Xây dựng vùng sản xuất hàng hoá tập trung và liên kết với doanh nghiệp trong chế biến, tiêu thụ sản phẩm đang là hướng đi đúng trong sản xuất nông nghiệp bền vững. Tháng 1-2012, Bộ NN và PTNT đã tổ chức triển khai và chọn tỉnh ta là 1 trong 4 tỉnh, thành phố phía Bắc xây dựng cánh đồng mẫu lớn. Trước mô hình sản xuất mới, tiến bộ, lãnh đạo 11 xã thuộc 7 huyện: Ý Yên, Nam Trực, Trực Ninh, Hải Hậu, Xuân Trường, Giao Thuỷ và Nghĩa Hưng đã vận động nông dân áp dụng mô hình xây dựng cánh đồng mẫu lớn với phương châm “4 cùng”: cùng trà, cùng giống, cùng một phương thức canh tác, trên cùng một cánh đồng rộng từ 30ha trở lên để canh tác trong vụ xuân 2012. Trong quá trình thực hiện, UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở NN và PTNT lồng ghép các chương trình khuyến nông, các Cty TNHH một thành viên KTCTTL để hỗ trợ các mô hình như: hỗ trợ mua máy làm đất để cơ giới hoá, hỗ trợ sản xuất lúa chất lượng gắn với tiêu thụ sản phẩm, dành 50% kinh phí cấp bù thuỷ lợi phí để kiên cố hoá kênh mương… Một số địa phương tham gia mô hình có chính sách hỗ trợ một phần kinh phí cho các xã xây dựng cánh đồng mẫu lớn như: huyện Nam Trực hỗ trợ cho các xã mua 250 công cụ sạ hàng; xã Tân Thịnh (Nam Trực) hỗ trợ tiền giống lúa để cả cánh đồng gieo sạ cùng 1 loại giống, cùng thời điểm tốt nhất của thời vụ… Cty CP Phân bón Bình Điền đã cung ứng 137,9 tấn phân bón NPK nhãn hiệu Đầu Trâu các loại với giá gốc, giao hàng tận kho các HTX, cho nông dân tham gia mô hình trả chậm đến cuối vụ, không tính lãi. Cty Phân bón Bình Điền còn hỗ trợ 31,8 tấn phân đạm Đầu Trâu cho nông dân tham gia mô hình; hỗ trợ mỗi huyện có mô hình cánh đồng mẫu lớn 2 triệu đồng và mỗi HTXNN tham gia mô hình 3 triệu đồng để điều hành và tổ chức thực hiện. Cty CP Thực vật An Giang phối hợp với Sở NN và PTNT hướng dẫn các hộ nông dân thực hiện quy trình thâm canh theo thời gian sinh trưởng, phát triển của cây lúa. Cty CP Giống cây trồng Nam Định hỗ trợ 10 triệu đồng cho mỗi mô hình sử dụng giống lúa NĐ5 của Cty trong gieo cấy trên cánh đồng mẫu lớn. Cty TNHH Cường Tân hỗ trợ giá giống lúa Thiên Trường 750 của Cty cho các hộ tham gia mô hình gieo cấy cánh đồng mẫu lớn…
 |
| Đại biểu các tỉnh, thành phố phía Bắc tham quan cánh đồng mẫu lớn ở xã Giao Tiến (Giao Thủy). |
Do có sự chỉ đạo và hỗ trợ tập trung của tỉnh, của ngành NN và PTNT, của các địa phương và của các Cty nên ngay trong vụ xuân 2012, tỉnh ta đã tổ chức thành công 12 mô hình cánh đồng mẫu lớn tại 7 huyện, mỗi mô hình có diện tích 30-100ha. Tổng diện tích cánh đồng mẫu lớn là 565,3ha với 3.571 hộ nông dân tham gia. Năng suất lúa của cả 12 mô hình đều tăng so với năng suất đại trà 5,3-11,4%; trong đó có 8/12 mô hình năng suất tăng 7,6-11,4% như: HTX Tử Mạc (Ý Yên) tăng 11,4%, HTX Nghĩa Phú (Nghĩa Hưng) tăng 10,2%, HTX Đại Thắng (Nghĩa Hưng) tăng 8,8%, HTX Toàn Thắng (Hải Hậu) tăng 8,3%, HTX Xuân Kiên (Xuân Trường) tăng 8,1%... Do hầu hết các mô hình ứng dụng tiến bộ kỹ thuật sạ hàng rộng, hàng hẹp nên đã giảm được công lao động; gieo cấy đồng trà, đồng giống, cùng chăm sóc theo quy trình, đã giảm được số lần phun thuốc bảo vệ thực vật nên hiệu quả của cánh đồng mẫu lớn trong vụ đầu tiên đều tăng 1,8-3,1 triệu đồng/ha so với gieo cấy lúa đại trà. Từ thành công bước đầu, vụ lúa mùa năm 2012 toàn tỉnh đã xây dựng 33 mô hình cánh đồng mẫu lớn tại 8 huyện (trừ huyện Vụ Bản), với tổng diện tích 1.117ha; trong đó huyện Hải Hậu có 9 mô hình với diện tích 485ha, huyện Nam Trực có 7 mô hình với diện tích 362ha, huyện Trực Ninh có 6 mô hình với diện tích 300ha, huyện Ý Yên có 4 mô hình với diện tích 220ha, huyện Nghĩa Hưng có 2 mô hình với diện tích 150ha, huyện Giao Thuỷ có 3 mô hình với diện tích 120ha, huyện Xuân Trường có 1 mô hình với diện tích 50ha và huyện Mỹ Lộc có 1 mô hình với diện tích 30ha. Đặc biệt, có 3 HTXNN có cánh đồng mẫu lớn rộng từ 100ha trở lên là: Tử Mạc (Ý Yên) 110ha, Nam Sơn (Nam Trực) 105ha và Hải Thanh (Hải Hậu) 100ha. Trong 33 mô hình cánh đồng mẫu lớn vụ mùa 2012 đã có 11 mô hình áp dụng tiến bộ kỹ thuật sạ hàng, chiếm gần 34% so với vụ mùa, đây là một tiến bộ lớn để nhân rộng trong các vụ mùa sau. Hầu hết mỗi cánh đồng mẫu lớn đều gieo cấy 1 đến 2 giống lúa, nhiều cánh đồng đã gieo cấy cùng 1 giống và nhiều giống lúa mới chất lượng đã được đưa vào gieo cấy như RVT, NĐ5, Thiên Trường 750… Do thời tiết thuận, các cánh đồng mẫu lớn áp dụng tiến bộ kỹ thuật sạ hàng phát triển tốt. Nhiều cánh đồng mẫu lớn đã cung cấp giống cho các diện tích bị úng ngập trong đợt mưa lớn tháng 8, tháng 9 nhưng vẫn bảo đảm mật độ và phát triển tốt. Tuy chưa thu hoạch song những cánh đồng mẫu lớn vụ mùa năm 2012 của các huyện đều đánh giá năng suất tăng khoảng 10% so với năng suất đại trà và hiệu quả kinh tế cũng cao hơn. Từ thực tế mô hình cánh đồng mẫu lớn cả 2 vụ lúa năm 2012, toàn tỉnh đã đăng ký 46 mô hình cánh đồng mẫu lớn trong vụ đông năm 2012 và vụ xuân năm 2013 xây dựng tiếp 110 mô hình cánh đồng mẫu lớn trong sản xuất lúa với diện tích 6.000ha, xây dựng 25 mô hình sản xuất rau màu cánh đồng mẫu lớn với quy mô diện tích 700ha. UBND tỉnh đã có kế hoạch về xây dựng và phát triển cánh đồng mẫu lớn giai đoạn 2012-2015 với mục tiêu đến năm 2015 toàn tỉnh có 20-25% diện tích đất canh tác (15 nghìn ha lúa và 2 nghìn ha đất màu) được sản xuất theo mô hình cánh đồng mẫu lớn; 100% số xã, thị trấn có sản xuất nông nghiệp đều có cánh đồng mẫu lớn.
Thông qua xây dựng cánh đồng mẫu lớn trong 2 vụ lúa năm 2012, các HTXNN DV từng bước làm quen với phương pháp triển khai tổ chức chỉ đạo thực hiện mô hình sản xuất một loại sản phẩm với nhiều hộ nông dân tham gia trên diện tích lớn (từ 30ha đến 100ha). Vai trò chỉ đạo sản xuất nông nghiệp của chính quyền cấp xã được nâng cao, các HTXNN DV phát huy được vai trò làm dịch vụ trong sản xuất, trình độ thâm canh của nông dân được nâng lên. Việc xây dựng cánh đồng mẫu lớn ngoài việc tạo điều kiện mở rộng cơ giới hoá khâu làm đất, thu hoạch nhằm từng bước cơ giới hoá nông nghiệp và giảm thất thoát sau thu hoạch, còn tạo ra mối quan hệ sản xuất mới giữa nông dân, chính quyền, HTX và các doanh nghiệp, tạo ra chuỗi hợp tác khép kín trong tổ chức chỉ đạo, thực hiện của nền sản xuất hàng hoá tập trung. Tuy nhiên, qua thực tế xây dựng cánh đồng mẫu lớn ở tỉnh ta trong 2 vụ lúa 2012 cũng bộc lộ nhiều hạn chế như: Một số mô hình chưa đạt về quy mô diện tích nên chưa khắc phục được tính manh mún trong sản xuất, có cánh đồng mẫu lớn “lọt thỏm” giữa hoặc một góc vùng. Nhiều cánh đồng mẫu lớn sử dụng 2-3 giống lúa nên là nguyên nhân cho sâu bệnh phát triển và lây lan. Trong vụ mùa năm 2012, ngành NN và PTNT đã khuyến cáo hạn chế sử dụng giống lúa BT7 trên cánh đồng mẫu lớn, nhưng nhiều địa phương vẫn sử dụng nên bị bệnh bạc lá làm giảm năng suất. Một trong những mục tiêu xây dựng cánh đồng mẫu lớn là đưa các tiến bộ kỹ thuật vào đồng ruộng, trong khi cả 2 vụ xuân, mùa năm 2012 nhiều địa phương xây dựng cánh đồng mẫu lớn vẫn chưa áp dụng tiến bộ kỹ thuật gieo sạ hàng đồng thời không dùng máy làm đất công suất cỡ trung cho khâu làm đất… Đặc biệt khâu liên kết với các nhà doanh nghiệp còn lỏng lẻo. Các doanh nghiệp mới cung ứng một phần đầu vào mà đầu ra còn bỏ ngỏ. Với bình quân ruộng đất thấp, nhưng xây dựng cánh đồng mẫu lớn vụ đông nếu không có doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm, nông dân sẽ không còn mặn mà với mô hình. Một số hợp đồng kinh tế thu mua sản phẩm của doanh nghiệp với đại diện hộ nông dân trên cánh đồng mẫu lớn (HTXNN DV) còn chưa có tính pháp lý. Công nghệ chế biến, bảo quản và tiêu thụ sản phẩm sau thu hoạch thấp, thiếu hệ thống hoàn chỉnh sản phẩm hàng hoá như: sấy hạt, đóng bao, chế biến…
Tuy còn nhiều hạn chế nhưng việc xây dựng cánh đồng mẫu lớn đã mở ra hướng đi mới, mối quan hệ sản xuất mới trong sản xuất nông nghiệp… Xây dựng cánh đồng mẫu lớn là sự chung tay góp sức của “4 nhà”: nhà nước - nhà khoa học - nhà nông - nhà doanh nghiệp vì một nền sản xuất nông nghiệp hàng hoá tập trung, bền vững, nhất là sau khi thực hiện dồn điền đổi thửa, chỉnh trang lại đồng ruộng./.
Bài và ảnh: Tất Thắc
