâu tổ chức sản xuất, mở rộng các dịch vụ, mở rộng các liên kết từ cung ứng sản phẩm đầu vào tới tiêu thụ sản phẩm. Đồng thời tạo thuận lợi trong thực hiện quy hoạch, chỉnh trang đồng ruộng theo hướng sản xuất hàng hóa. Không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, việc chuyển đổi thành công mô hình HTX hoạt động theo Luật HTX năm 2012 còn có ý nghĩa xã hội tích cực, góp phần gắn kết tình làng, nghĩa xóm, đưa HTX trở thành cánh tay nối dài của chính quyền cơ sở thông qua việc giúp sức trong các hoạt động của các tổ chức hội, đoàn thể, đồng thời góp phần thực hiện hiệu quả chương trình xây dựng NTM ở các địa phương. Về cơ bản, đa số các HTX sau khi chuyển đổi theo Luật đều xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh cơ bản sát với thị trường và khả năng của HTX. Các dịch vụ cho thành viên được tổ chức đạt hiệu quả kinh tế bước đầu khá rõ và có sức thuyết phục. Điển hình như một số HTX sản xuất, kinh doanh dịch vụ nông nghiệp: Nghĩa Hồng, Nghĩa Thắng, Nghĩa Bình (Nghĩa Hưng); HTX Cốc Thành, xã Đại Thắng (Vụ Bản); HTX Xuân Vinh, xã Xuân Vinh; HTX Xuân Hùng, Thị trấn Xuân Trường (Xuân Trường); HTX Nam Mỹ, xã Nam Mỹ; HTX Nam Thành, xã Đồng Sơn (Nam Trực); HTX Giao Hà, Thịnh Thắng (Giao Thủy)… Mối quan hệ giữa thành viên và HTX có chuyển biến tích cực. Hầu hết các HTX nông nghiệp làm tốt từ 6-10 khâu dịch vụ đầu vào; 56% số HTX tổ chức được khâu dịch vụ đầu ra. Đặc biệt từ vụ xuân 2016, có trên 20 HTX (chiếm 15% số HTX) tổ chức sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị trên cơ sở ký kết hợp đồng với các doanh nghiệp; nhiều HTX thực hiện tốt việc góp vốn bổ sung của các thành viên.
Tuy nhiên, đến nay, hoạt động chuyển đổi mô hình HTX nông nghiệp hoạt động theo Luật còn gặp không ít khó khăn vướng mắc. Theo luật định, đến ngày 30-6-2016, bắt buộc tất cả các HTX đều phải tổ chức và hoạt động phù hợp với Luật HTX năm 2012 nhưng toàn tỉnh mới có trên 70% số HTX nông nghiệp đã hoàn thành chuyển đổi. Theo đánh giá của Liên minh HTX tỉnh, nguyên nhân của tình trạng này một phần do các HTX còn lại đang hoạt động kém hiệu quả, còn vướng mắc trong chuyển đổi mô hình HTX. Mặt khác, một nguyên nhân nữa của sự chậm chuyển đổi đều do nhận thức của cán bộ chính quyền địa phương cấp cơ sở cũng như cán bộ quản lý HTX còn hạn chế, mơ hồ về Luật. Cùng với đó, tại một số địa phương, dù HTX hoạt động kém hiệu quả, song chính quyền địa phương lại muốn duy trì các HTX này để đáp ứng được tiêu chí 13 trong xây dựng NTM trong khi chưa tìm ra hướng khắc phục khó khăn cho các HTX. Hiện nay, tại các HTX, một bộ phận đội ngũ cán bộ quản lý HTX chưa qua đào tạo chính quy và nghiệp vụ chuyên môn trước khi đảm nhận việc quản lý HTX. Nhất là tại các HTX nông nghiệp, phần lớn cán bộ đều chưa qua đào tạo, trình độ chuyên môn chủ yếu là sơ cấp, trung cấp. Do đó, bộ máy quản lý, điều hành các HTX còn yếu, chưa có chiến lược, chưa xây dựng kế hoạch, phương án kinh doanh có thời hạn. Đó là chưa kể một số HTX hoạt động dù đã chuyển đổi theo Luật nhưng vẫn trong tình trạng yếu kém. Vẫn còn tình trạng chuyển đổi theo hình thức, chưa có sự phát triển thực chất. Bởi trên thực tế, tuy đã chuyển đổi, song HTX vẫn chưa thể phát triển tương xứng với tiềm năng do nhiều nguyên nhân như: Nguồn vốn ít, quy mô sản xuất nhỏ, trình độ nguồn nhân lực hạn chế, chưa tiếp cận được vốn vay ngân hàng với hình thức tín chấp. Trong khi, việc chuyển đổi đôi khi chỉ dừng lại ở việc thay tên gọi ban chủ nhiệm thành ban quản trị, chức danh chủ nhiệm, phó chủ nhiệm thành giám đốc, phó giám đốc theo kiểu “bình mới, rượu cũ”. Còn những vấn đề cốt lõi như vốn quỹ, tài sản, đất đai, công nợ, trách nhiệm và quyền lợi thành viên... vẫn chưa được giải quyết một cách triệt để./.
(còn nữa)
Bài và ảnh: Hoàng Tuấn
