Phát triển thương mại nông thôn (TMNT) theo hướng văn minh, hiện đại với sự tham gia của các thành phần kinh tế, các loại hình dịch vụ góp phần thúc đẩy sản xuất, đáp ứng kịp thời nhu cầu sản xuất, tiêu dùng và đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, xóa đói giảm nghèo ở địa bàn nông thôn là xu thế tất yếu của nền kinh tế thị trường trong giai đoạn hiện nay.
Để phát triển TMNT, từ năm 2010, UBND tỉnh đã phê duyệt các dự án xây dựng mới quy hoạch phát triển hạ tầng TMNT; Quy hoạch tổng thể phát triển thương mại tỉnh Nam Định giai đoạn 2011-2020, tầm nhìn đến 2025 và các cơ chế, chính sách liên quan… Theo Quy hoạch tổng thể phát triển hạ tầng thương mại đến năm 2020, toàn tỉnh sẽ xây dựng 7 trung tâm thương mại, 25 siêu thị và 245 chợ (5 chợ đầu mối, 6 chợ hạng I, 33 chợ hạng II, 201 chợ hạng III; xây mới 34 chợ, nâng cấp 26 chợ, di dời 9 chợ), bổ sung 69 cửa hàng xăng dầu tại địa bàn nông thôn. Trong đó đến năm 2015 có 100% chợ trung tâm huyện được kiên cố hóa, 30% thị trấn có loại hình tổ chức phân phối hiện đại. Năm 2020, sẽ có 80% số thị trấn trung tâm huyện có hình thức tổ chức phân phối hiện đại ở quy mô nhỏ và vừa. Các mô hình tổ chức TMNT gồm các hình thức kinh doanh cá nhân, hộ kinh doanh, mạng lưới kinh doanh của doanh nghiệp sản xuất - chế biến, các HTX thương mại dịch vụ và mạng lưới kinh doanh theo ngành hàng với quy mô phân phối phù hợp với nhu cầu, thị hiếu và mức thu nhập của nông dân; phát huy lợi thế so sánh của từng địa phương. Trên cơ sở quy hoạch TMNT, Sở Công thương và UBND các huyện, thành phố thông báo công khai danh mục các dự án chợ được tỉnh hỗ trợ ưu tiên đầu tư xây dựng để các địa phương cân đối; thống kê, điều chỉnh theo quy hoạch phát triển hạ tầng thương mại của địa phương đã được UBND tỉnh phê duyệt.
 |
| Quốc lộ 37B, đoạn qua xã Trung Thành (Vụ Bản) được đầu tư nâng cấp, đáp ứng nhu cầu lưu thông hàng hoá và phát triển thương mại dịch vụ của huyện Vụ Bản. |
Từ năm 2010 đến nay, toàn tỉnh đã xây mới 9 chợ hạng III; cải tạo, nâng cấp 65 chợ khác với tổng kinh phí trên 26,2 tỷ đồng. Huyện Nghĩa Hưng là một trong những đơn vị thực hiện tốt việc đầu tư hạ tầng TMNT cũng như tạo điều kiện về thủ tục hành chính, đất đai để thu hút đầu tư xây dựng các công trình thương mại. Hiện tại, cả 3 thị trấn của huyện đã được đầu tư các khu thương mại, dịch vụ tập trung. Trong đó, Thị trấn Liễu Đề được đầu tư 1 chợ đầu mối nông sản, thực phẩm, 1 chợ dân sinh và 2 trung tâm thương mại vừa kinh doanh các mặt hàng công nghệ phẩm, vừa phát triển các dịch vụ vui chơi, giải trí, chăm sóc sức khỏe, đáp ứng nhu cầu giao thương của 9 xã khu vực trung tâm huyện, một số xã của các huyện Trực Ninh, Ý Yên, Vụ Bản và cả huyện Yên Khánh (Ninh Bình). Thị trấn Quỹ Nhất phát huy thế mạnh địa bàn trung chuyển, tiêu thụ nhóm hàng nông sản, đặc biệt là sản phẩm rau màu, cây vụ đông cho các xã miền hạ của huyện như Nghĩa Lạc, Nghĩa Phong, Nghĩa Phú, Nghĩa Tân, Nghĩa Lâm, Nghĩa Hải và các xã lân cận của huyện Kim Sơn (Ninh Bình). Thị trấn Đông Bình phát huy thế mạnh dịch vụ kinh tế biển, vừa cung ứng nguyên, nhiên liệu đầu vào, vừa thu mua tiêu thụ sản phẩm từ hơn 2.000ha nuôi trồng thủy sản mặn lợ và hàng trăm tàu đánh bắt thủy, hải sản của các xã ven biển. Hiện tại, khu dịch vụ kinh tế biển đã hình thành hệ thống các kho lạnh bảo quản hải sản, trại sản xuất giống, hàng trăm cơ sở thu mua, sơ chế, cung ứng giống, thức ăn, thuốc thú y thủy sản và các đội tàu dịch vụ hậu cần nghề cá cho các tàu đánh bắt xa bờ. Hoạt động thương mại dịch vụ của huyện Nghĩa Hưng phát triển toàn diện không chỉ tạo việc làm, thu nhập cho hàng chục nghìn lao động mà còn thúc đẩy việc xây dựng, phát triển thương hiệu các sản phẩm đặc trưng của địa phương như cá bống bớp, ngao, vạng, cua biển và các loại thủy, hải sản qua chế biến. Huyện Hải Hậu là địa phương tiêu biểu cho việc đầu tư hạ tầng thương mại theo hướng chuyên sâu và thành công trong việc xã hội hóa huy động các thành phần kinh tế đầu tư xây dựng, khai thác các trung tâm thương mại. Với quy hoạch 3 đầu mối trọng tâm thương mại trọng điểm, gồm: khu vực Thị trấn Thịnh Long và các xã trong Khu kinh tế Ninh Cơ; khu vực Thị trấn Yên Định; khu vực Thị trấn Cồn, huyện đã kêu gọi, vận động các nhà đầu tư, doanh nghiệp, các hộ kinh doanh tại chợ và nhân dân đóng góp kinh phí xây dựng chợ đảm bảo các tiêu chí chợ NTM, đồng thời ban hành cơ chế, chính sách ưu đãi như: miễn giảm thuế, quyền khai thác công trình thương mại, ưu tiên lựa chọn và sử dụng gian hàng, ki-ốt bán hàng… Cơ chế này không chỉ đẩy nhanh tiến độ phát triển hạ tầng thương mại của huyện mà còn bảo đảm hài hòa lợi ích của nhà đầu tư, các tiểu thương và người tiêu dùng. Do đó, ngoài việc xây dựng các chợ dân sinh theo tiêu chí NTM, huyện đã xây dựng Trung tâm thương mại Thị trấn Yên Định trên diện tích 1.600m2 với tổng đầu tư trên 30 tỷ đồng, hình thành các tuyến phố thương mại thu hút gần 500 doanh nghiệp và hơn 5.000 hộ kinh doanh dịch vụ, khách sạn, nhà hàng. Việc đầu tư nâng cấp hạ tầng TMNT không chỉ tạo thuận lợi cho người dân buôn bán, sinh hoạt, góp phần thực hiện tiêu chí chợ NTM mà còn đẩy mạnh phát triển hệ thống phân phối, tiêu thụ hàng hóa về nông thôn. Cùng với đầu tư cơ sở vật chất, Sở Công thương đã quan tâm xây dựng các mô hình liên kết tiêu thụ sản phẩm và cung ứng vật tư nông nghiệp cũng như triển khai các chương trình nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý thương mại cho các địa phương nên hiệu quả quản lý, khai thác sử dụng hạ tầng TMNT bước đầu mang lại hiệu quả kinh tế cao. Mặc dù đã đạt những kết quả tích cực bước đầu song so với yêu cầu thực tế hệ thống hạ tầng TMNT tỉnh ta vẫn còn những mặt hạn chế như: Cơ sở vật chất - kỹ thuật chợ còn yếu, hệ thống các công trình phụ trợ, VSATTP và dịch vụ liên quan chưa đảm bảo. Vẫn còn tình trạng đầu tư xây dựng chợ nông thôn nhưng hiệu quả thấp do chưa phù hợp phong tục tập quán, không thuận lợi về giao thông... Kinh phí đầu tư xây dựng các công trình TMNT, nhất là chợ nông thôn, chủ yếu vẫn dựa vào ngân sách địa phương mà chưa huy động được nguồn vốn xã hội hóa. Một số chợ chưa đáp ứng tốt nhu cầu trao đổi mua bán của người dân, hoạt động thương mại kém sôi động. Công tác điều hành, quản lý chưa phát huy được hết tác dụng mà mới chỉ dừng lại ở việc thu phí, lệ phí… Những hạn chế trên đã dẫn đến việc chưa khai thác hết tiềm năng trao đổi hàng hóa, giao lưu thương mại và thúc đẩy sản xuất nông nghiệp, CN-TTCN nông thôn phát triển cũng như tăng thu cho ngân sách.
Tích cực đầu tư hạ tầng TMNT, nhất là chợ nông thôn để luân chuyển hàng hóa, thu hút đầu tư và thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm cho các cơ sở sản xuất trong tỉnh sẽ tạo bước phát triển bền vững cho kinh tế của các địa phương. Thời gian tới, bên cạnh việc tiếp tục thực hiện Đề án Quy hoạch phát triển thương mại trên địa bàn tỉnh; tiếp tục vận động, thu hút các doanh nghiệp, HTX tiếp nhận quản lý, đầu tư xây dựng hạ tầng TMNT, UBND tỉnh cần có chính sách đầu tư mạnh hơn nữa để phát triển các ngành kinh tế liên quan thúc đẩy TMNT phát triển như: Nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp, CN-TTCN ở vùng nông thôn; phát triển giao thông nông thôn tạo thuận lợi hơn trong việc luân chuyển hàng hóa giữa các khu vực trong và ngoài tỉnh; đẩy mạnh cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” thông qua các phiên chợ đưa hàng Việt về nông thôn; tăng cường công tác quản lý thị trường khu vực nông thôn… tạo môi trường giao lưu, mua bán, trao đổi hàng hóa lành mạnh, góp phần quan trọng vào việc hoàn thành các chỉ tiêu kinh tế - xã hội giai đoạn 2016-2020./.
Bài và ảnh: Nguyễn Hương
