Từ đầu năm đến nay, mặc dù BHXH tỉnh đã nỗ lực thực hiện các giải pháp đồng bộ, quyết liệt nhưng công tác thu BHXH, BHYT vẫn gặp khó khăn. Đến hết tháng 6-2015, tổng số thu BHXH toàn tỉnh chỉ đạt 45% kế hoạch năm.
Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết, công tác thu BHXH gặp khó khăn là do tình trạng người sử dụng lao động và người lao động không đóng, đóng không đúng thời gian, không đúng mức quy định, đóng không đủ số người thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc. Đặc biệt, đối với các doanh nghiệp cổ phần hóa, doanh nghiệp ngoài quốc doanh, việc thực hiện Luật BHXH còn nhiều vướng mắc, ảnh hưởng không nhỏ đến việc thực hiện chính sách BHXH cho người lao động. Chỉ riêng việc chi trả chế độ ốm đau, thai sản cho người lao động, qua kiểm tra thực tế tại các doanh nghiệp sử dụng lao động, có đơn vị chỉ thực hiện chi trả cho người lao động 50% số được thực lĩnh. Tình trạng nợ đọng dây dưa, bắc cầu đang trở thành phổ biến ở các doanh nghiệp. Số tiền nợ đọng BHXH 6 tháng đầu năm 2015 gần 94 tỷ đồng, trong đó số nợ từ 3 tháng trở lên gần 50 tỷ đồng. Một số doanh nghiệp nợ đọng lớn như: Cty CP Thương mại tổng hợp Nam Định, Cty CP Comma 19, Cty CP Xây dựng thủy lợi Sông Hồng, Cty CP Xây lắp I Nam Định… Nhiều doanh nghiệp cố tình chiếm dụng tiền BHXH, thậm chí chấp nhận bị xử phạt vì nợ đọng BHXH để dùng vào những việc khác. Nhiều chủ sử dụng lao động tìm mọi cách trốn tránh việc tham gia BHXH bằng cách ký hợp đồng lao động với người lao động dưới 3 tháng và cách quãng thời gian; không đăng ký tham gia BHXH cho người lao động đúng với mức lương được trả, chỉ tham gia với mức lương tối thiểu. Nhiều doanh nghiệp khi ký kết hợp đồng lao động với người lao động chỉ mang tính hình thức, chiếu lệ và đối phó. Người lao động tuy được ký kết hợp đồng lao động nhưng không biết công việc của mình phải làm và các quyền lợi được hưởng, trong đó có quyền lợi về BHXH. Hầu hết các đơn vị khu vực ngoài Nhà nước không thực hiện thang lương, bảng lương Nhà nước quy định; không đăng ký thang bảng lương áp dụng thực hiện với cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền phê duyệt. Nhiều doanh nghiệp tự soạn hợp đồng lao động, tự cắt bỏ các tiêu thức của hợp đồng lao động theo quy định nhằm tránh né thực hiện các chính sách lao động như: hợp đồng không ghi rõ tiền lương được hưởng mà chỉ ghi “tiền lương theo sản phẩm” hoặc “tiền lương theo kết quả lao động” nhằm tránh nộp BHXH trên mức lương thực trả với cơ quan BHXH. Một số doanh nghiệp ngoài quốc doanh đóng trên địa bàn các huyện hoạt động mang tính thời vụ, sử dụng lao động nông thôn là chính, không có sự gắn bó lâu dài giữa chủ sử dụng lao động và người lao động nên chủ sử dụng lao động không đăng ký tham gia BHXH cho người lao động và bản thân người lao động cũng chỉ muốn nhận được toàn bộ số tiền công mà chủ sử dụng lao động trả. Ở một số doanh nghiệp ngoài quốc doanh có thu nhập cao, mặc dù người lao động biết chủ sử dụng lao động cố tình làm sai quy định của Luật BHXH, không đăng ký tham gia BHXH cho họ nhưng vì sợ mất việc nên không dám đòi hỏi…
Ngoài các nguyên nhân trên gây ảnh hưởng đến công tác thu BHXH những tháng đầu năm, là những yếu tố khách quan khác tác động đến việc tham gia BHXH của doanh nghiệp như: ảnh hưởng của việc thay đổi mức lương tối thiểu vùng của Nhà nước; đặc thù của tỉnh ta là nhiều doanh nghiệp thuộc lĩnh vực dệt, may, sản phẩm may chủ yếu là gia công đơn hàng cho nước ngoài nên phụ thuộc rất nhiều vào đối tác, không chủ động trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. Ngoài ra, một trong những tồn tại lớn nhất trong việc thực hiện những quy định về BHXH hiện nay là công tác quản lý chưa đồng bộ. Cơ quan BHXH chưa nắm chắc hoạt động sản xuất, kinh doanh, tình hình sử dụng lao động của các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, nhất là các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, ngoài công lập. Có những doanh nghiệp ngoài quốc doanh có đăng ký thành lập nhưng không có trụ sở giao dịch, không hoạt động theo nội dung đăng ký, giải thể sau khi thành lập hoặc hoạt động một thời gian ngắn, không đăng ký sử dụng lao động… Khu vực ngoài công lập còn có nhiều nhà trẻ mầm non tư thục, các quán bar, cơ sở thể dục thể hình, thể dục thẩm mỹ… không ký kết hợp đồng với người lao động nên việc quản lý, theo dõi, yêu cầu người sử dụng lao động thực hiện chính sách BHXH cho người lao động theo luật định ở các đơn vị này không đơn giản.
Đối với công tác thu BHYT những tháng đầu năm cũng gặp nhiều khó khăn do ảnh hưởng của Luật BHYT sửa đổi, bổ sung quy định kể từ 1-1-2015 đối tượng tham gia BHYT theo hộ gia đình phải tham gia 100% thành viên trong hộ gia đình có tên trong sổ hộ khẩu. Vì vậy đến nay đối tượng này tham gia BHYT mới đạt tỷ lệ 13,72%. Đối tượng học sinh, sinh viên do mức thu BHYT tăng từ 3% lên 4,5% mức lương cơ sở từ 1-1-2015, lại không có sự phân biệt giữa nông thôn và thành thị nên cũng ảnh hưởng đến việc tham gia. Đối tượng người thuộc hộ gia đình nông, ngư, diêm nghiệp có mức sống trung bình toàn tỉnh có gần 160 nghìn người nhưng chưa được hỗ trợ 30% mức đóng BHYT nên cũng chưa tham gia. Đối tượng người lao động tại các doanh nghiệp còn 37% chưa tham gia BHYT.
Từ những khó khăn trong quá trình thực hiện công tác thu BHXH, BHYT, những tháng cuối năm, BHXH tỉnh tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của chủ sử dụng lao động và người lao động về chính sách BHXH, BHYT; phối hợp chặt chẽ với các ngành chức năng trong công tác kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm về BHXH, BHYT. Thực hiện tốt quy chế phối hợp công tác trong thực hiện chính sách, pháp luật về BHXH, BHYT, BH thất nghiệp trên địa bàn tỉnh với LĐLĐ tỉnh, Cục Thuế tỉnh. Thực hiện thỏa thuận liên ngành và hợp tác thu, thu nợ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp với các ngân hàng Vietin Bank, Vietcom Bank. Đối với việc giải quyết chế độ BHXH, BHXH tỉnh tiếp tục thực hiện cải cách hành chính, triển khai giao dịch điện tử đối với thủ tục đăng ký tham gia BHXH, BHYT, BH thất nghiệp và đề nghị cấp sổ BHXH, thẻ BHYT, thành lập tổ hỗ trợ kê khai để trực tiếp xuống các doanh nghiệp hỗ trợ việc thực hiện giao dịch điện tử. Đối với việc tham gia BHYT, để tạo điều kiện cho người dân dễ tiếp cận, thuận lợi trong việc tham gia, BHXH tỉnh chỉ đạo BHXH các huyện, thành phố niêm yết công khai các đại lý bán thẻ BHYT, các thủ tục cần thiết khi tham gia BHYT tại các cơ sở y tế, đặc biệt là các trạm y tế xã, phường, thị trấn; vận động các đại lý bán thẻ đến tận nhà để tuyên truyền về lợi ích của BHYT, thu hút người dân tham gia./.
Lam Hồng
