Trong cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ ra miền Bắc, Nam Định là một trong những trọng điểm đánh phá của địch. Những năm tháng ấy trên trận tuyến giữ vững mạch máu giao thông, cán bộ, công nhân của ngành GTVT tỉnh đã vượt qua gian khổ, ngày đêm bám cầu, bám phà, bám đường, với quyết tâm, địch phá cầu này ta có ngay cầu khác, địch phá đường này, ta có ngay đường khác thay thế; chúng bắn phá bến phà này thì có ngay bến phà khác sang sông, địch đánh ngày thì làm đêm, địch đánh đêm thì làm ngày, có những lúc địch cứ đánh ta cứ làm.
Ông Đỗ Văn Nhật, ngụ tại Khu tập thể cầu Treo (TP Nam Định) kể: “Năm 1965, khi vừa 18 tuổi, tôi tham gia công tác trong ngành GTVT tại đội sửa chữa đường 53, Trực Ninh. Khi nhận được tin ngành GTVT huy động nhân lực thành lập 2 đơn vị xung kích trên mặt trận sửa chữa các tuyến cầu, đường bị địch phá hủy để kịp thời đảm bảo giao thông phục vụ công tác chi viện tiền tuyến, tôi đã đăng ký và được tuyển chọn, bảo đảm quân số cho Đoạn Quản lý đường bộ Nam Hà”. Trong suốt 10 năm, trải qua cả hai đợt chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ, ông và 50 anh em trong đơn vị cùng với lực lượng công nhân của Cty Cầu Nam Hà đã tiếp nhận sửa chữa hầu hết các cây cầu trọng điểm trên địa bàn tỉnh. Trong hoàn cảnh máy bay Mỹ điên cuồng, bắn phá ngày đêm nhưng với mục tiêu sửa chữa nhanh nhất sau khi địch bắn phá, tất cả anh em trong đơn vị đều kiên cường, dũng cảm khắc phục mọi khó khăn, đẩy nhanh tối đa tiến độ sửa chữa các cây cầu bị phá hủy. Địch bắn phá ngày, anh em công nhân làm đêm; địch bắn phá đêm, anh em công nhân làm ngày; đặc biệt trong lần sửa chữa cầu Thức Khóa (Giao Thủy) do ở trong giai đoạn cấp bách, cần tăng cường chi viện cho tiền tuyến nên dù biết địch tiếp tục bắn phá nhưng toàn bộ lực lượng cán bộ, công nhân các đội đã dũng cảm, kiên cường bám trụ, cấp tốc nối cầu ngay trong khi máy bay địch liên tiếp bắn phá trên đầu.
 |
| Công nhân giao thông Nam Định khai thông đường sau khi Mỹ đánh bom phá hoại năm 1968. Ảnh: TL |
Cùng với tinh thần kiên cường, dũng cảm như đội sửa chữa cầu đường của ông Nhật, từ năm 1965 đến năm 1968 cán bộ, công nhân ngành GTVT tỉnh đã không quản ngại hiểm nguy, tham gia đào đắp nhiều đường tránh bom đạn thay thế cho tuyến đường chính bị phá huỷ; làm nhiều loại cầu phao vượt sông nhằm thực hiện phương châm “địch cứ đánh, ta cứ đi”. Trong số đó, trọng điểm phải kể đến là bến phà Đò Quan Nam Định. Chỉ trong đêm 19 đến trưa ngày 20-12-1965, việc thi công lắp chiếc cầu phao đầu tiên mang tên Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Văn Trỗi được tiến hành khẩn trương, nối liền hai bờ sông Đào an toàn, đảm bảo kỹ thuật. Sau này, cầu nằm trong trọng điểm đánh phá của địch nhưng luôn được đảm bảo giao thông thông suốt. Ngày 5-9-1966, cầu Họ bị đánh 7 lần liên tục, nhiều quả bom rơi trúng mặt đường, phá huỷ cầu; gần như cả ngày cầu bị giới nghiêm nhưng chỉ đến 8 giờ tối đã có cầu, có đường cho xe tiếp tục qua lại. Trong giai đoạn này, ngành GTVT tỉnh đã thể hiện rõ ý chí quyết chiến thắng với việc hằng đêm lực lượng giao thông vẫn đảm bảo hướng dẫn cho 200 xe qua địa bàn tỉnh, đưa hàng vào các chân kho, ra các đầu mối vận chuyển vào chiến trường. Để nối liền mạch máu giao thông vùng đồng bằng sông Hồng, năm 1968, hai ngành GTVT Nam Hà và Thái Bình đã phối hợp làm cầu phao thuyền nan Tân Đệ. Đơn vị chủ lực là Xí nghiệp Sà lan Ca nô Nam Hà, chỉ sau một tháng đã làm xong 100 chiếc thuyền nan, huy động trên 200 tấn ray, gần 200m3 gỗ mặt cầu hoàn thành cầu phao thuyền nan vượt sông Hồng tại Tân Đệ với độ dài hơn 400m đúng vào dịp Tết Mậu Thân 1968, kịp thời đảm bảo giao thông, chi viện tiền tuyến…
Trong chiến tranh phá hoại lần thứ hai (1972) tuy thời gian ngắn hơn so với 4 năm chiến tranh phá hoại lần thứ nhất nhưng mức độ tàn phá lại vượt xa rất nhiều. Đối với Nam Hà, trong đó có Nam Định là tỉnh có vị trí chính trị kinh tế quan trọng của miền Bắc, chúng tập trung đánh với mức độ huỷ diệt những cầu lớn như Đò Quan, Đoan Vĩ, Phủ Lý, cơ sở đóng mới tàu thuyền HTX Việt Hồng (Nghĩa Hưng), Nhà máy đóng tàu Nam Hà, đồng thời đánh các bến bốc dỡ hàng hoá gồm: Cảng sông Nam Định, Đống Cao, Hải Lạng. Với lời thề cao cả “sống bám cầu, bám đường, chết kiên cường bất khuất” hàng trăm cán bộ, công nhân và thanh niên xung phong đã bất chấp bom rơi đạn nổ gan dạ, mưu trí, sáng tạo, tích cực cứu chữa cầu, đường; sau mỗi lần địch đánh phá lại nhanh chóng thông tuyến. Tiêu biểu như tập thể cán bộ, công nhân viên bến phà Đò Quan liên tục bám trụ 37 trận địch đánh phá vẫn bảo toàn người và phương tiện vượt sông. Tập thể cán bộ, công nhân Hạt đường 1, Quốc lộ 10, 21 B-C đã tích cực giữ mặt đường tham gia ứng cứu giao thông và giải toả phương tiện nhanh chóng… Bên cạnh đó, để có đủ lực lượng thực hiện phương châm chống phong toả là chính để đảm bảo giao thông, ngành GTVT tỉnh đã huy động nhân dân cùng chung sức tu sửa cầu, đường sau khi địch bắn phá. Nhờ đó, với chủ trương dân làm là chính, kỹ thuật phổ cập là chính, nhiều xã ven đường, nơi gần bến bãi, cầu phà đều xây dựng được lực lượng dân quân công binh tích cực tham gia làm nhiệm vụ ngụy trang, nghi trang canh gác, báo động, tham gia rà phá và san lấp hố bom; khôi phục cầu đường, ứng cứu phương tiện bảo quản hàng hoá. Nhiều xã đã tổ chức cho nhân dân tham gia củng cố lại các đường vòng, các cầu (đường 21A và một số đoạn đường trên tuyến 1A); cầu treo sông Đào vừa bị đánh đứt thì có ngay phà thay thế kịp thời khai thông luồng phục vụ vận tải thông suốt...
Cùng với việc đánh các mục tiêu GTVT, máy bay địch săn lùng các đoàn xe, tàu thuyền vận tải trên đường chở hàng đánh phá theo hình thức vãi bom đạn để tiêu diệt. Nhưng với tinh thần “sống quyết bảo vệ hàng, chết huy hoàng dũng cảm”, cán bộ, công nhân ngành GTVT tỉnh đã quyết tâm tổ chức vận tải liên tục xếp dỡ nhanh chóng đảm bảo an toàn cho người và phương tiện với hàng hoá để chi viện cho tiền tuyến, phục vụ sản xuất đảm bảo đời sống cho nhân dân, góp phần tích cực xây dựng kinh tế. Các cán bộ, công nhân viên lái, phụ xe ô tô, các sĩ quan thuỷ thủ trên các con tàu, lực lượng công nhân bốc dỡ ngành GTVT đã nêu cao tinh thần quyết tâm bám sát mặt đường cả ngày lẫn đêm. Những đoàn xe vừa vận chuyển hàng hoá và vận chuyển hành khách vừa tổ chức chiến đấu, hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao.
Chiến sự diễn ra càng ác liệt thì yêu cầu vận chuyển hàng hoá càng lớn nhưng với tinh thần “vì miền Nam ruột thịt” lực lượng vận tải ngành GTVT tỉnh đã đội mưa bom, bão đạn vận chuyển chi viện cho tiền tuyến. Khi địch đã cắt được nhiều cầu, phà, đường sắt quan trọng, vận tải đường bộ bị hạn chế, cán bộ, đảng viên, công nhân, xã viên và thanh niên xung phong trong ngành GTVT đã phát huy tinh thần vượt khó, sử dụng các tuyến sông Hồng, sông Đào, sông Đáy trở thành luồng vận chuyển chủ yếu của nhiều tỉnh trên miền Bắc. Ngoài các phương tiện vận tải đường bộ của tỉnh và Cục Vận tải đường bộ phân phối, những tháng cuối năm 1965, ngành GTVT Nam Hà đã huy động 3.000 tấn thuyền đi theo kênh Nhà Lê, vận chuyển hàng vào Khu 4. Ông Nguyễn Thế Bằng, xóm 2, xã Xuân Bắc người đã từng tham gia vận chuyển hàng hóa chi viện cho tiền tuyến trong những năm tháng chiến tranh chống đế quốc Mỹ khốc liệt nhất chia sẻ: “Tôi tham gia làm việc trong HTX vận tải thủy Quang Trung từ năm 1960, năm 1961 nhập ngũ, đến tháng 2-1965 trở về đơn vị cũ. Trong suốt cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân của đế quốc Mỹ ra miền Bắc lần thứ nhất (1965-1968), với mong muốn cống hiến sức trẻ cho Tổ quốc tôi luôn tình nguyện và giữ vai trò làm tổ trưởng, nhiều chuyến dẫn đoàn vận chuyển hàng hóa vào Hàm Rồng (Thanh Hóa) để các lực lượng kháng chiến tiếp tục chuyển ra tiền tuyến”. Theo ông Bằng, mặc dù bom, mìn thường xuyên đe dọa, sóng gió bất thường nhưng tất cả các cán bộ, công nhân trong ngành luôn mưu trí, dũng cảm xếp hàng hóa, lương thực làm hầm ẩn trú; tranh thủ ban đêm để đẩy nhanh tiến độ vận chuyển và tránh trú bom địch để hoàn thành nhiệm vụ chuyển hàng hóa chi viện cho tiền tuyến. Sau này, cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ hai, là Phó chủ nhiệm HTX vận tải thủy Quang Trung, trực tiếp phân công, giao kế hoạch vận chuyển hàng hóa chi viện cho tiền tuyến, ông luôn chủ động chia sẻ kinh nghiệm của nghề lái thuyền cũng như đối phó với kẻ thù cho các thuyền viên. Nhiều cán bộ, công nhân ngành GTVT tham gia các đoàn thuyền của Xí nghiệp Ca nô, HTX thuyền buồm Tháng 8, HTX Xuân Hải... đã dũng cảm vượt qua những tuyến sông dày đặc thuỷ lôi. Ngay từ tháng 5-1972, khi địch mới thả bom từ trường cửa sông Hồng, Ninh Cơ và sông Đáy, tỉnh đã chỉ đạo Bộ CHQS tỉnh và Ty GTVT thành lập 21 trạm canh gác và đếm bom, đồng thời xác định quyết tâm phải phá bom thông luồng sông để vận tải hàng hoá. Chỉ trong một thời gian ngắn từ 15 đến 31-7-1972 với tinh thần quả cảm, thông minh, sáng tạo, ta đã cơ bản phá hết bom, thông luồng vận tải. Với khẩu hiệu địch phá ta cứ đi, kiên cường đưa hàng tới đích, toàn thể cán bộ, công nhân trong ngành GTVT đã phát huy tinh thần vượt khó, đưa Nam Định trở thành vị trí chân hàng quan trọng chi viện cho chiến trường.
Phát huy truyền thống anh dũng, sáng tạo trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, trong công cuộc đổi mới hôm nay, cùng với quân, dân toàn tỉnh, ngành GTVT với vai trò "đi trước" góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển./.
Thanh Thúy
