Ngày 21-9-2013, Đảng bộ và nhân dân xã Mỹ Tân (Mỹ Lộc) đã trang trọng tổ chức lễ đón nhận Bằng Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia cho Đền Cây Quế theo Quyết định số 1002/QĐ-BVHTTDL của Bộ VH, TT và DL. Đền Cây Quế là nơi thờ Đức Thánh Linh Lang Đại Vương. Linh Lang là hoàng tử đời Lý. Linh Lang Đại Vương gắn liền với truyền thuyết về người anh hùng có công giúp Vua Lý Thánh Tông dẹp giặc Tống xâm lăng (1077); hai thế kỷ sau lại "hiển linh" giúp Vua Trần đánh giặc Nguyên Mông. Hoàng tử Linh Lang đã ba lần cưỡi voi ra trận đánh tan giặc ngoại xâm, giữ yên bờ cõi. Lần thứ nhất đánh giặc Chiêm Thành (1044), lần thứ hai đánh giặc Trinh Vĩnh (1069), lần thứ ba đánh giặc Tống (1077). Đặc biệt Hoàng tử còn có công hóa phép làm mưa, giải trừ đại hạn, giúp cho mùa màng tươi tốt. Để ghi nhớ công lao to lớn của ông đối với đất nước, dân tộc, nhân dân địa phương đã lập đền thờ Linh Lang Đại Vương. Ông được các triều vua sắc phong là: Thượng đẳng thần; Thượng đẳng tối linh thần; Nam Thiên Thượng đẳng thần; Trấn Tây thần chủ (thờ ở đền Voi Phục - Thủ Lệ là "tứ trấn" ở Thăng Long xưa). Nhiều nghiên cứu còn cho thấy Linh Lang được coi là một trong những vị thành hoàng của Thăng Long - Hà Nội. Tại Đền Cây Quế còn bức đại tự từ niên đại Khải Định, năm Kỷ Mùi (1919) ghi dòng chữ “Tây Hồ hiển thánh” (hiển thánh ở Hồ Tây). Từ vị thần trị thủy ở vùng đất Hà Nội, quyền năng thiêng liêng của Đức Thánh Linh Lang ngày càng được mở rộng trong tâm thức dân gian theo bước chân những người khai phá vùng châu thổ sông Hồng, để rồi trở thành vị thần trị thủy phổ biến ở vùng đất này. Chính vì vậy, đền thờ Linh Lang Đại Vương luôn được xây dựng ở vị trí gần những con sông. Đền Cây Quế nằm ở ngã ba sông, nơi hợp lưu của sông Hồng và sông Đào, không chỉ mang ý nghĩa tôn thờ vị thần có công đánh đuổi giặc ngoại xâm mà còn là vị thủy thần "bảo trợ" cho công cuộc làm ăn của cư dân vùng sông nước. Cùng với Đức thánh Linh Lang Đại Vương, Đền Cây Quế còn phối thờ các vị thần: Bố Cái Đại Vương, Bạch Hạc Đại Vương và Sơn Dược Đại Vương, là những vị thủy thần và sơn thần theo tín ngưỡng dân gian được nhân dân làng Phụ Long xưa rước từ đền Bạch Hạc (Vĩnh Phúc) về thờ phụng.
 |
| Đền Cây Quế, xã Mỹ Tân (Mỹ Lộc). |
Về giá trị kiến trúc, Đền Cây Quế được xây dựng theo kiểu chữ Tam gồm các hạng mục: Tiền đường, trung đường và cung cấm. Mặc dù đã qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo song các hạng mục kiến trúc của đền bằng gỗ và hệ thống hiện vật có giá trị lịch sử, nghệ thuật như: bài vị, câu đối, đại tự, bia đá, chuông đồng vẫn được bảo lưu. Đền Cây Quế hiện lưu giữ nhiều mảng chạm khắc góp phần làm tăng thêm giá trị thẩm mỹ cho công trình kiến trúc. Các họa tiết trang trí tại đền được thể hiện trên các cấu kiện như: hệ thống bảy tiền, bảy hậu của tòa tiền đường với các đề tài “tứ linh, tứ quý”; trên đường bờ nóc tòa tiền đường với họa tiết “lưỡng long chầu nguyệt”, kìm nóc với họa tiết “long cuốn thủy” và bậc thềm lên xuống là đôi rồng được chạm khắc bằng đá xanh khá sinh động. Các mảng chạm khắc, trang trí trên mang phong cách nghệ thuật thời Nguyễn góp phần tôn lên giá trị cho công trình kiến trúc của đền.
Hằng năm, lễ hội Đền Cây Quế diễn ra vào ngày 22-8 âm lịch, với nhiều nghi thức phong phú, đặc biệt là nghi thức “rước nước” độc đáo đặc trưng của tín ngưỡng thờ thủy thần. Đoàn rước phụng nghinh bát nhang thờ Đức Thánh xuất phát từ Đền Cây Quế, về phà Tân Đệ, sau đó xuống thuyền ra ngã ba sông Hồng và sông Đào. Tới vị trí ngã ba sông, đại diện người cao tuổi nhất làng Phụ Long múc nước sông đổ vào chóe sứ phủ vải điều, rước trở lại đền và tiến hành nghi thức dâng hương... Lễ hội truyền thống Đền Cây Quế không chỉ thể hiện ước vọng của người dân cầu cho "mưa thuận, gió hòa", tri ân công đức của Linh Lang Đại Vương mà còn góp phần vào việc bảo tồn các giá trị văn hóa dân gian đặc sắc của địa phương./.
Bài và ảnh: Việt Thắng
