[links()]
(Tiếp theo)
Từ ngày 18-8, Đội Danh dự của Xứ uỷ nhận lệnh về các tỉnh phía nam để tuyên truyền chuẩn bị tổng khởi nghĩa. Đội đi qua Phủ Lý, Ninh Bình và tới Nam Định. Đi đến đâu, đội cũng phát tờ Tin mới đăng bài tường thuật cuộc mít tinh ở Hà Nội chiều ngày 17-8, thông báo Nhật đầu hàng Đồng minh và kêu gọi nhân dân hãy ủng hộ Việt Minh, sẵn sàng khởi nghĩa giành chính quyền. Chiều tối ngày 18-8, tại chợ Rồng, Đội Danh dự đã phát báo, dùng loa phóng thanh tuyên truyền khởi nghĩa và hát bài Tiến quân ca. Hàng ngàn người kéo tới dự tạo thành cuộc mít tinh lớn. Tiếng hát, tiếng hô khẩu hiệu Đả đảo chính phủ bù nhìn, Việt Nam hoàn toàn độc lập hừng hực khí thế, thôi thúc nhân dân hành động. Nhưng tới giờ phút này, phần lớn đảng viên và quần chúng cách mạng còn bị giam giữ trong nhà tù phát xít. Nhiều đảng viên còn lại rải rác ở khắp nơi đã liên lạc với nhau, bàn bạc thống nhất để đi đến quyết định phải giải phóng tù chính trị và coi đó là nhiệm vụ bức thiết và khẩu hiệu hành động lúc này. Các đồng chí đảng viên, trong đó có một số đảng viên Đảng Dân chủ cùng với quần chúng cơ sở cách mạng toả đi vận động thân nhân chính trị phạm đấu tranh đòi thả chồng, con, em mình. Sáng 19-8, hàng trăm thân nhân chính trị phạm được huy động tập trung thành đoàn biểu tình, dẫn đầu là đồng chí Trần Văn Thọ mang cờ đở sao vàng, tiến về dinh tỉnh trưởng đòi thả ngưòi thân của mình. Trong nhà tù, các chính trị phạm cũng trực tiếp yêu sách đòi tỉnh trưởng phải trả tự do.
Trước cuộc đấu tranh có sự kết hợp chặt chẽ đó, chính quyền bù nhìn buộc phải xin với Nhật trả tự do cho những người bị Pháp bắt trước ngày Nhật đảo chính, số còn lại bị Nhật đưa sang giam giữ ở sở hiến binh.
Thắng lợi bước đầu cổ vũ mạnh mẽ quần chúng cách mạng. Cuộc đấu tranh được mở rộng, chĩa thẳng mũi nhọn vào phát xít Nhật. Chiều ngày 19-8, hàng ngàn quần chúng công nhân, nông dân, tiểu thương, học sinh biểu tình tuần hành dưới cờ đỏ sao vàng, biểu ngữ ủng hộ Việt Minh, Giải phóng chính trị phạm kéo đến sở hiến binh Nhật. Trước khí thế mãnh liệt của quần chúng, Nhật đã phải thả hầu hết các chính trị phạm bị giam ở đó. Thắng lợi của cuộc đấu tranh đòi thả tù chính trị đã tăng lực lượng cho cách mạng, làm hoang mang tinh thần hàng ngũ địch và làm tê liệt ý chí chống đối của chúng.
Ngay đêm 19-8, các đảng viên mới ra tù đã cấp tốc họp tại hiệu Uyên Thái - cơ sở cách mạng của Việt Minh, phân công nhau cùng với một số anh em Đảng Dân chủ cùng cốt cán đi huy động quần chúng may cờ và biểu ngữ để khởi nghĩa. Lúc này lực lượng tiểu đoàn bảo an binh gồm 500 lính ở Nam Định đã bị phân hoá. Nhiều người đã ngả về phía cách mạng.
Ngày 20-8-1945, giữa lúc các cán bộ, đảng viên đang xúc tiến gấp mọi mặt để khởi nghĩa thì đồng chí Hà Kế Tấn (Xứ uỷ viên phụ trách Nam Định) về đến thành phố. Đồng chí đã họp với các đảng viên và các lực lượng cốt cán tại hiệu Uyên Thái để chỉ đạo và thống nhất kế hoạch khởi nghĩa. Ngay đêm đó, uỷ ban khởi nghĩa được thành lập gồm các đồng chí Hà Kế Tấn, Trần Văn Mạc, Vũ Đức Oong, Nguyễn Danh Địch, Đỗ Nguyên Tân, Đặng Châu Tuệ..., do đồng chí Hà Kế Tấn làm Chủ tịch.
Cùng ngày 20-8, Đội Tuyên truyền vũ trang của Bắc Bộ phủ gồm các đồng chí ở Đội Danh dự và một số đồng chí ở Hội văn hoá Cứu quốc, Đảng Dân chủ ở Hà Nội được đồng chí Nguyễn Khang (Thường vụ Xứ uỷ) giao nhiệm vụ về Nam Định phối hợp với địa phương khởi nghĩa, về tới Nam Định, thấy không khí khởi nghĩa đã sôi sục, các đồng chí vào thẳng dinh tỉnh trưởng thuyết phục Tỉnh trưởng Nguyễn Huy Xương đầu hàng; đồng thời yêu cầu nhà in Trương Phát phải cho in gấp 3 vạn tờ truyền đơn kêu gọi nhân dân đi mít tinh vào chiều 21-8.
Để trung lập Nhật, uỷ ban khởi nghĩa đã cử đại diện đến trao đổi, thoả thuận với Nhật những vấn đề quan trọng. Đại diện của Bộ Tư lệnh Nhật hứa không can thiệp vào công việc của ta; để cho ta bắt những tên tay sai còn lẩn trốn trong doanh trại Nhật; bí mật chuyển cho ta một số vũ khí mà chúng phải bàn giao cho quân Đồng minh, về phía ta sẽ đảm bảo tính mạng và tài sản của Nhật, tạo điều kiện cho công dân Nhật muốn ở lại Việt Nam sinh sống theo nguyện vọng của họ.
Nắm chắc tình hình mọi mặt, uỷ ban khởi nghĩa quyết định gấp rút huy động quần chúng nội, ngoại thành tổ chức một cuộc mít tinh biểu dương lực lượng thật lớn vào chiều ngày 21-8 tại dốc Lò Trâu.
Trong đêm 20 và sáng ngày 21-8, truyền đơn kêu gọi nhân dân mít tinh được rải khắp thành phố và các vùng lân cận. Chiều hôm đó, cả thành phố là một rừng cờ đỏ sao vàng. Quần chúng nội, ngoại thành và các huyện lân cận, trong đó có đông đảo nhân dân xã Mỹ Xá (Mỹ Lộc), Đại An (Vụ Bản) gồm đủ các giai cấp, các tầng lớp rầm rộ đổ về dốc Lò Trâu tập trung trước lễ đài uy nghi. Đến 3 giờ chiều, cuộc mít tinh khai mạc. Nhạc bài Tiến quân ca vang lên. Cờ đỏ sao vàng tung bay. Gần ba vạn quần chúng hân hoan hưởng những giờ phút độc lập đầu tiên trong đời, lắng nghe lời hiệu triệu của Việt Minh kêu gọi nhân dân nổi dậy giành chính quyền và thực hiện 10 chính sách của Mặt trận Việt Minh, uỷ ban khởi nghĩa tuyên bố xoá bỏ chính quyền bù nhìn, thiết lập chính quyền cách mạng. Tỉnh trưởng Nguyễn Huy Xương được triệu đến chứng kiến phút sụp đổ của chính quyền phong kiến thực dân. Uỷ ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh Nam Định được thành lập, gồm bảy người do đồng chí Đặng Châu Tuệ làm Chủ tịch, uỷ ban nhân dân cách mạng lâm thời thành phố Nam Định do đồng chí Nguyễn Văn Hoan làm Chủ tịch ra mắt nhân dân. Kết thúc cuộc mít tinh là tiếng hô khẩu hiệu của mọi người vang động khắp thành phố.
Ngay sau đó, lực lượng cách mạng phân công nhau khẩn trương kéo đi chiếm dinh tỉnh trưởng, trại bảo an binh, sở liêm phóng cùng các công sở khác. Chỉ còn Ngân hàng là nơi Nhật ngoan cố chiếm giữ với lý do phải bàn giao cho Đồng minh. Việc không chiếm được Ngân hàng đã gây nhiều khó khăn về vấn đề tài chính cho chính quyền mới sau này.
(Còn nữa)
