Trần Khát Chân (1370-1399), là một danh tướng của vương triều Trần thuộc dòng dõi Bảo Nghĩa Vương Trần Bình Trọng, quê làng Hà Lăng, huyện Vĩnh Ninh, nay là huyện Vĩnh Lộc (Thanh Hóa). Cha ông là Trần Vi Nhân làm nghề thầy thuốc, mẹ là Đặng Thị Thục. Ông đỗ Thái học sinh khoa Mậu Thìn (1388). Trần Khát Chân đặc biệt có công trong cuộc chiến chống quân Chiêm Thành.
 |
| Đền thờ Trần Khát Chân ở huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hoá. Ảnh: Internet |
Năm 1389, khi quân Chiêm Thành đánh vào hương Cổ Vô (Thanh Hoá), vua Thuận Tông sai Hồ Quý Ly đem quân chống giữ. Hồ Quý Ly chọn những quân tinh khỏe gọi là quân cảm tử, đuổi theo để đánh nhưng không thành. Quân Chiêm Thành thừa thắng tiến ra Bắc, đóng quân trên sông Hoàng (thuộc Hà Nam ngày nay). Kinh thành Thăng Long rơi vào tình trạng hỗn loạn, mọi người lo sợ bỏ đi lánh nạn. Thượng hoàng liền sai Trần Khát Chân, một đô tướng trẻ tuổi, một võ quan cấp thấp đem quân Long Tiệp đi đánh giặc. Khát Chân vâng mệnh, khảng khái lạy tạ ra đi. Đại quân tiến đến sông Hoàng thì gặp giặc. Xem xét địa thế không có lợi cho việc bày trận, Khát Chân liền lui quân về giữ sông Hải Triều (tức sông Luộc, khúc sông chảy qua huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên và huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình). Tháng Giêng năm Canh Ngọ (1390), Chế Bồng Nga cùng với Nguyên Diệu đem hơn 100 chiến thuyền đến xem tình hình của quan quân nhà Trần (đại quân theo sau tiếp ứng). Trong các quan quân của Bồng Nga có Ba Lậu Kê, một tiểu thần bị Bồng Nga trách phạt sợ phải chết, đã chạy trốn sang quân nhà Trần và chỉ vào thuyền sơn lục (màu xanh) bảo rằng đó là thuyền của quốc vương. Khát Chân biết được liền cho các súng bắn vào và giết chết Bồng Nga, quân giặc chạy tan tác. Khát Chân sai bỏ thủ cấp của Bồng Nga vào hòm chở về báo tin thắng trận tại bến Bình Than, nơi Thượng hoàng đang đóng quân. Thượng hoàng mừng rỡ, liền cho triệu các quần thần đến xem. Để thưởng công cho Trần Khát Chân, vua Thuận Tông phong cho ông làm Long Tiệp bổng thần nội vệ Thượng tướng quân, gia phong tước Vũ tiết quan nội hầu và được cấp hai tổng Đông Thành và Nguyễn Xá làm thái ấp. Năm 1394, Thượng hoàng Nghệ Tông mất, Hồ Quý Ly bắt vua Thuận Tông nhường ngôi cho con trai là thái tử Án mới có 3 tuổi, rồi sai người giết chết vua Thuận Tông (1399). Kể từ năm 1397, Hồ Quý Ly bắt đầu cho xây dựng kinh đô mới ở Thanh Hóa (ngày nay vẫn còn thường gọi là thành Tây Đô, hoặc thành nhà Hồ). Những việc làm của Hồ Quý Ly đã làm cho một số quan lại ôm ấp tư tưởng trung thành với họ Trần càng thêm bất mãn. Họ cấu kết với nhau tìm cách mưu sát Hồ Quý Ly; trong số đó có anh em Trần Khát Chân và Trần Nguyên Hạng. Mùa hạ năm 1399, Hồ Quý Ly tổ chức hội thề trên đỉnh núi Đốn Sơn. Phạm Thu Tổ và thích khách Phạm Ngưu Tất cầm gươm định tiến lên lầu hành thích Hồ Quý Ly. Sau việc bại lộ, tướng quân Trần Khát Chân, Phạm Khả Vĩnh, hành khiển Hà Đức Lân, Lương Nguyên Bưu, Phạm Ông Thiện, Phạm Ngưu Tất và các thân đảng hơn 370 người đều bị giết; tịch thu gia sản, con gái bắt làm tì, con trai từ một tuổi trở lên hoặc chôn sống, hoặc dìm nước.
Về sau, các triều đều có sắc phong cho Trần Khát Chân và Trần Nguyên Hạng làm Thượng đẳng phúc thần. Làng Hà Lương nơi ông bị hành hình và 29 làng xã khác vùng Cao Mật, Bình Bút, Nam Cai (Thanh Hóa) cùng các làng vùng Kẻ Mơ (Thăng Long) sau đó đều lập đền thờ ông. Ở Thăng Long có bốn ngôi đình Hoàng Mai, Tương Mai, Hồng Mai (sau đổi là Bạch Mai) và Mai Động đều thờ Trần Khát Chân làm thành hoàng. Đền thờ Trần Khát Chân cũng được nhân dân xây dựng tại quê nhà, ngay tại khu di tích thành nhà Hồ./.
PV (tổng hợp)
