Trong những năm qua, nhờ sự quan tâm đầu tư mạnh mẽ của Nhà nước, nông nghiệp, nông thôn và nông dân đã có những bước tiến vượt bậc. Nông nghiệp phát triển bền vững, đời sống vật chất và tinh thần của nông dân được cải thiện rõ rệt, trình độ dân trí được nâng cao, cơ sở hạ tầng nông thôn được củng cố và phát triển. Những thành tựu to lớn đó đã góp phần quan trọng trong sự nghiệp CNH, HÐH, bảo đảm an sinh xã hội và an ninh quốc phòng. Sự đóng góp của khoa học và công nghệ (KH và CN) phục vụ phát triển tam nông trong những năm đổi mới được thể hiện ở một số lĩnh vực chính sau đây:
 |
| Trung tâm ứng dụng KHCN (Sở KH&CN) nghiên cứu dự án xây dựng các mô hình nuôi trồng, chế biến nấm, nhằm mang lại hiệu quả kinh tế cao.
Ảnh: Dương Đức
|
Ðầu tư nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu, triển khai để tạo nguồn tiến bộ kỹ thuật áp dụng vào sản xuất. Hằng năm, Nhà nước dành khoảng 2% chi ngân sách cho KH và CN, trong số này có khoảng một phần ba đầu tư cho lĩnh vực KH và CN nông nghiệp. Phần lớn kinh phí dành cho đề tài nghiên cứu thuộc lĩnh vực giống cây, con nhằm tạo ra sự đột biến về năng suất, chất lượng cây trồng, vật nuôi. Trong thời gian từ năm 2005 đến 2009, ngành nông nghiệp đã tập trung nghiên cứu chọn tạo được 135 giống cây trồng mới, trong đó có 16 giống lúa, 23 giống ngô, bảy giống cây ăn củ, chín giống cây ăn quả, chín giống mía, năm giống rau, bảy giống hoa... Trong chăn nuôi, đã tập trung cải tạo đàn lợn theo hướng siêu nạc, cải tạo đàn bò theo hướng Sind hóa, phát triển đàn bò sữa Việt Nam với năng suất từ 3.500 đến 5.200 kg/chu kỳ/con. Tạo ra nhiều dòng gà mới như: TP4, TP1... giống vịt T5, T6; giống ngan lai; nuôi thích ứng và mở rộng giống đà điểu. Ðã cung cấp cho sản xuất hàng triệu giống gà bố mẹ, hàng chục nghìn con ngan giống... Về lâm nghiệp, đã tạo được nhiều giống cây rừng là những giống trong nước và giống nhập nội để phục vụ chương trình trồng rừng.
Ðào tạo nguồn nhân lực, từng bước nâng cao tri thức và kỹ năng cho người nông dân. Chương trình nông thôn - miền núi của Bộ KH và CN từ năm 2004 đến 2009 đã đào tạo được 1.566 kỹ thuật viên và tập huấn cho 35 nghìn 136 lượt nông dân để có năng lực tiếp nhận tiến bộ kỹ thuật.
Chương trình khuyến nông, khuyến ngư quốc gia sau 16 năm kể từ ngày thành lập đã đào tạo được 300 nghìn cán bộ, kỹ thuật viên cho các tỉnh, tổ chức tham quan đầu bờ và tập huấn kỹ thuật cho hàng triệu nông dân. Mỗi ngày có 13.500 lượt nông dân, cán bộ khuyến nông cơ sở truy cập thông tin điện tử trên in-tơ-nét. Tổ chức hội nông dân các cấp đã đào tạo dạy nghề cho 35 nghìn nông dân, tổ chức 53 nghìn lớp tập huấn cho 12 triệu lượt nông dân dự học.
Về chuyển giao KH và CN cho nông dân. Chương trình nông thôn - miền núi của Bộ KH và CN trong năm năm (2004-2009) đã đầu tư 535,55 tỷ đồng để triển khai 213 dự án ở 58 tỉnh, thành phố, đã huy động được 1.200 cán bộ kỹ thuật của 68 tổ chức KH và CN tham gia xây dựng 856 mô hình trình diễn và xây dựng 438 quy trình kỹ thuật để chuyển giao cho nông dân.
Chương trình khuyến nông, khuyến ngư quốc gia đã xây dựng được hơn 7.000 điểm trình diễn. Nhiều tiến bộ kỹ thuật thông qua trình diễn đã được chuyển giao vào sản xuất đạt hiệu quả cao như: Chương trình lúa lai, hằng năm có khoảng 600 nghìn ha trồng lúa sử dụng giống lúa lai; Chương trình cải tạo đàn bò, đạt hơn 30% bò lai Sind; Chương trình nạc hóa đàn lợn đã đạt hơn 40% tổng đàn...
Công nghệ thông tin giúp nông dân tiếp cận với KH và CN và thị trường. Chương trình nông thôn - miền núi của Bộ KH và CN đã triển khai chín dự án công nghệ thông tin, đào tạo được 225 kỹ thuật viên cơ sở, tập huấn cho 1.189 cán bộ, nông dân về thông tin KH và CN, xây dựng 11 trung tâm thông tin KH và CN ở chín tỉnh thuộc ÐBSCL, Tây Nguyên, Nam Trung Bộ, miền núi phía bắc, 35 trung tâm thông tin cấp xã; chuyển giao thiết bị phần mềm thư viện điện tử với 48.471 tài liệu về công nghệ, 277 phim cơ sở dữ liệu. Việc phổ cập thông tin KH và CN tới người dân trên địa bàn nông thôn, miền núi đã góp phần nâng cao khả năng tiếp nhận và ứng dụng công nghệ mới, từng bước hình thành thị trường công nghệ và dịch vụ KH và CN ở nông thôn, tạo đà cho việc ứng dụng nhanh các thành tựu KH và CN, thúc đẩy phát triển kinh tế khu vực nông thôn theo hướng hiện đại hóa.
Sự nghiệp phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn ở nước ta đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật. Ngành nông nghiệp bước đầu đã phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, bảo đảm an ninh lương thực. Kinh tế nông thôn chuyển dịch theo hướng tăng công nghiệp, dịch vụ ngành nghề. Ðời sống người nông dân ngày càng được cải thiện. Tuy nhiên, những thành tựu đạt được chưa thật sự tương xứng với tiềm năng. Sản xuất nông nghiệp còn phụ thuộc nhiều vào thiên nhiên, phát triển chưa bền vững, tốc độ tăng trưởng đang có xu hướng giảm, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn còn chậm, sản xuất nhỏ và phân tán. Quy hoạch phát triển nông nghiệp, nông thôn chưa được chú trọng. Kết cấu hạ tầng chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển, môi trường nông thôn có những nơi bị ô nhiễm, tỷ lệ hộ nghèo còn cao.
Ðể thực hiện Nghị quyết T.Ư 7 (khóa X), tạo ra bước chuyển biến mạnh mẽ trong sản xuất nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao đời sống nông dân, xây dựng nông thôn mới, cần có sự tham gia mạnh mẽ của KH và CN. Theo đó, KH và CN cần tập trung vào một số nhiệm vụ: Quy hoạch phát triển sản xuất nông nghiệp, nông thôn theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung. Chọn tạo ra những giống cây trồng, vật nuôi có năng suất, chất lượng cao đáp ứng nhu cầu sản xuất hàng hóa. Ðẩy mạnh cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp. Giảm thấp nhất tổn thất sau thu hoạch, đẩy mạnh công nghệ bảo quản, chế biến, nâng cao giá trị sản phẩm nông nghiệp. Ðẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, phát triển ngành nghề, thực hiện ly nông bất ly hương. Xây dựng thiết chế văn hóa ở nông thôn.
Ðể giải quyết những nhiệm vụ nêu trên, cần tập trung thực hiện một số biện pháp chủ yếu: Tăng đầu tư ngân sách cho nghiên cứu, chuyển giao công nghệ để nông nghiệp sớm đạt trình độ tương đương với các nước tiên tiến trong khu vực. Ưu tiên đầu tư ứng dụng công nghệ sinh học, chọn tạo ra giống cây trồng, vật nuôi có năng suất, chất lượng cao. Tập trung nghiên cứu, chuyển giao công nghệ sau thu hoạch, chế biến, bảo quản nông sản... Phát triển các nguồn lực KH và CN, khuyến khích mọi thành phần kinh tế tham gia nghiên cứu, chuyển giao công nghệ trong nông nghiệp và phát triển nông thôn. Bảo đảm tốt các dịch vụ kỹ thuật, vật tư, thông tin phục vụ phát triển tam nông. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kiến thức KH và CN, kỹ năng lao động cho nông dân.
