Bệnh viêm não Nhật bản gây ra bởi vi rút gọi là vi rút viêm não Nhật Bản. Đường lây truyền qua trung gian muỗi Culex tritaeniorhynchus đốt hút máu súc vật hoặc chim bị nhiễm vi rút viêm não Nhật Bản, rồi sau đó đốt người và sẽ truyền bệnh cho con người. Bệnh gặp ở mọi lứa tuổi nhiều nhất ở độ tuổi 2-8 tuổi.
Viêm não Nhật Bản là một bệnh nhiễm khuẩn thần kinh, bệnh có tỷ lệ tử vong và di chứng cao (25-35%). Tử vong thường xảy ra trong 7 ngày đầu khi bệnh nhân có hôn mê sâu, co giật và những triệu chứng tổn thương hành não. Những bệnh nhân qua khỏi có thể để lại những di chứng nặng nề mà hay gặp là rối loạn tâm thần, rối loạn vận động. Vì vậy, việc phát hiện sớm là vô cùng quan trọng.
Tưởng con sốt mọc răng, vào viện phát hiện mắc viêm não Nhật Bản
Đó là trường hợp của bé N.P.Đ.V., sinh tháng 10/2019, ở thôn 9, xã Ea Đar, huyện Ea Kar, tỉnh Đắk Lắk. Trước đó, vào ngày 28/6, bé bị sốt. Gia đình nghĩ bé bị sốt mọc răng nên không đưa đi khám. Đến chiều 30/6, bé sốt co giật và được người thân đưa vào nhập viện tại Bệnh viện Đa khoa khu vực 333 với chẩn đoán sốt chưa rõ nguyên nhân. Sau đó, bé tiếp tục được chuyển lên điều trị tại Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên. Qua thăm khám, các bác sĩ tạm chẩn đoán: Bệnh nhi bị viêm não - màng não, viêm phổi, nhiễm trùng huyết và tiến hành lấy mẫu xét nghiệm xác định bệnh. Kết quả xét nghiệm của Viện Vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên sau đó khẳng định: Bệnh nhi dương tính với bệnh viêm não Nhật Bản B.
Qua điều tra dịch tễ của ngành y tế, bệnh nhi chưa đủ tuổi tiêm vaccine viêm não Nhật Bản B mũi 1 (trẻ tiêm vaccine viêm não Nhật Bản mũi 1 khi 13 tháng tuổi), không tiếp xúc với người mắc bệnh viêm não Nhật Bản hoặc các bệnh tương tự.
 |
| Một trẻ mắc Viêm não Nhật Bản được điều trị tại Bệnh viện Đa khoa vùng Tây Nguyên |
Biểu hiện bệnh viêm não Nhật bản ở trẻ em
Biểu hiện bệnh rất đa dạng Các thể lâm sàng:Thể tối cấp: diễn ra nhanh chóng, giai đoạn sốt chỉ 1-2 ngày.Cấp tính: thể hành tủy- tủy sống: biểu hiện rối loạn phát âm, khàn tiếng, khó thở, khó nuốt, liệt màn hầu, liệt chi.Thể viêm màng não đơn thuần: dấu hiệu màng não (cổ gượng, dấu Kernig (+)), đôi khi có rối loạn ý thức, kèm thay đổi dịch não tủy.Thể thô sơ: sốt, nhức đầu, nôn, tiêu lỏng, cứng gáy. Di chứng xuất hiện muộn.
Biểu hiện thể điển hình
Giai đoạn ủ bệnh khoảng 1 tuần (5 -15 ngày).Giai đoạn khởi phát: (từ 1 - 4 ngày).Sốt cao đột ngột 39-40 độ C, thường sốt liên tục. Đau đầu, đối với trẻ còn bú biểu hiện các cơn khóc thét. Buồn nôn, nôn. Giai đoạn toàn phát: (từ 1 - 2 tuần) sau giai đoạn khởi phát, nhanh chóng xuất hiện các triệu chứng thần kinh.Rối loạn tri giác: ngủ gà, li bì khó đánh thức, đờ đẫn, hôn mê.Thường có co giật, co giật toàn thân.Có thể có dấu hiệu thần kinh khác: cổ gượng, liệt chi, dấu thần kinh khu trú, tăng trương lực cơ.Có thể có suy hô hấp: khó thở, tím, sốc...
Biến chứng bệnh viêm não Nhật bản ở trẻ em
Viêm não gây ra nhiều biến chứng nặng nề có thể dẫn đến tử vong. Các biến chứng như: viêm phổi, nhiễm trùng tiết niệu, suy kiệt, loét, suy hô hấp…..
Di chứng bệnh viêm não nhật bản ở trẻ em: viêm não để lại di chứng rất nặng nề, gánh nặng cho gia đình và xã hội. Các di chứng như: rối loạn tâm thần, liệt, rối loạn ngôn ngữ, co giật, động kinh, nằm liệt giường....
Phòng ngừa
Bệnh viêm não Nhật Bản hiện chưa có thuốc đặc trị vì thế việc phòng ngừa là quan trọng nhất. Bệnh lây truyền qua trung gian muỗi Clulex Triaeniorhynchus đốt các động vật mang mầm bệnh sau đó đốt sang người lây truyền mầm bệnh sang người vì thế việc phòng ngừa bệnh viêm não Nhật Bản quan trọng nhất cần phải diệt trung gian truyền bệnh.
Phòng chống muỗi đốt: ngủ màn, mặc quần áo dài tay, quần dài hạn chế muỗi đốt. Dùng các biện pháp trừ khử muỗi như: vệ sinh môi trường sinh sống, dùng thuốc trừ muỗi...Nếu có nuôi lợn, trang trại cần đặt xa nhà, có biện pháp phòng ngừa muỗi đốt lợn vì lợn là nguồn súc vật mang mầm bệnh. Bên cạnh phòng chống muỗi đốt viêm não Nhật bản chúng ta còn có biện pháp tiêm ngừa tạo miễn dịch cho con người.Trẻ em sẽ được tiêm ngừa viêm não Nhật Bản theo lịch tại các trạm y tế, trung tâm y tế dự phòng cũng như tại các bệnh viện có triển khai dịch vụ tiêm ngừa.
Hiện nay đã có vaccin ngừa viêm não Nhật Bản chỉ định cho trẻ từ 9 tháng tuổi trở lên. Trẻ chỉ cần tiêm 1 mũi cơ bản và sau đó sẽ được tiêm nhắc mũi thứ 2 sau mũi tiêm thứ nhất (mũi cơ bản) từ 12 đến 24 tháng. Tiêm ngừa là một biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất và an toàn cho trẻ.
Bệnh lây nhiễm qua trung gian muỗi Culex tritaeniorhynchus: con muỗi đốt các con vật mang mầm bệnh sau đó đốt con người sẽ lây truyền bệnh sang người.
Đăc điểm muỗi Culex tritaeniorhynchus:
Muỗi Culex tritaeniorhynchus là trung gian truyền bệnh viêm não Nhật Bản ở châu Á. Muỗi này có tập tính thích đẻ trứng ở các thủy vực có nước trong, thường được phát hiện nhiều ở những ruộng lúa nước, mương rãnh...
Hình thể muỗi có màu nâu đen, phát hiện nhiều ở vùng nông thôn, làng mạc đông dân cư, có nhiều ao, hồ... Muỗi thường đẻ trứng ở những ao nước, ruộng lúa, trứng dính thành mảng nổi trên mặt nước.
Muỗi cái trưởng thành đốt hút máu vào ban đêm ở trong nhà, kể cả ngoài nhà. Chúng thích hút máu chim, máu lợn nhiều hơn máu người và thường trú ẩn ở các bụi rậm hoặc chuồng gia súc, nhất là chuồng lợn.
