Để xây dựng thành công các mô hình sản xuất rau an toàn nhằm tạo ra các sản phẩm đảm bảo ATVSTP cung ứng cho người tiêu dùng, Sở NN và PTNT và một số đơn vị, cá nhân đang tập trung xây dựng các mô hình sản xuất rau tiên tiến như: Mô hình sản xuất rau an toàn theo công nghệ Nhật Bản của Trung tâm Giống cây trồng Nam Định; Mô hình sản xuất rau an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP tại 4 xã thuộc các huyện Ý Yên, Giao Thủy, Xuân Trường; Mô hình sản xuất thử nghiệm rau an toàn bằng phương pháp khí canh tại Trung tâm Ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ (CCN An Xá); Mô hình sản xuất rau an toàn bằng phương pháp thủy canh tại một số hộ dân trên địa bàn Thành phố Nam Định… Các mô hình đang tạo sự chuyển biến tích cực cả về nhận thức, hành động của người nông dân, giúp họ hiểu được trong sản xuất, kinh doanh, chất lượng sản phẩm mới là điều quan trọng. Không những thế, sản xuất rau theo tiêu chuẩn an toàn còn mang lại lợi ích cao hơn cho người sản xuất, góp phần làm phong phú thị trường rau an toàn và bảo vệ sức khoẻ người tiêu dùng.
 |
| Sản xuất rau an toàn theo công nghệ Nhật Bản tại Trung tâm Giống cây trồng Nam Định. |
Mô hình sản xuất rau an toàn được hình thành đầu tiên là mô hình sản xuất rau theo hướng thực hành sản xuất nông nghiệp tốt (VietGAP) được triển khai tại tỉnh ta từ năm 2012 tại 4 vùng trồng rau ở các xã: Giao Phong (Giao Thủy), Xuân Ninh (Xuân Trường), Yên Nhân và Yên Dương (Ý Yên). Mô hình trồng rau tại Xuân Ninh với các loại rau gồm cải ngọt, cải ngồng, cải thìa, su hào Nhật…; tại Yên Nhân là củ cải đường; tại Yên Dương là cà chua, bắp cải, su hào, súp lơ; tại Giao Phong trồng cải bắp, súp lơ. Ở các mô hình này, lượng phân bón, thuốc BVTV giảm khoảng 20-30% so với sản xuất đại trà. Trong đó thuốc sử dụng có nguồn gốc sinh học đảm bảo chất lượng sản phẩm, an toàn cho người tiêu dùng và môi trường. Tham gia mô hình, người dân được phổ biến các kiến thức về sản xuất rau an toàn và các quy trình kỹ thuật từ khâu làm đất, thời vụ, chọn giống đến thu hoạch, đóng gói, vận chuyển. Mỗi mô hình được trồng trên diện tích khoảng từ 2-4ha từ tháng 8 đến tháng 12 hằng năm với mục đích tạo ra sản phẩm đảm bảo an toàn cung ứng cho người tiêu dùng và nâng cao nhận thức, kiến thức, thay đổi tập quán từ sản xuất rau truyền thống sang sản xuất rau an toàn, từ đó làm cơ sở tuyên truyền nhân rộng mô hình sản xuất rau an toàn sang các vùng trồng rau khác trên địa bàn tỉnh. Tham gia các mô hình trên, người trực tiếp sản xuất được tập huấn đầy đủ kiến thức về sản xuất rau an toàn, được sự chỉ đạo hướng dẫn thực hiện của chuyên gia tư vấn, cán bộ kỹ thuật nên cây rau sinh trưởng, phát triển tốt. Việc phát triển mô hình đã nhận được sự đồng tình ủng hộ của người dân địa phương.
Mô hình trồng rau theo công nghệ Nhật Bản được triển khai từ tháng 2-2016 tại Trung tâm Giống cây trồng Nam Định trên diện tích 1,5ha gồm các loại rau cải, rau muống, mùng tơi, rau đay, bí xanh, dưa chuột, mướp, dưa lê. Mô hình xuất phát từ việc ký kết hợp tác trong lĩnh vực nông nghiệp giữa tỉnh ta và tỉnh Mi-a-gia-ki, một trong những địa phương có nền nông nghiệp hàng đầu Nhật Bản. Kỹ thuật trồng rau này quan tâm nhiều đến độ bền vững của đất nên trước khi trồng rau, người sản xuất dùng phân hữu cơ bón sâu xuống đất để cây sinh trưởng và phát triển khỏe mạnh, ít sâu bệnh, không phải dùng nhiều phân hóa học và thuốc trừ sâu như tập quán canh tác rau truyền thống. Ngoài ra, khi sử dụng công nghệ này, khu vực sản xuất sẽ được sử dụng màng che để hạn chế sâu bệnh phát triển. Trong quá trình chăm sóc, vấn đề đảm bảo ATTP cho rau được đặt lên hàng đầu. Hiện tại, trung bình mỗi ngày nguồn rau được Trung tâm cung ứng ra thị trường khoảng từ vài yến đến 1-2 tạ, chủ yếu cung cấp cho một số cửa hàng rau sạch trên địa bàn Thành phố Nam Định và hệ thống mua bán hàng online trong tỉnh.
Mô hình sản xuất thử nghiệm rau an toàn bằng công nghệ khí canh được triển khai từ tháng 5-2016 trên diện tích 600m2 tại Trung tâm Ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ với sự phối hợp thực hiện giữa Trung tâm với Viện Sinh học Nông nghiệp (thuộc Học viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam), triển khai trên các loại rau ăn lá như: rau muống, cải bó xôi, xà lách xoăn. Với công nghệ trồng rau khí canh, rễ cây được cung cấp nước và chất dinh dưỡng bằng cách phun trực tiếp lên rễ và không khí xung quanh luôn được giữ ẩm. Dinh dưỡng cũng là những loại phân hóa học vô cơ an toàn, được phép sử dụng trong nông nghiệp. Việc phun sương giúp cây có đủ nước và các chất dinh dưỡng cần thiết để sinh trưởng. Phương pháp này làm tăng quá trình trao đổi chất của cây gấp 10 lần so với trồng cây trong đất. Do vậy, so với mô hình trồng rau theo phương pháp thủy canh, mô hình này có ưu điểm là trồng được nhiều loại rau hơn, lượng nước và lượng dinh dưỡng cung cấp cho cây được điều chỉnh hợp lý do hệ thống nước và dinh dưỡng có thể phục hồi được sau khi tưới, phun vào rễ, nên lượng nước và dinh dưỡng mất đi rất ít. Phương pháp này giúp cho ra đời những sản phẩm rau chất lượng cao, đảm bảo ATTP trong một môi trường được kiểm soát, giúp cây rau giảm nguy cơ mắc bệnh và sâu bệnh mà không cần dùng đến thuốc trừ sâu hoặc thuốc BVTV. Công nghệ khí canh được coi là một “phát minh” lớn trong phong trào sản xuất rau sạch, phù hợp quy mô hộ gia đình ở khu vực đô thị. Sau khi thử nghiệm thành công, mô hình sẽ được phổ biến, nhân rộng.
Việc xây dựng thành công các mô hình sản xuất rau an toàn trên địa bàn tỉnh đã và đang đạt hiệu quả bước đầu trong việc tạo ra những sản phẩm rau an toàn cung cấp cho người tiêu dùng. Tuy nhiên các mô hình sản xuất rau an toàn tại tỉnh ta hiện chủ yếu vẫn còn trên quy mô thử nghiệm hoặc quy mô nhỏ. Do vậy việc phát triển sản xuất rau an toàn còn gặp rất nhiều khó khăn trong tổ chức và quản lý chất lượng sản phẩm. Bên cạnh đó, hệ thống cơ sở hạ tầng cho vùng sản xuất rau an toàn như đường điện, đường giao thông nội đồng, hệ thống thủy lợi, hệ thống nhà lưới… còn thiếu, chưa đáp ứng được yêu cầu của sản xuất rau an toàn với quy mô lớn. Diện tích đất có khả năng phát triển sản xuất rau an toàn bị chia cắt, manh mún nhỏ lẻ cho nhiều hộ sở hữu và sử dụng nên khó khăn cho công tác quy hoạch, quản lý và giám sát chất lượng rau an toàn khi sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Chi phí đầu tư cho sản xuất và giá thành sản phẩm rau an toàn luôn cao hơn nhiều so với các sản phẩm rau thông thường. Mặt khác, sản phẩm mới chỉ được quan tâm tiêu thụ ở một số siêu thị, nhà hàng… nên số lượng rau bán ra còn thấp, gây khó khăn cho tiêu thụ và phát triển sản xuất. Để tiếp tục duy trì và mở rộng các mô hình trồng rau an toàn ra các địa phương trong tỉnh, rất cần có sự quan tâm của chính quyền địa phương trong việc có chính sách hỗ trợ để các doanh nghiệp, các đơn vị và các hộ nông dân sản xuất rau an toàn, góp phần tạo ra các sản phẩm rau sạch, đảm bảo ATTP./.
Bài và ảnh: Minh Thuận
