Tỉnh ta hiện có 135 làng nghề, hoạt động ở các lĩnh vực: cơ khí, thủ công mỹ nghệ, tái chế phế liệu, dệt nhuộm, ươm tơ, chế biến lương thực, thực phẩm và các nhóm ngành nghề khác… Các làng nghề thu hút hơn 54 nghìn hộ, gần 500 cơ sở sản xuất với khoảng 150 nghìn lao động. Nhiều làng có tỷ lệ lao động trong các ngành nghề chiếm 80-90% lao động địa phương. Những năm qua, các làng nghề phát triển mạnh cả về số lượng và quy mô, góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập, chuyển dịch cơ cấu lao động và đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích mang lại, các làng nghề hiện cũng đang phải đối diện với các yếu tố nguy hiểm, độc hại như bụi, tiếng ồn, hóa chất, tiềm ẩn nguy cơ mất ATVSLĐ và ô nhiễm môi trường.
 |
| Sản xuất tại cơ sở của gia đình ông Nguyễn Văn Trường, làng nghề cơ khí Đồng Côi, Thị trấn Nam Giang (Nam Trực). |
Làng nghề đúc Tống Xá, xã Yên Xá (Ý Yên) có tuổi đời hàng trăm năm, với nhiều mặt hàng trên thị trường đã tạo việc làm cho hàng nghìn lao động trong xã và các xã lân cận. Do đặc thù của nghề đúc kim loại, cùng với tiếng ồn, lượng khí thải và bụi từ hoạt động đúc kim loại, gia công cơ khí… xả ra rất lớn khiến các nhà xưởng và xung quanh khu vực làng nghề luôn có mùi khét lẹt. Tuy nhiên đa phần lao động ở làng nghề, từ chủ cho đến người làm thuê đều chưa có ý thức trong vấn đề bảo đảm ATVSLĐ, không sử dụng hoặc sử dụng không đầy đủ bảo hộ lao động trong quá trình sản xuất như: không mang khẩu trang, giày, đeo kính; nhiều lao động chỉ trang bị bảo hộ lao động duy nhất là đôi găng tay. Một số lao động cho rằng mặc dù biết là môi trường làm việc ô nhiễm, độc hại, chưa kể do đặc thù nghề đúc thì các tai nạn gây thương tích và nguy cơ cháy nổ luôn tiềm ẩn nhưng bản thân họ cũng không sử dụng bảo hộ lao động cá nhân vì “vướng víu”. Trong các nhà xưởng, vật liệu sản xuất bày đặt ngổn ngang, không có lối đi; không có lối thoát hiểm nếu chẳng may sự cố cháy nổ xảy ra. Hệ thống điện mắc thủ công, đấu nối tùy tiện, dây dẫn điện vận hành máy móc chăng chằng chịt, cầu dao điện phần lớn bị mất nắp, nguy cơ mất an toàn cao. Môi trường làm việc ẩm thấp, điều kiện làm việc của người lao động về ánh sáng, tiếng ồn không đảm bảo. Tình trạng này cũng diễn ra tại làng nghề cơ khí Đồng Côi, Thị trấn Nam Giang (Nam Trực). Các hộ làm nghề tổ chức sản xuất ngay tại nhà ở, hoặc cơ sở sản xuất nằm xen lẫn trong các khu dân cư nên mặt bằng sản xuất chật hẹp, nơi làm việc tạm bợ, thiếu ánh sáng, nguyên liệu sản xuất và sản phẩm để bừa bãi. Có tới gần 80% số người lao động phải làm việc trong điều kiện nặng nhọc, vất vả, thường xuyên tiếp xúc với chất độc hại, tiếng ồn... nhưng rất ít chủ cơ sở sản xuất trong làng nghề trang bị các phương tiện, thiết bị bảo hộ lao động cho người lao động. Các phương tiện đảm bảo môi trường lao động như hệ thống đèn chiếu sáng, quạt thông gió, hút khí độc còn thiếu, không có hệ thống xử lý nước thải, khí thải… Nhiều người lo lắng mắc bệnh nghề nghiệp liên quan đến phổi, da, mắt… song vì mưu sinh nên đành chấp nhận. Bên cạnh đó, tình trạng ô nhiễm tại các làng nghề cũng ở mức báo động, điển hình là các làng nghề sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ La Xuyên, xã Yên Ninh, mây tre đan Yên Tiến (Ý Yên), cơ khí đúc Vân Chàng (Nam Trực), cơ khí Xuân Tiến (Xuân Trường)… sử dụng lượng lớn các hóa chất độc hại như axit, xút, dung dịch mạ, dung môi hữu cơ, sơn màu, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người lao động và nhân dân địa phương. Theo đánh giá của Sở TN và MT qua đợt kiểm tra tại các làng nghề, các loại hình sản xuất cơ khí, dệt may, tẩy nhuộm, thủ công mỹ nghệ, mây tre đan ảnh hưởng nhiều đến môi trường. Kết quả quan trắc cho thấy, thông số BOD5 (nhu cầu oxy sinh hóa), COD (nhu cầu oxy hóa học) tại nhiều làng nghề vượt ngưỡng cho phép.
Thực tế tại các làng nghề, môi trường lao động luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro một phần do chủ cơ sở chưa đầu tư máy móc, thiết bị có độ an toàn cao; người thợ chưa được trang bị đầy đủ thiết bị bảo hộ; một bộ phận lao động còn chủ quan, thiếu kỹ năng, kiến thức bảo vệ mình trong hoạt động sản xuất. Theo quy định, khi tuyển dụng, người sử dụng lao động phải tổ chức tập huấn về ATVSLĐ, phòng, chống cháy nổ song vì lợi nhuận, chủ cơ sở sản xuất đã bỏ qua, dẫn đến hiểu biết và ý thức chấp hành kỷ luật lao động của người lao động hạn chế. Mặt khác, phần lớn cơ sở sản xuất ở làng nghề có quy mô nhỏ, thường đặt tại gia đình, người thợ chủ yếu làm việc bằng kinh nghiệm, truyền nghề cho nhau, chưa mang tính chuyên nghiệp, không tham gia BHXH, BHYT. Việc trang bị bảo hộ lao động ở nhiều cơ sở mang tính đối phó, chủ sử dụng lao động không ký hợp đồng mà chỉ thỏa thuận “miệng” và không thực hiện thống kê các vụ việc tai nạn báo cáo cơ quan chức năng. Khi tai nạn xảy ra, thiệt thòi nhất chính là người lao động, nhất là đối tượng không có BHXH, BHYT, phải tự lo mọi khoản chi phí.
Để tăng cường công tác ATVSLĐ ở các làng nghề, thời gian qua, Ban chỉ đạo Tháng hành động về ATVSLĐ tỉnh đã chỉ đạo các huyện, thành phố đẩy mạnh tuyên truyền, vận động, hướng dẫn, đôn đốc, kiểm tra các cơ sở, doanh nghiệp trong làng nghề thực hiện ATVSLĐ. Trong đó, đặc biệt chú trọng đến việc nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của người sử dụng lao động và người lao động trong việc thực hiện các quy định về ATVSLĐ, hạn chế xả bụi bẩn, hóa chất gây ô nhiễm không khí, nguồn nước; trang bị phương tiện, thiết bị xử lý chất thải; yêu cầu người lao động sử dụng bảo hộ lao động trong quá trình sản xuất, đảm bảo sức khỏe, tính mạng người lao động và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp, cơ sở sản xuất. Các ngành chức năng tăng cường quản lý, kiểm tra, giám sát đối với lĩnh vực ATVSLĐ tại các làng nghề và có chế tài xử phạt nghiêm khắc các cơ sở sản xuất, kinh doanh vi phạm pháp luật về ATVSLĐ. Các làng nghề cần thực hiện tốt công tác tuyên truyền, huấn luyện, nâng cao nhận thức, ý thức tuân thủ các quy định về ATVSLĐ cho người sử dụng lao động và người lao động, cải thiện điều kiện làm việc, giảm thiểu các yếu tố nguy hại, phòng ngừa tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp cho người lao động./.
Bài và ảnh: Minh Tân
