Nơi thờ cúng (không gian thiêng): Ban thờ đặt ở nơi trang nghiêm, sáng sủa nhất. Vì thế, trong bố cục không gian của ngôi nhà truyền thống thì không gian tâm linh được tách biệt rõ ràng.
Đối với nhà kết hợp với thờ cúng: Ban thờ lập ở chính giữa và sát về phía tường hậu. Một số nhà được mở rộng thêm về sau tựa như buồng riêng. Người ta dùng gấm, lụa đỏ hoặc mành tre hay vải để che. Nhà các quan có hoành phi, cấu đối sơn son thếp vàng (nội dung biểu hiện lòng thành kính, ơn giáo dưỡng sinh thành của cha mẹ, công đức của tổ tiên). Trước ban thờ kê sập gụ hoặc phản gỗ (nay thay bằng bộ bàn ghế tiếp khách) - nơi lễ bái và sinh hoạt chính của gia đình, được coi là không gian trung tâm, cách hiên bằng hàng cửa bức bàn và dại che nắng. Cách bài trí không gian thờ cúng thể hiện thẩm mỹ và kinh tế gia chủ. Vị trí và quy mô của không gian được người chủ tính toán từ trước khi dựng nhà ví như gian chính thường là số lẻ 3,5,7 gian, như vậy việc bố trí ban thờ sẽ ở trung tâm ngôi nhà.
 |
| Ảnh minh họa/Internet. |
Trường hợp nhà kết cấu kiểu nội tự ngoại khách ít gặp - phần thờ cúng được dành một buồng nhỏ (chái bên) của gian chính.
Đối với nhà ở không kết hợp thờ cúng (kết cấu tiền khách nội tự).
Nơi thờ tự tách khỏi nhà chính thành nếp nhà riêng - chức năng thờ cúng thuần tuý. Quy mô nhà thờ nhỏ hơn nhà chính. Nội thất và bài trí cầu kỳ hơn, có trang trí .
Nơi tiếp khách: không gian quan trọng thứ 2 sau thờ cúng.
Đối với nhà kết hợp thờ cúng: Nơi tiếp khách bố trí tại gian giữa nhà kế tiếp không gian thờ cúng. Tuy nhiên, vị trí có khác biệt giữa kiểu nhà nội tự - nội khách (không gian tiếp khách và thờ cúng chuyển tiếp nhau không ngăn cách); nhà nội tự - ngoại khách. (không gian tiếp khách và thờ cúng chuyển tiếp nhau có sự ngăn cách. Vị trí trong nhà dành cho thờ cúng, bên ngoài tiếp khách. Một số trường hợp, không gian tiếp khách bố trí lệch sang gian bên).
Đối với nhà tiền khách hậu tự: Nơi tiếp khách bố trí tại gian giữa nhà chính; cửa đối diện nhau thông ra khu vực phía sau nhà thờ.
Nơi ngủ của đàn ông: được bố trí ở hai bên của gian chính, sát tường hậu, đôi khi ngủ trên chõng tre hoặc sập gụ trước ban thờ.
Nơi ngủ của đàn bà: bố trí riêng tại các gian chái là không gian kiểu buồng the của nhà chính. Nhà có vợ lẽ chỗ ngủ được bố trí ở gian ngang.
Nơi ngủ của con cái đã lập gia đình: Theo phong tục, người dân Nam Định chỉ người con trưởng khi lập gia đình mới ở cùng nhà với cha mẹ đẻ để tiếp tục gánh vác chuyện họ tộc, thờ cúng tổ tiên do người cha truyền lại. Tùy vào hoàn cảnh gia đình mà chỗ ngủ của con cái được bố trí tại một chái.
Theo: Địa chí Nam Định
