Khu liên hợp xử lý rác thải Thành phố Nam Định được đầu tư xây dựng từ năm 1999 tại làng Man xã Lộc Hòa trên tổng diện tích đất 23ha, trong đó chủ yếu diện tích dùng để đào hố chôn lấp rác. Cùng với tốc độ đô thị hóa nhanh và hoạt động xây dựng lớn nên lượng rác thải của thành phố ngày một gia tăng, trung bình mỗi năm từ 60 đến 65 nghìn tấn nên tổng khối lượng rác phải chôn lấp hiện nay tới 160-200 tấn/ngày. Từ năm 2000 đến nay, Cty TNHH một thành viên Môi trường Nam Định (nay là Cty CP Môi trường Nam Định) đơn vị thu gom, xử lý rác thải của thành phố đã cơ bản sử dụng gần hết các hố để chôn lấp. Để tháo gỡ khó khăn, Cty CP Môi trường Nam Định đã đề nghị tỉnh, thành phố cùng các ngành chức năng cho phép tận dụng triệt để diện tích đất còn trống tại Khu liên hợp xử lý rác thải để chôn lấp rác. Theo đó, hố cuối cùng với diện tích 0,9ha được đào ở vùng đệm cách khu dân cư làng Hoàng (xã Lộc Hòa) 200m bắt đầu chôn lấp rác từ ngày 10-5-2018. Căn cứ trên lượng rác thải đã ký hợp đồng thu gom thì đến hết năm 2018, hố chôn lấp cuối cùng sẽ bị lấp đầy và Khu liên hợp xử lý rác thải của thành phố phải đóng cửa.
Để có thể sử dụng quỹ đất cuối cùng trong Khu liên hợp xử lý rác, Cty CP Môi trường Nam Định đã phải làm việc với Bí thư chi bộ, trưởng xóm và đại diện nhân dân làng Hoàng (xóm 4, thôn Lương Xá) tuyên truyền, thông báo thời gian đổ rác vào hố mới. Đặc biệt, Cty phải tăng cường công tác xử lý môi trường bãi chôn lấp bằng các biện pháp rắc vôi bột, phun thuốc diệt ruồi và đầu tư bạt phủ hố chôn lấp khi chưa được san phủ đất, tránh phát tán mùi ra bên ngoài, tăng cường bơm tiêu khi trời mưa để hạn chế nước ngấm xuống tạo thêm nước rỉ từ rác. Tuy nhiên, trên thực tế người dân xóm 4 của thôn Lương Xá xã Lộc Hòa (TP Nam Định) và các xã Mỹ Thành, Mỹ Hưng (Mỹ Lộc) rất bức xúc, nhiều lần kiến nghị phản ánh về việc phải chịu ảnh hưởng ô nhiễm nguồn nước, không khí, do bãi rác chỉ ngăn cách các nhà dân một bức tường bao cao hơn 2m. Đồng chí Trương Công Định, Giám đốc Cty CP Môi trường Nam Định cho biết: Theo hợp đồng rác thải chôn lấp dưới mặt ruộng 20cm, cách khu dân cư là 500m theo quy định của Nhà nước, vì thế khi khoảng cách bãi rác ngày càng sát nhà dân phát tán ô nhiễm khiến người dân sống ở khu vực xung quanh bãi rác bức xúc. Theo kết quả quan trắc, phân tích nguồn nước thải tại Khu Liên hợp xử lý rác thải Thành phố Nam Định ngày 8-8-2017 của ngành TN và MT cho thấy, có 4/17 thông số vượt Quy chuẩn 25:2009/BTNMT (cột B1), bao gồm Độ màu vượt 1,27 lần, BOD5 vượt 1,66 lần, Sunfua vượt 1,44 lần, Coliform vượt 2,3 lần. Kết quả phân tích nguồn nước thải ngày 5-10-2017 của Sở TN và MT cũng có 4/17 thông số vượt Quy chuẩn 25:2009/BTNMT (cột B1), bao gồm Độ màu vượt 1,44 lần, BOD5 vượt 1,18 lần, Sunfua vượt 1,52 lần, Coliform vượt 3,1 lần. Giải thích lý do vì sao không tiến hành nâng cao hiệu suất của Nhà máy đốt rác, Giám đốc Cty CP Môi trường Nam Định Trương Công Định cho biết: Tuy khu Liên hợp xử lý rác thải đã được từng bước đầu tư, hoàn thiện hệ thống thiết bị đốt rác và xử lý nước rỉ rác đưa vào sử dụng từ giai đoạn 2003-2011, nhưng do kinh phí phục vụ công tác vệ sinh môi trường của thành phố còn hạn chế nên phần lớn rác tập kết về nhà máy không xử lý theo phương án đốt mà chủ yếu chôn lấp. Không chỉ vậy, đến nay sau nhiều năm hoạt động, hệ thống thiết bị của Nhà máy xử lý rác bị hỏng hóc, xuống cấp nghiêm trọng. Kể từ ngày 1-8-2016, Cty TNHH một thành viên Môi trường Nam Định chuyển đổi mô hình hoạt động thành Cty CP Môi trường Nam Định. Trước đó, vào ngày 28-12-2015, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 2888/QĐ-UBND về việc phê duyệt giá trị doanh nghiệp để CP hóa Cty TNHH một thành viên Môi trường Nam Định. Trong đó, UBND tỉnh đã xác định tài sản sự nghiệp phục vụ mục đích công cộng không tính vào giá trị thực tế doanh nghiệp khi CP hóa và tạm giao tài sản cố định hình thành từ nguồn sự nghiệp phục vụ cho nhiệm vụ công ích trên địa bàn Thành phố Nam Định cho Cty TNHH một thành viên Môi trường Nam Định tiếp tục theo dõi, quản lý, khai thác, sử dụng sau khi CP hóa. Đồng thời, giao UBND Thành phố Nam Định chủ trì, phối hợp với Cty xây dựng quy chế quản lý, sử dụng tài sản này, xin ý kiến các ngành chức năng, báo cáo UBND tỉnh xem xét, phê duyệt trước thời điểm chính thức chuyển sang Cty CP. Do hệ thống máy móc thiết bị đã xuống cấp, cộng với việc chưa có phương án rõ ràng trong quy chế quản lý sử dụng phần tài sản cố định đó Cty đã nhiều lần báo cáo UBND tỉnh, UBND Thành phố Nam Định và các cơ quan chức năng về việc dừng hoạt động Nhà máy xử lý rác thải và thống nhất cơ chế rõ ràng về quản lý, sử dụng tài sản nhưng đến nay vẫn chưa có kết quả. Do đó Cty CP Môi trường Nam Định không yên tâm, e ngại nếu huy động, sử dụng vốn của các cổ đông để đầu tư vào nhà máy xử lý rác sẽ bị mất vốn nên kể từ khi tiếp nhận quản lý, vận hành, Cty cũng không đầu tư nâng cấp, sửa chữa, khiến cơ sở vật chất Khu liên hợp xử lý rác thải tiếp tục xuống cấp, nhiều lần phải dừng hoạt động.
Diễn biến trên cho thấy thành phố cần chủ động phương án xử lý rác thải khi bãi chôn lấp hết công suất. Cty CP Môi trường Nam Định đã đề nghị thành phố có phương án khẩn cấp đào hố chôn lấp rác hợp vệ sinh tại khu đất 9,98ha ở thôn Dị Sử, xã Mỹ Thành (Mỹ Lộc) mà tỉnh đã giao cho Thành phố Nam Định và huyện Mỹ Lộc phối hợp thực hiện GPMB để kêu gọi nhà đầu tư có kinh nghiệm và đủ tiềm lực kinh tế xây dựng nhà máy xử lý rác thải hiện đại. Bên cạnh đó, UBND tỉnh cũng chỉ đạo Thành phố Nam Định phải khẩn trương hoàn tất phương án khả thi để xử lý rác thải khi bãi chôn lấp hết công suất. Mới đây nhất, tại phiên họp thường kỳ tháng 8-2018 của UBND tỉnh triển khai nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội những tháng cuối năm, đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh tiếp tục chỉ đạo thành phố phải nhanh chóng quyết định phương án xử lý rác thải không để rơi vào tình huống bị động khi bãi chôn lấp rác đã bị lấp đầy. Được biết, hiện nay thành phố đang thành lập đoàn công tác tham quan một số mô hình xử lý rác hiện đại, hiệu quả ở các tỉnh bạn và nỗ lực tìm kiếm doanh nghiệp đầu tư xây dựng nhà máy xử lý rác hiện đại tại vị trí mới ở thôn Dị Sử, xã Mỹ Thành (Mỹ Lộc).
Tuy nhiên sẽ phải mất một khoảng thời gian nhất định để nhà đầu tư được trao quyết định đến khi hoàn tất xây dựng, đưa nhà máy xử lý rác thải mới vào vận hành, khai thác. Trong khi đó thời gian khai thác bãi chôn lấp cuối cùng không còn nhiều như đã nói ở trên. Do vậy thành phố sẽ phải cấp bách có phương án xử lý khi khu bãi chôn lấp đầy để tránh rơi vào tình trạng ùn ứ rác ở nội đô như đã từng xảy ra trước đây./.
Thanh Thuý
