Phố Lã Xuân Oai thuộc khu tái định cư Đông Mạc, dài 188m, rộng 13m, có địa giới từ đường Trần Thánh Tông đến đường N4.
 |
Lã Xuân Oai (1838-1891), là nhà thơ và là văn thân chống thực dân Pháp cuối thế kỷ XIX. Ông quê ở làng Thượng Đồng, huyện Phong Doanh (nay là xã Yên Tiến, huyện Ý Yên). Là học trò của Hoàng giáp Tam Đăng Phạm Văn Nghị, khoa Giáp Tý (1864), Lã Xuân Oai đỗ Cử nhân thứ hai; năm sau (Ất Sửu) đỗ phó bảng. Ban đầu, ông được bổ làm ở Viện Tập hiền tại triều (Huế), rồi lần lượt trải qua các chức: Tri huyện Kỳ Anh (Hà Tĩnh), Tri phủ Nho Quan (Ninh Bình), Án sát Ninh Bình, Chánh sứ sơn phòng Ninh Bình. Năm 1882, quân Pháp đánh Bắc Kỳ lần thứ hai, ông được cử giữ chức Tuần phủ Lạng Bằng (Lạng Sơn, Cao Bằng). Ở đó, ông đã giúp khí giới, khí tài cho các tổ chức kháng chiến của Nguyễn Thiện Thuật, Tạ Hiện, Phạm Huy Quảng, Hoàng Đình Kinh... Khi các lực lượng này gặp phải tình thế bất lợi, ông tổ chức đưa tất cả lên Lạng Sơn để cùng mưu việc chống Pháp lâu dài. Cuối năm 1883, Lã Xuân Oai liên lạc với quan quân ở Hà Nội định mở cuộc tiến công quân Pháp ở đó nhưng không thành. Ngày 25-8-1883, triều đình Huế ký hòa ước với Pháp và ra lệnh các quan quân ở Bắc Kỳ phải bãi binh, nhưng Lã Xuân Oai chống lệnh. Tháng 2-1885, quân Pháp tiến đánh Lạng Sơn. Trước lực lượng đông đảo và vũ khí mạnh của đối phương, thành Lạng Sơn thất thủ, Lã Xuân Oai phải chạy lánh sang Trung Quốc. Ba năm sau, ông trở về Ninh Bình mở trường dạy học. Năm 1889, tại làng Thượng Đồng nổ ra cuộc khởi nghĩa kháng Pháp do học trò cũ của ông là cử nhân Phạm Trung Thứ chỉ huy. Pháp đưa quân đến đàn áp dữ dội, triệt hạ làng Thượng Đồng. Biết Lã Xuân Oai tham gia chủ mưu, quân Pháp bắt giam ông rồi kết án 10 năm tù đày ra Côn Đảo.
Lã Xuân Oai mất tại Côn Đảo năm Tân Mão 1891./.
Minh Tân
