Trò chơi xếp chữ thường được tổ chức trong lễ hội làng gắn với đình, đền thờ Thành hoàng làng.
Để chơi trò xếp chữ, thường phải tuyển hàng trăm trai đinh từ các giáp trong làng. “Bộ khung” của trò chơi xếp chữ gồm 16 người (8 người cầm 8 thanh long đao và 8 người cầm 8 lá cờ) đều là các bậc cao niên trong làng cùng với 80 trai tráng mặc quần áo lụa màu vàng, đội nón trắng, thắt dải lưng màu xanh, cầm gậy tre dài 1,2m buộc hoa hoặc dây trang trí. Tất cả đội quân đứng xếp làm 8 hàng tạo thành 4 cửa, mỗi hàng có một người cầm cờ đứng đầu gọi là tổng cờ tiền và một người đứng cuối cầm thanh long đao gọi là tổng cờ hậu. Vào cuộc kéo chữ, theo tiếng trống của người tiểu cảnh, các cánh quân dàn ra dưới sự hướng dẫn của các tổng cờ, để xếp thành các chữ khác nhau. Các tổng cờ vừa dẫn quân chạy theo hình xoáy ốc vừa múa hát làm cho không khí sôi nổi và náo nhiệt. Khi kéo chữ, các tổng cờ tiền dẫn các hàng quân đi quanh hồ đình làng tiến vào sân đình để xếp chữ đã định. Khi tất cả những người cầm gậy ngồi xuống và hạ gậy, lúc đó việc xếp chữ mới hoàn thành, lần lượt các chữ hiện ra. Khó nhất của nghệ thuật xếp chữ là sau khi xếp xong 1 chữ, đội hình ra sân xếp thành 5 hình xoáy ốc, trong đó xoáy ốc ở giữa gồm 4 hàng, các xoáy ốc còn lại gồm 2 hàng, từ đó phân về 4 cửa để các đội ở các xóm không lẫn nhau. Khi chữ cuối cùng kết thúc, tiếng chiêng trống vang dậy xen lẫn tiếng hô to những chữ vừa xếp. Các chữ được kéo thường là chữ Hán hoặc chữ Nôm như: “Thiên hạ thái bình”, “Thái bình”, “Thiên phúc”, “Xuân hoà khả lạc”, “Quốc thái dân an”,…
Trò chơi xếp chữ có đông người tham gia nên đòi hỏi tính thống nhất cao, giàu tính cộng đồng, với các động tác múa uyển chuyển theo điệu múa dân gian mang tinh thần thượng võ; đồng thời thể hiện sự biết ơn của con cháu đối với các bậc tiền nhân và chứa đựng khát vọng của nhân dân về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc./.
Ngọc Linh
