Những ngày này, trên các cánh đồng muối của các xã Bạch Long (Giao Thủy), Nghĩa Phúc (Nghĩa Hưng), Hải Chính (Hải Hậu)…, diêm dân tập trung ra đồng khẩn trương cải tạo ruộng muối chuẩn bị bước vào vụ sản xuất mới.
Trên cánh đồng muối xã Hải Lý (Hải Hậu), ông Nguyễn Văn Thiệu cho biết: “Từ đầu năm đến nay thời tiết rất thuận lợi, chúng tôi huy động cả nhà, thuê thêm lao động cùng với phương tiện cơ giới sửa chữa những hư hỏng do bão số 10 năm 2017 gây ra và củng cố ruộng muối bước vào mùa sản xuất”. Đồng chí Vũ Viết Lý, Phó Chủ tịch UBND xã Hải Lý cho biết: Đời sống người dân nơi đây chủ yếu gắn bó với nghề chính là nghề cá và nghề làm muối. Xã có 46ha đất sản xuất muối. Giá trị sản xuất muối trên 1ha năm 2017 của xã đạt 120 triệu đồng, thu nhập bình quân của 1 lao động sản xuất muối đạt 700-800 nghìn đồng/tháng, thấp hơn nhiều so với các nghề khác trong vùng như: dịch vụ khai thác kinh tế biển, nuôi trồng thủy sản, xây dựng dân dụng và trồng hoa màu nên nhiều hộ có điều kiện chuyển nghề đã bỏ ruộng muối…
Tuy nhiên, nghề muối lại tạo ra nhiều việc làm cho lao động thủ công ở địa phương và góp phần giữ vững an ninh chính trị vùng ven biển. Do đó, mặc dù gặp nhiều khó khăn và thu nhập thấp nhưng địa phương vẫn duy trì sản xuất được 30ha.
 |
| Diêm dân xã Hải Lý (Hải Hậu) thu hoạch muối. |
Toàn tỉnh hiện có 9 xã và 2 thị trấn có diện tích sản xuất muối tập trung ở 3 huyện ven biển Giao Thủy, Hải Hậu, Nghĩa Hưng với tổng diện là 612ha, tuy nhiên, chỉ có gần 300ha được đưa vào làm muối. Do ngày công lao động nghề muối rất thấp, không đảm bảo đời sống nên nhiều lao động buộc phải chuyển sang nuôi trồng thủy sản và ngành nghề khác. Số hộ sản xuất muối của tỉnh chỉ còn trên 7.500 hộ với gần 15 nghìn lao động. Cơ sở hạ tầng ở các đồng muối hầu hết đang xuống cấp chưa được chú trọng đầu tư nâng cấp; phần lớn các công trình đầu mối đã bị hư hỏng. Đặc biệt, cơn bão số 10 năm 2017 đã gây thiệt hại nặng nề đối với cơ sở hạ tầng như: 250 kho tạm trữ muối; hệ thống thủy lợi, ô nề thống chạt bị hư hỏng; 100 tấn muối của diêm dân bị mưa ngập hỏng... Từ sau bão đến nay, các cấp, các ngành, chính quyền các địa phương, các HTX và diêm dân đã tích cực khắc phục hậu quả của thiên tai để khôi phục sản xuất. Các HTX sản xuất muối đã xây dựng kế hoạch nạo vét kênh mương tưới tiêu, tu bổ các công trình thủy lợi, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các Cty TNHH một thành viên KTCTTL trên địa bàn tổ chức nạo vét các tuyến sông chính, các cửa sông lấy nước biển, điều tiết nước kịp thời, phù hợp giữa sản xuất muối và nuôi trồng thủy sản. Diêm dân các HTX đang tích cực sửa chữa, tu sửa và làm mới ô kết tinh, làm mới thống cái, thống con, cài đảo chạt nhằm đảm bảo cho các đồng muối được sử dụng hiệu quả. Đến nay, toàn tỉnh đã nạo vét các cửa cống bị bồi lấp được trên 100 nghìn m3; cải tạo và làm mới được 150 nghìn m2 ô nề; 1.000 thống cái; 1.200 máng chạt lọc và bổ sung 25 nghìn m3 cát mới cho sản xuất. Trong những năm gần đây, được sự quan tâm, tạo điều kiện và hỗ trợ kinh phí triển khai chương trình khuyến khích phát triển ngành nghề nông thôn của UBND tỉnh nên diện tích sản xuất muối sạch tăng dần theo các năm. Đến hết năm 2017, diện tích đạt 41ha, năng suất bình quân đạt 35 tấn/ha, sản lượng đạt được 1.435 tấn. Qua đó, nâng cao chất lượng và khả năng cạnh tranh của sản phẩm muối trên thị trường. Hiệu quả kinh tế của phương pháp sản xuất muối sạch cao hơn 30-40% so với phương pháp sản xuất truyền thống nên được diêm dân các địa phương nhiệt tình hưởng ứng. Để hỗ trợ tiêu thụ muối cho diêm dân, hằng năm, Sở NN và PTNT chỉ đạo các HTX phối hợp với các doanh nghiệp tổ chức hội nghị khách hàng, đồng thời ký kết hợp đồng tiêu thụ muối cho diêm dân ngay từ đầu vụ theo tinh thần Quyết định số 80/QĐ-CP của Chính phủ. Mặt khác, một số HTX đã chủ động huy động tiền vốn từ các thành viên trong Ban quản lý HTX, đội trưởng sản xuất và ứng tiền vốn trước của một số doanh nghiệp để thu mua muối cho diêm dân, do vậy công tác tiêu thụ, chế biến muối được thực hiện tốt, sản phẩm không bị tồn đọng. Với tổng số 16 doanh nghiệp trên địa bàn như: Cty CP Muối và Thương mại Nam Định, Cty TNHH Vạn Ninh, Cty TNHH Toản Hoa, Cty TNHH Trần Thuận, doanh nghiệp sản xuất muối và bột canh Thanh Hương… giữ vai trò chủ đạo tiêu thụ sản lượng muối của toàn tỉnh bằng hình thức thu mua trực tiếp của bà con diêm dân sản xuất ra hoặc gián tiếp thông qua các HTX tổ chức dịch vụ trung gian. Các doanh nghiệp, các HTX đã đảm bảo thu mua hết số muối sản xuất trong tỉnh. Đặc biệt, trong năm 2017 sản phẩm muối biển nhạt (Royal) của Cty CP Muối và Thương Mại Nam Định đã được xuất khẩu sang châu Âu, Nhật Bản với sản lượng 60 tấn.
Thực hiện chuyển đổi theo Luật HTX năm 2012, các HTX diêm nghiệp tiếp tục sắp xếp gọn nhẹ bộ máy, tích cực chuyển đổi sang kinh doanh, dịch vụ, triển khai tích cực công tác khuyến diêm, hỗ trợ cho các hộ diêm dân. Các doanh nghiệp thu mua, chế biến muối đã đầu tư cơ sở hạ tầng kỹ thuật, cải tiến công nghệ phát triển công nghiệp chế biến muối tạo thêm nhiều công ăn việc làm cho lao động nông thôn và đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm muối trong tỉnh và các tỉnh phía Bắc, góp phần nâng cao vị thế của nghề sản xuất muối Nam Định. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được vẫn còn những hạn chế khiến tình trạng diêm dân bỏ ruộng, không sản xuất hoặc chuyển sang sản xuất khác còn diễn ra khá phổ biển. Sản xuất muối vẫn còn nhỏ lẻ, manh mún, diện tích sản xuất muối sạch phát triển chậm, năng suất thấp và chênh lệch lớn giữa các địa phương. Mức đầu tư cơ sở hạ tầng cho sản xuất còn quá thấp so với nhu cầu thực tế. Hệ thống ô nề, thống, chạt, sân phơi đã xuống cấp song mới chỉ được sửa chữa tạm thời, chắp vá. Việc huy động các nguồn lực khoa học công nghệ và đầu tư cơ sở vật chất ngành muối còn nhiều hạn chế. Số lượng các mô hình khuyến diêm còn ít. Hoạt động sản xuất, kinh doanh - dịch vụ của các HTX nhìn chung đã có chuyển biến tích cực song không đồng đều; nhiều HTX không đủ năng lực cạnh tranh với tư thương trong hoạt động kinh doanh muối. Các chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất muối còn ít. Tình hình tài chính của các HTX muối còn nhiều khó khăn, tài sản chủ yếu là tài sản cố định, vốn lưu động chiếm tỷ lệ nhỏ so với tổng vốn của HTX. Do quy mô và hiệu quả nghề muối thấp nên ở một số địa phương thiếu quan tâm đến nghề muối, công tác chỉ đạo điều hành sản xuất chưa quyết liệt, vẫn còn diện tích đồng muối không được diêm dân đưa vào sản xuất…
Hiện Sở NN và PTNT đã phối hợp với các sở, ngành tham mưu, đề xuất với UBND tỉnh các chính sách hỗ trợ người dân ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong sản xuất muối, hỗ trợ cải tạo nội đồng để giảm thiểu cường độ lao động, nâng cao năng suất, chất lượng muối. Thường xuyên thông tin tuyên truyền và phổ biến kịp thời những chính sách pháp luật của Nhà nước nhằm giúp diêm dân cũng như doanh nghiệp chế biến tiêu thụ muối áp dụng và thực hiện đúng. Tăng cường hướng dẫn, tạo điều kiện giúp các HTX diêm nghiệp đẩy mạnh sản xuất, kinh doanh - dịch vụ và hỗ trợ kinh tế hộ phát triển thông qua các hoạt động hội thảo, tập huấn. Khuyến khích diêm dân cải tiến công cụ, áp dụng các tiến bộ kỹ thuật nâng cao năng suất lao động, chuyển đổi vị trí chạt lọc góp phần giảm sức lao động nặng nhọc; mở rộng mô hình ứng dụng kỹ thuật kết tinh muối trên bạt và mở rộng diện tích sản xuất muối sạch nâng cao chất lượng và khả năng cạnh tranh của sản phẩm muối. Khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia tiêu thụ muối cho diêm dân. Xây dựng các chuỗi liên kết sản xuất nghề muối khép kín để nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm muối./.
Bài và ảnh: Ngọc Ánh
