Ngày làm việc 28-3 kỳ họp thứ 11 ghi nhận rất nhiều ý kiến đánh giá thẳng thắn, chân thực về kết quả công tác của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, Kiểm toán Nhà nước trong cả nhiệm kỳ.
Đây cũng là cơ hội, là dịp để Quốc hội và cử tri nhìn nhận một cách toàn diện, đa chiều và đầy đủ về những thành tựu, dấu ấn nổi bật 5 năm qua của cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất; đồng thời cũng là những góp ý vô cùng quý báu để nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV tiếp tục hoàn thiện, đổi mới, xứng đáng hơn với cơ quan đại diện cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân và cử tri cả nước.
Bên cạnh những tình cảm sâu sắc, những ấn tượng mạnh mẽ của các đại biểu về một nhiệm kỳ đổi mới đồng bộ, toàn diện, trách nhiệm cao trước cử tri và nhân dân trên cả 3 mặt công tác lập hiến, lập pháp; giám sát và quyết định những vấn đề nổi bật của đất nước, nhiều đại biểu cũng đã chỉ rõ những tồn tại cố hữu, những yếu điểm cần khắc phục để hình thành một Quốc hội hoàn thiện hơn, chất lượng hơn, củng cố mạnh mẽ hơn vị thế của một cơ quan tối cao, quyết định những vấn đề mang ý nghĩa quyết định đối với vận mệnh đất nước.
Dấu ấn Hiến pháp 2013
Tất cả các ý kiến phát biểu tại nghị trường trong sáng 28-3 đều tán đồng với dấu ấn lớn nhất của cả nhiệm kỳ đó là bản Hiến pháp 2013 - bản hiến pháp của thời kỳ đổi mới toàn diện, đồng bộ về kinh tế và chính trị, đặc biệt đề cao quyền con người, quyền công dân và tính thượng tôn pháp luật. Hơn 2 năm từ khi Hiến pháp ra đời, đã có gần 70 đạo luật được Quốc hội thông qua, thuộc hầu hết các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội.
Đại biểu Trần Khắc Tâm (Sóc Trăng) chia sẻ: Việc xây dựng và thông qua Hiến pháp 2013 như một dấu son của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIII khắc ghi vào lịch sử. Còn đại biểu Huỳnh Nghĩa (Đà Nẵng) thì cho rằng, hình ảnh một Quốc hội của dân, do dân và vì nhân dân đã được thể hiện đậm nét trong cả nhiệm kỳ, nhất là tiến bộ vượt bậc trong công tác lập pháp cùng với Hiến pháp 2013. Kết quả trước hết là Quốc hội đã tự đổi mới, mỗi đại biểu Quốc hội gắn bó với nhân dân, tạo nên tầm vóc mới của Quốc hội Việt Nam trong thời kỳ đổi mới và hội nhập.
“Mỗi đại biểu Quốc hội luôn trong tâm thế cháy lên nhiệt huyết đưa đất nước hướng đến phồn vinh, đưa chất lượng kỳ họp ngày càng nâng lên, để lại âm hưởng khó quên trong lòng nhân dân. Hoạt động của Quốc hội không ngừng đổi mới. Sự điều hành của Chủ tịch, Phó Chủ tịch cũng đã để lại dấu ấn nhạy bén, góp phần quan trọng tạo nên dấu ấn thành công của các kỳ họp”, đại biểu Huỳnh Nghĩa phát biểu.
Nhắc lại những kỷ niệm giờ phút thiêng liêng Quốc hội bấm nút thông qua bản Hiến pháp 2013 lịch sử, đại biểu Nguyễn Thái Học (Phú Yên) tâm sự trong kỳ họp cuối cùng của Quốc hội khóa XIII: Từng đại biểu đều nhận thấy ưu, khuyết điểm của mình. Các đại biểu đều chung suy nghĩ, tình cảm tự hào là đại biểu Quốc hội khoá XIII. Mới ngày nào các đại biểu còn lạ lẫm với cách bấm nút phát biểu nhưng giờ sắp hết nhiệm kỳ mỗi đại biểu Quốc hội dù thẳng thắn ở nghị trường hay lặng lẽ đều góp phần nói lên tiếng nói của nhân dân. Khi đã là đại biểu Quốc hội ai mà không trăn trở trách nhiệm với dân, với nước”.
Thực chất và khả thi hơn trong giám sát và xây dựng pháp luật
Đại biểu Huỳnh Nghĩa đánh giá, 5 năm chưa dài nhưng là cơ sở để đánh giá khách quan hoạt động của Quốc hội. Về tổ chức và phương thức hoạt động của Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất nhưng chưa thực hiện hết quyền của Quốc hội, công tác giám sát chống tham nhũng chưa cao, công tác làm luật còn thiếu tập trung, chắp vá, một số đạo luật còn chưa đi vào thực tế. Đại biểu đề nghị Quốc hội cần có chế tài xử lý cơ quan xây dựng và thẩm tra luật nếu dự án luật đó không đi vào cuộc sống.
Nêu quan điểm việc lấy tín nhiệm người do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn chưa được sự đồng thuận của nhân dân vì quy định quá rối rắm với 3 mức tín nhiệm, chưa làm cơ sở để cơ quan có thẩm quyền đánh giá cán bộ, đại biểu đề xuất chỉ nên quy định 2 mức: Tín nhiệm hoặc không tín nhiệm để tăng cường quyền lực của Quốc hội.
Đưa ra nhiều ví dụ phản ánh hạn chế của hoạt động ban hành luật, đại biểu Trương Thị Huệ (Thái Nguyên) cho rằng, việc thường xuyên điều chỉnh chương trình xây dựng luật, việc chậm gửi dự thảo luật để đại biểu Quốc hội nghiên cứu, đóng góp ý kiến vẫn xảy ở các kỳ họp.
“Việc ban hành luật nhưng trong đó vẫn còn có những điều luật chưa cụ thể dẫn đến tình trạng luật chờ nghị định, nghị định chờ thông tư, tạo khoảng trống pháp luật, tạo cơ hội cho việc lách luật dẫn đến nhiều hệ lụy”, đại biểu Huệ phát biểu.
Những tồn tại hạn chế được phân tích ở trên là nguyên nhân dẫn đến việc luật ban hành chậm hoặc không đi vào cuộc sống từ đó dẫn đến “nhờn luật” và giảm tính thượng tôn pháp luật, đại biểu nhấn mạnh.
Phát ngôn ấn tượng nhất trong buổi làm việc sáng 28-3 là phần phát biểu của đại biểu Lê Nam (Thanh Hóa). Góp ý cho báo cáo tổng kết nhiệm kỳ của Quốc hội sáng 28-3, đại biểu Lê Nam cho rằng, vai trò của đại biểu trong xây dựng pháp luật còn hạn chế vì nhiều mong đợi của nhân dân, nhiều bức xúc của cuộc sống, nhiều trí tuệ và tâm huyết đã không được đưa vào. Đó chính là nguyên nhân cơ bản của việc pháp luật không đi vào cuộc sống; luật thì nhiều nhưng nhân dân lo lắng về bệnh “nhờn luật” và một bộ phận trong xã hội đang đứng lên trên pháp luật, đại biểu phân tích.
Đại biểu Nam nhắc lại, lần cho ý kiến về dự thảo Luật Đất đai sửa đổi, nhiều đại biểu Quốc hội tha thiết đề nghị thay đổi trong giao đất nông nghiệp, thừa nhận sở hữu tư nhân đối với đất ở của người dân nhưng không được chấp nhận. “Đến khi giám sát việc nông dân bỏ ruộng và trả ruộng, chúng tôi mới thấm câu ca đã có từ lâu “đại biểu phát biểu thì rất hay, nhưng tiếp thu thì rất gay, nên xin giữ như dự thảo”, ông Nam nói.
Tăng tỷ lệ đại biểu Quốc hội chuyên trách
Nhiều ý kiến trong buổi làm việc đề nghị Quốc hội cần cơ cấu hợp lý hơn thành phần đại biểu tại diễn đàn lập pháp theo hướng tăng cao hơn nữa tỷ lệ đại biểu Quốc hội chuyên trách để tăng tính chuyên nghiệp và chất lượng hoạt động của Quốc hội. Có ý kiến đề nghị Quốc hội xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chất lượng đại biểu Quốc hội tích cực và không tích cực là tiêu chí đánh giá đổi mới của Quốc hội.
Bày tỏ mong Quốc hội tăng cường đại biểu chuyên trách, đại biểu Huỳnh Nghĩa lập luận, Quốc hội phải hướng đến chuyên nghiệp, khắc phục tình trạng vẫn còn đại biểu chưa thực hiện tốt vai trò của mình, chưa nói lên tiếng nói của nhân dân. Đề nghị Quốc hội khóa mới nên nghiên cứu chọn đại biểu Quốc hội chuyên trách xứng tâm, xứng tầm để Quốc hội đổi mới thực sự hơn, đại biểu Huỳnh Nghĩa kết thúc phần phát biểu của mình với một gửi gắm đầy ưu tư: “Quốc hội nhiệm kỳ mới vẫn còn nặng nợ với cử tri, sự đánh giá của cử tri đôi lúc nghiệt ngã nhưng cũng công bằng và độ lượng, tin tưởng mỗi đại biểu Quốc hội sẽ tự mình vươn lên vì một Quốc hội của dân, do dân và vì dân”.
Mạnh dạn đề nghị Quốc hội tăng số lượng đại biểu Quốc hội chuyên trách lên trên 40%, đại biểu Nguyễn Văn Tuyết (Bà Rịa - Vũng Tàu) thổ lộ, cử tri nơi ông ứng cử thậm chí còn đề nghị tăng số này lên mức 60% tổng số đại biểu Quốc hội.
Cho rằng, việc Quốc hội còn nặng về cơ cấu đại biểu Quốc hội kiêm nhiệm có thể dẫn đến không chọn được người giỏi, đại biểu Phạm Ngọc Châu (Quảng Trị) lý giải: Đại biểu kiêm nhiệm có thể sẽ không phát biểu được những vấn đề nhạy cảm ảnh hưởng đến lĩnh vực và địa phương mình công tác. Hơn nữa, Quốc hội không có đánh giá riêng đối với từng đại biểu, có chăng chỉ là cử tri đánh giá, cơ chế như vậy rất khó để đổi mới chất lượng đại biểu Quốc hội, đại biểu Châu nhấn mạnh.
Cần những đổi mới mạnh mẽ hơn
Phân tích 4 cái “hơn” trong đánh giá về Quốc hội nhiệm kỳ khóa XIII của đại biểu Trần Du Lịch bao gồm: Đổi mới mạnh mẽ hơn; Dân chủ hơn trong thảo luận và ra quyết sách; Trách nhiệm hơn và được cử tri tín nhiệm nhiều hơn, đại biểu Dương Trung Quốc (Đồng Nai) cho rằng, cần lấy khả năng đáp ứng yêu cầu của nhân dân làm thước đo chất lượng hoạt động của Quốc hội. “Chính nhân dân là người thụ hưởng và cũng là người chịu đựng sai sót của Quốc hội”, đại biểu lập luận.
Nêu bật thành tựu ngoại giao nghị viện của Quốc hội nhiệm kỳ qua bên cạnh sự kiện Đại hội đồng IPU-132, đại biểu Dương Trung Quốc cho rằng, tiếng nói Quốc hội rất quan trọng, không chỉ thể hiện ý chí quyết tâm mà còn mong muốn hòa bình. Quốc hội cần quan tâm hơn nữa, có tiếng nói, phản ứng kịp thời hơn để đáp ứng mong đợi của cử tri.
Điểm lại 2 lần Quốc hội đón nguyên thủ quốc gia tới thăm, nhưng lại chỉ đến từ 1 nước là Trung Quốc, đại biểu nhìn nhận, diễn dàn Quốc hội là diễn đàn bày tỏ quan điểm chứ không chỉ là diễn đàn xã giao. Đại biểu đề nghị cần có chuẩn mực, quy định về việc mời nguyên thủ quốc gia tới thăm Quốc hội” - đại biểu Dương Trung Quốc nói.
Phát biểu suy nghĩ của mình về mong muốn, đại biểu Lê Nam (Thanh Hóa) tha thiết: “Nhân dân chán lắm rồi những cán bộ chỉn chu và chau chuốt với những ngôn từ “tăng cường”, “đẩy mạnh”, “nâng cao”. Nhân dân và cán bộ đảng viên cần những người Bí thư lăn vào cuộc sống, những Bí thư có đủ quyền hành nhưng cũng có đủ những ràng buộc, công khai và minh bạch, được đảm bảo cho họ bằng pháp luật, để những hy sinh, cống hiến của họ được đến với nhân dân”, ông nói.
Kết thúc phần phát biểu của mình, đại biểu Lê Nam mượn lời Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, kính chúc các vị đại biểu khóa XIII luôn mạnh khỏe, hạnh phúc và sẵn sàng tham gia đóng góp với cộng đồng bằng những "việc tử tế".
Chiều 28-3, kỳ họp Quốc hội tiếp tục với nội dung thảo luận ở hội trường về dự thảo Báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XIII của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội nhiệm kỳ khóa XIII (2011-2016); Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2011-2016 của Tổng Kiểm toán Nhà nước.
Trong khi ghi nhận nhiều thành tựu trong hoạt động của Quốc hội, Nguyễn Anh Sơn (Nam Định) nhấn mạnh 2 khoản “nợ” của Quốc hội đối với cử tri, nhân dân. Đó là hiệu quả chưa như mong muốn trong vấn đề bảo vệ chủ quyền biển, đảo và đấu tranh phòng, chống tham nhũng.
“Cử tri nhận xét Quốc hội đã nói rất nhiều nhưng tham nhũng vẫn còn đó và có xu hướng phát triển thêm”, đại biểu Nguyễn Anh Sơn thẳng thắn bình luận. Bên cạnh đó, theo đại biểu Anh Sơn, dù đã có nhiều điểm sáng, nhiều cải thiện trong hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn, nhưng có nhiều vấn đề tồn đọng đã nhiều năm chưa có chuyển biến. Trong chất vấn, đại biểu Quốc hội đã nêu cao trách nhiệm trước cử tri, ngày càng tự tin hơn, không ngại va chạm, không có chuyện lãnh đạo bộ, ngành “vỗ vai” đại biểu… Tuy nhiên, có nhiều việc gần như chưa thay đổi gì, cứ mỗi kỳ họp cử tri vẫn phải kiến nghị lại, như tình trạng phân bón, thuốc trừ sâu giả tràn lan; mất vệ sinh an toàn thực phẩm…
Đồng tình với đại biểu Nguyễn Anh Sơn, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP Hồ Chí Minh) phát biểu: “Qua tiếp xúc với cử tri, tôi đồng tình với một số đại biểu Quốc hội về nhận định cho rằng phản ứng của Quốc hội đối với vấn đề Biển Đông chưa đúng mức và quyết liệt như tình hình đòi hỏi”.
Đại biểu Trương Trọng Nghĩa cũng yêu cầu Quốc hội khóa tới quan tâm đảm bảo thực hiện nghiêm túc Nghị quyết về chương trình xây dựng pháp luật. “Nghị quyết của Quốc hội về chương trình xây dựng pháp luật có hiệu lực thi hành như luật, nhưng việc không hoàn thành luật đúng thời hạn vẫn phổ biến, có luật bị hoãn nhiều lần, rồi phải chuyển sang nhiệm kỳ sau, như Luật về Hội, Luật Biểu tình. Nếu đã đưa vào nghị quyết thì phải tuân thủ, không hoàn thành thì phải có chế tài”, đại biểu Trương Trọng Nghĩa đề nghị.
Tính tuân thủ Hiến pháp của các văn bản luật và dưới luật cũng là vấn đề khiến đại biểu Nghĩa trăn trở. Ông nhận xét: “Nước ta không có Toà án Hiến pháp nên Quốc hội phải theo dõi sát sao việc tuân thủ Hiến pháp. Vừa qua, công tác này chưa thật tốt nên đã có những luật có vùng xám, tạo kẽ hở cho công chức nhũng nhiễu người dân, doanh nghiệp”.
Bày tỏ chưa yên tâm về việc đảm bảo an toàn tính mạng, nhân phẩm, tài sản của người dân và bức xúc trước nhiều hành vi vi phạm pháp luật công khai, trắng trợn, đại biểu Trương Trọng Nghĩa đề nghị Quốc hội khóa XIV tăng cường giám sát thực thi pháp luật trong mọi lĩnh vực kinh tế - xã hội, đời sống...
Trong khi đó, từ nhận định Quốc hội khóa XIII đã đưa ra những điều chỉnh chính sách rất mạnh mẽ và đúng đắn so với dự thảo do cơ quan hành pháp trình sang, đại biểu Nguyễn Văn Tiên đề nghị Quốc hội khóa tới tiếp tục “dũng khí” này và tổ chức tốt hơn công tác phân công thẩm tra các dự án luật; đặc biệt là khuyến khích đại biểu Quốc hội đi thực tế cơ sở; khắc phục tình trạng “làm luật trong phòng máy lạnh”.
Một số vấn đề cụ thể, thiết thực đối với cuộc sống người dân cũng đã được đại biểu Tiên gửi gắm đến Quốc hội nhiệm kỳ sau, đó là giám sát chặt chẽ hơn nữa hiệu quả đầu tư công, đặc biệt là suất đầu tư các công trình giao thông. “Làm thế nào để giá sữa phải rẻ hơn rượu bia, thuốc lá và có đủ vắc-xin cho trẻ em”, vị Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội nhắc nhở.
Cũng là Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội, đại biểu Đỗ Mạnh Hùng (Thái Nguyên) bày tỏ quan tâm đến việc phát huy vai trò giám sát của các đoàn đại biểu Quốc hội, đại biểu Quốc hội, nhất là đối với việc giải quyết các vấn đề cụ thể. “Vừa qua, nhiều vị đại biểu Quốc hội đã đóng góp rất hiệu quả vào việc giám sát xử lý án oan sai”, ông Hùng ghi nhận.
Về báo cáo của Kiểm toán Nhà nước, nhiều vị đại biểu Quốc hội có chung nhận định cho rằng, Báo cáo mới chỉ phân tích những hạn chế trong nội bộ ngành Kiểm toán, song có một thực tế đáng quan ngại là việc thực thi pháp luật về kiểm toán chưa tốt; cụ thể là tỷ lệ thực hiện kiến nghị kiểm toán thấp trong khi thiếu chế tài xử lý. Một số lĩnh vực như đầu tư công, nợ công, chất lượng công trình đầu tư công chưa đạt yêu cầu, nhưng còn ít được kiểm toán. Đại biểu Nguyễn Đức Kiên (Sóc Trăng) đề nghị có sự phối hợp tốt hơn giữa cơ quan kiểm toán với các cơ quan khác của Quốc hội và đại biểu Quốc hội để việc phê duyệt quyết toán hằng năm thực chất hơn. Ông nói: “Hiện có tình trạng báo cáo quyết toán dự ước và thực tế vênh nhau khá lên, bội chi thực luôn cao hơn dự ước mà không ai chịu trách nhiệm cả”./.
PV
