Địa điểm các đồn binh thời Trần xưa nay là 3 ngôi đền: Xối Đông Thượng, Xối Đông Hạ, Xối Đông Trung thuộc xã Trung Đông (Trực Ninh). Địa điểm các đồn binh thời Trần đã được Nhà nước xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia năm 1994.
 |
| Di tích đền Xối Đông Hạ, xã Trung Đông (Trực Ninh). Ảnh: Minh Thuận |
Theo sử sách để lại, trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên - Mông lần thứ 2 (1285), dưới sự chỉ huy của các vị tướng: Bùi Khiết, Trần Phạm, Bùi Tuyết và Trương Long, nhân dân vùng đất Xối Đông cùng binh lính đã lập nên 3 đồn (đồn Thượng, đồn Trung, đồn Hạ) trấn giữ bờ biển phía nam, tổ chức nhiều trận đánh lớn, góp phần cùng quân dân Đại Việt chiến thắng giặc ngoại xâm. Sau khi 4 vị tướng qua đời, nhân dân địa phương đã lập 3 ngôi đền thờ ngay trên mảnh đất mà trước kia là những đồn binh thời Trần để tưởng nhớ công lao của 4 vị tướng. Hiện nay, tại cụm di tích địa điểm các đồn binh thời Trần còn lưu giữ nhiều tư liệu quý như thần phả, sắc phong, văn bia, đại tự và những giá trị kiến trúc độc đáo. Đền Xối Thượng thờ tướng quân Bùi Khiết, có 4 gian dựng kiểu "tiền đao, hậu đốc" bằng gỗ lim, gạch đỏ, ngói nam mang đặc trưng phong cách nghệ thuật thời Nguyễn. Đền Xối Trung thờ tướng quân Bùi Tuyết, Trần Phạm và thần Bạch Mã, có quy mô lớn nhất; tòa tiền đường 3 gian, xây cuốn, tiền các xây 3 tầng, 8 mái; tòa trung đường 3 gian, bộ khung làm gỗ lim, mái lợp ngói nam; cung cấm 3 gian còn lưu giữ được một số mảng chạm khắc rồng, lá hỏa mang phong cách nghệ thuật thời Hậu Lê thế kỷ XVII-XVIII. Đền Xối Hạ thờ tướng quân Trương Long, Trần Phạm và phối thờ ông Trần Phác (là cha của tướng quân Trần Phạm) thờ thủy thần Tam Lang và Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn. Ngôi đền có kiến trúc theo kiểu "tiền chữ nhất, hậu chữ đinh"; tòa tiền đường 3 gian xây cuốn; trung đường 3 gian bằng gỗ lim. Tại 3 ngôi đền này còn lưu giữ được nhiều di vật, cổ vật, đặc biệt là 45 đạo sắc phong, trong đó có 2 đạo sắc phong niên hiệu Cảnh Hưng 44 và 43 đạo sắc phong thời Nguyễn.
Hằng năm vào ngày 9 và 10 tháng Giêng, nhân dân 3 làng Xối Đông Thượng, Xối Đông Hạ, Xối Đông Trung tổ chức lễ dâng hương, rước kiệu, tế lễ nhằm tưởng nhớ các vị thần làng. Ngoài kỳ lễ này, tại Đền Xối Đông Hạ, vào ngày 16 tháng 6 âm lịch hằng năm, nhân dân tổ chức lễ hội nhằm ôn lại tích thủy thần Tam Lang đã giúp tướng quân Trương Long cùng nhân dân địa phương đánh giặc Nguyên - Mông xâm lược. Trong lễ hội, ngoài phần lễ, phần hội có các trò chơi dân gian độc đáo của địa phương như: thi làm bánh chưng, bánh dầy, gỏi cá trắm đen để dâng cúng thần./.
PV
(Theo "Di tích lịch sử - văn hóa Nam Định")
