Quá trình quy hoạch và đầu tư phát triển các đô thị du lịch biển Việt Nam đã xuất lộ rất nhiều thách thức trong quá trình thực hiện các mục tiêu đề ra. Một trong những mục tiêu cơ bản đó là phát triển bền vững.
Tài nguyên ven biển - sự sống còn của đô thị du lịch biển
Theo TS.KTS Nguyễn Thu Hạnh - Viện Nghiên cứu Phát triển du lịch, Tổng cục Du lịch, tài nguyên du lịch biển có vai trò quan trọng trong cấu trúc đô thị du lịch bền vững. Điểm khác biệt dễ nhận thấy nhất trong cấu trúc không gian đô thị du lịch biển so với các loại đô thị khác là mảng màu nổi bật của không gian chứa đựng các yếu tố tài nguyên du lịch biển (bãi tắm, đảo, hang động, các hệ sinh thái biển và các di tích, thắng cảnh ven biển…) và các không gian dịch vụ du lịch, là không gian phục vụ cho các hoạt động khai thác tài nguyên đó (không gian khách sạn, nhà hàng, khu vui chơi giải trí…).
Tài nguyên du lịch biển không chỉ là yếu tố góp phần quan trọng nhất trong việc tạo ra bản sắc đặc trưng cho đô thị du lịch biển mà hơn hết nó là yếu tố đóng vai trò quyết định trong việc hình thành một đô thị du lịch (hay nói một cách khác, nó chính là yếu tố tạo thị).
Nếu nhận thức được rằng: Không có sự hấp dẫn về tài nguyên, sẽ không có hoạt động du lịch và nguồn thu từ dịch vụ du lịch thì mới hiểu được hết vai trò của tài nguyên và việc giữ gìn và bảo vệ giá trị của tài nguyên chính là bảo vệ sự “sống còn” của đô thị du lịch.
Với vai trò là hạt nhân của sự phát triển, tài nguyên du lịch là yếu tố quyết định quy mô và phương thức của các hoạt động du lịch, phạm vi không gian hoạt động của nó cũng như các không gian chức năng hoạt động khác trong đô thị để đảm bảo một cấu trúc đô thị tổng thể hài hoà và bền vững.
Rừng “mũi nhọn” thách thức các đô thị du lịch biển Việt Nam
Bài toán cân bằng và hài hoà sẽ dễ tìm được lời giải hơn đối với các không gian đô thị quy mô nhỏ, có chức năng thuần khiết là du lịch như: Đồ Sơn, Sầm Sơn, Cửa Lò… Tuy nhiên, ở Việt Nam, hầu hết các đô thị có tiềm năng du lịch biển ở quy mô quốc gia, cũng là nơi tập trung nhiều thế mạnh tiềm năng khác như: Cảng biển, hải sản, vật liệu xây dựng hay dầu khí…
Hạ Long, Nha Trang, Vũng Tàu… là những đô thị điển hình cho sự giàu có đó. Quá nhiều thế mạnh trong một đô thị ven biển thường là tiền đề cho một chiến lược phát triển đô thị đa chức năng với một “rừng mũi nhọn”…
Việc xác định chiến lược đô thị với một “rừng mũi nhọn” như vậy đã đưa các đô thị du lịch biển tới những thách thức lớn như: Sự suy giảm về chất lượng tài nguyên và môi trường do tranh chấp không gian sử dụng giữa các ngành kinh tế. Sự thiếu thốn bản sắc trong kiến trúc cảnh quan do không xác định được mảng màu chủ đạo cho bức tranh đô thị… Và, vì thế chất lượng sống của người dân đô thị cũng như khách du lịch sẽ bị đe doạ trầm trọng.
Theo TS Nguyễn Thu Hạnh, nhìn lại bức tranh phát triển của một số đô thị du lịch biển ở Việt Nam, chúng ta sẽ thấy rõ hơn những thách thức của các đô thị du lịch biển trên con đường phát triển bền vững.
Thành phố Hạ Long, đô thị du lịch di sản đã trở thành một bài học điển hình cho việc khai thác tài nguyên manh mún và thiếu tầm nhìn. UNESCO đã hai lần cảnh báo về việc Hạ Long sẽ mất đi danh hiệu di sản vì những dấu hiệu báo động về chất lượng môi trường. Đáng quan ngại là tầm nhìn ra Vịnh Hạ Long bị các công trình xây dựng che khuất quá nhiều. Hệ thống không gian mở, quảng trường và các điểm nhấn đô thị chưa được quy hoạch thiết kế để tạo ra bản sắc kiến trúc đặc trưng cho thành phố di sản.
Bài học từ đào núi và lấp biển
Nhiều quả đồi đã biến thành đồi trọc, nhiều thảm thực vật và nhiều loại động vật có nguy cơ biến mất, đất liền đang tiến dần ra biển để đô thị hoá dần các hòn đảo nguyên sơ của Vịnh Hạ Long.
Rõ ràng, chúng ta đang vô tình hoặc cố tình làm mất đi những giá trị của tài nguyên, những tiền đề để phát triển du lịch. Nếu chúng ta có dịp được ngắm cảnh quan tổng thể Vịnh Hạ Long từ trên cao (như từ trên đỉnh núi Bài Thơ chẳng hạn), chúng ta sẽ vô cùng đau xót khi nhìn thấy bức tranh Vịnh Hạ Long đang bị xé tan ra từng mảnh. Hạ Long mơ màng và tĩnh lặng, Hạ Long với vẻ đẹp siêu nhiên gắn với huyền thoại Rồng thiêng, đang dần bị hiện thực hoá bởi bàn tay thô bạo của con người.
Tấm gương điển hình thứ hai có thể kể đến là Thành phố Vũng Tàu. Đã có nhiều dấu hiệu ô nhiễm về chất lượng nước biển và môi trường không khí trong các không gian hoạt động du lịch tại đây. Và sức sống của một đô thị du lịch trong tương lai sẽ rất “mỏng manh” nếu như các nhà quản lý và hoạch định không đưa ra được những khẳng định đối với việc đảm bảo cho chất lượng của môi trường biển trong thời gian sắp tới trước sức ép của các ngành kinh tế khác.
Với những bài học đã trải qua, được nhìn nhận một cách khách quan, phân tích nguyên nhân một cách thấu đáo, các nhà quản lý và hoạch định đô thị sẽ có những chiến lược, giải pháp đồng bộ, hiệu quả để giải quyết một cách chủ động, triệt để những thách thức cũ và mới trong quá trình phát triển đô thị du lịch biển bền vững./.
Theo: monre.gov.vn
