Lây truyền HIV từ mẹ sang con là một trong ba con đường chính làm lây truyền HIV/AIDS, với nguy cơ lây truyền từ 25-40%. Tuy nhiên, nếu bà mẹ được chẩn đoán sớm và điều trị hiệu quả thì tỷ lệ lây truyền từ mẹ sang con chỉ còn 2-6%, thậm chí là 0%. Do vậy, dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con là một trong những giải pháp quan trọng góp phần giảm đáng kể tỷ lệ trẻ sinh ra bị lây nhiễm HIV từ mẹ.
Tại tỉnh ta, tỷ lệ nhiễm HIV trong phụ nữ mang thai hằng năm chiếm khoảng 0,24-0,29%. Gói dịch vụ can thiệp phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con (PLTMC) tại các cơ sở triển khai dịch vụ PLTMC trong tỉnh bao gồm: Tư vấn miễn phí cho phụ nữ mang thai và người nhà về xét nghiệm HIV. Xét nghiệm HIV miễn phí, bí mật cho phụ nữ mang thai. Giới thiệu phụ nữ mang thai nhiễm HIV đến dịch vụ chăm sóc và điều trị HIV/AIDS để được khám, chẩn đoán và điều trị ARV nếu đủ tiêu chuẩn. Điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con cho phụ nữ mang thai nhiễm HIV từ tuần thai thứ 14. Điều trị dự phòng lây truyền mẹ con cho đứa trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm; giới thiệu và chuyển trẻ đến cơ sở chăm sóc và điều trị cho trẻ phơi nhiễm; tư vấn chăm sóc và nuôi dưỡng trẻ; làm xét nghiệm PCR để phát hiện sớm tình trạng nhiễm HIV cho trẻ. Trên địa bàn tỉnh hiện có Bệnh viện Phụ sản tỉnh và Bệnh viện Đa khoa các huyện: Giao Thủy, Hải Hậu triển khai dịch vụ can thiệp PLTMC. Năm 2016, toàn tỉnh có 26.092 phụ nữ mang thai được xét nghiệm HIV, trong đó 9 phụ nữ mang thai nhiễm HIV được xét nghiệm, cả 9 phụ nữ mang thai nhiễm HIV đã tới sinh con và đều được điều trị PLTMC, cả 9 trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV được điều trị PLTMC. Trong quý I năm 2017, toàn tỉnh có 4.679 phụ nữ mang thai được xét nghiệm HIV, trong đó 5 phụ nữ mang thai nhiễm HIV được phát hiện, điều trị; cả 5 trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV được điều trị PLTMC.
 |
| Chăm sóc và tư vấn sức khỏe sinh sản cho phụ nữ mang thai tại Trạm Y tế xã Hải Tây (Hải Hậu). |
Hưởng ứng Tháng cao điểm PLTMC năm 2017 do Ủy ban Quốc gia phòng, chống AIDS và phòng, chống tệ nạn ma túy, mại dâm phát động từ ngày 1-6 đến 30-6-2017 với chủ đề “Hướng tới loại trừ lây truyền HIV từ mẹ sang con”, Ban Chỉ đạo Phòng, chống AIDS và phòng, chống tệ nạn ma tuý, mại dâm tỉnh đề nghị Ban Chỉ đạo các huyện, thành phố, các ngành thành viên tổ chức thực hiện và giám sát các hoạt động của Tháng cao điểm Dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con tại địa phương, đơn vị. Sở Y tế chỉ đạo các đơn vị y tế liên quan tập trung truyền thông cho người dân, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ và phụ nữ mang thai về HIV/AIDS; đặc biệt là vấn đề lây nhiễm HIV từ mẹ sang con bằng các hình thức phù hợp như: Tổ chức tuyên truyền lưu động tại các trọng điểm dân cư, tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng. Khẩu hiệu tuyên truyền trong Tháng cao điểm tập trung vào các nội dung: “Phụ nữ mang thai cần xét nghiệm HIV ngay trong 3 tháng đầu để được điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con kịp thời”, “Phụ nữ mang thai nhiễm HIV có thể sinh ra trẻ không nhiễm HIV khi được điều trị sớm bằng thuốc ARV”, “Vì những đứa con không nhiễm HIV, hãy dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con”, “Tuân thủ điều trị là yếu tố thành công của điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con”, “Trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV cần được đưa đến các cơ sở điều trị HIV/AIDS để được chăm sóc và điều trị thích hợp”, “Sử dụng bao cao su đúng cách là biện pháp tránh thai tốt nhất cho các cặp vợ chồng nhiễm HIV”… Các đơn vị trong ngành Y tế chuẩn bị và tăng cường cung cấp dịch vụ dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con; đồng thời giám sát triển khai các hoạt động dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh và Ban Quản lý Tiểu Dự án Hỗ trợ Phòng chống HIV/AIDS (VAAC-US.CDC) tỉnh điều phối thuốc, sinh phẩm và các dịch vụ hậu cần khác cho các hoạt động của Tháng chiến dịch theo quy định. Trung tâm CSSKSS tỉnh phối hợp với Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh chỉ đạo thực hiện Tháng cao điểm PLTMC theo hệ thống chăm sóc sức khỏe sinh sản tại tất cả các tuyến trên địa bàn tỉnh. Tư vấn về HIV/AIDS cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ và phụ nữ mang thai. Tư vấn về các can thiệp giảm lây truyền HIV từ mẹ sang con hiện có. Giới thiệu phụ nữ mang thai có nguy cơ lây nhiễm HIV tới các dịch vụ tư vấn xét nghiệm HIV tự nguyện để được tư vấn, xét nghiệm HIV. Giới thiệu phụ nữ mang thai nhiễm HIV đến cơ sở cung cấp dịch vụ PLTMC để được điều trị PLTMC và đến các cơ sở điều trị HIV/AIDS để được đánh giá lâm sàng và điều trị HIV/AIDS. Tăng cường các hoạt động khám, quản lý thai sản, cung cấp các dịch vụ về kế hoạch hoá gia đình cho phụ nữ nói chung và phụ nữ nhiễm HIV nói riêng. Các đơn vị cung cấp dịch vụ PLTMC như Bệnh viện Phụ sản tỉnh, Trung tâm Y tế và Bệnh viện Đa khoa các huyện Giao Thủy, Hải Hậu đẩy mạnh công tác tư vấn xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai, ngay từ lần đầu khi phụ nữ mang thai đến khám thai tại các cơ sở y tế. Mở rộng tư vấn xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai tại tuyến xã, lồng ghép trong các tư vấn chăm sóc sức khỏe trong thai kỳ; Tăng cường cơ chế phối hợp để chuyển gửi hiệu quả giữa cơ sở phát hiện phụ nữ mang thai nhiễm HIV với cơ sở điều trị HIV/AIDS. Đảm bảo phụ nữ mang thai nhiễm HIV phải được điều trị ARV sớm để PLTMC. Bệnh viện Nhi tỉnh phối hợp với Bệnh viện Phụ sản tỉnh, Ban Quản lý Tiểu Dự án VAAC-US.CDC tỉnh, Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh làm tốt các hoạt động chăm sóc và điều trị cho trẻ em sinh ra từ mẹ nhiễm HIV. Trong đó, chịu trách nhiệm điều trị ARV và theo dõi tình trạng nhiễm HIV của trẻ em sinh ra từ mẹ nhiễm HIV theo quy định của Bộ Y tế. Tư vấn và lấy mẫu máu làm xét nghiệm phát hiện sớm nhiễm HIV cho trẻ dưới 18 tháng tuổi. Cung cấp sữa ăn thay thế cho các trường hợp người chăm sóc trẻ đủ điều kiện và lựa chọn nuôi con hoàn toàn bằng sữa ăn thay thế sữa mẹ. Điều trị dự phòng bằng Cotrimoxazole cho trẻ sinh từ mẹ nhiễm HIV. Trung tâm Y tế các huyện, thành phố là đầu mối triển khai Tháng cao điểm dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con của tuyến huyện, thành phố tổ chức tuyên truyền cho người dân, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ và phụ nữ mang thai về HIV/AIDS và đặc biệt là vấn đề lây nhiễm HIV từ mẹ sang con bằng các hình thức phù hợp. Giới thiệu phụ nữ mang thai nhiễm HIV tới Bệnh viện Phụ sản tỉnh, cơ sở điều trị HIV/AIDS trên địa bàn để được theo dõi, chăm sóc thai nghén và dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con, điều trị HIV/AIDS cho bản thân. Xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch kiểm tra, giám sát hoạt động Tháng cao điểm PLTMC trên địa bàn huyện, thành phố. Hướng dẫn nghiệp vụ cho các Trạm y tế xã, phường thực hiện Tháng cao điểm PLTMC, bao gồm: Tổ chức tuyên truyền cho người dân, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ và phụ nữ mang thai về HIV/AIDS và đặc biệt là vấn đề lây nhiễm HIV từ mẹ sang con. Cung cấp thông tin về Tháng cao điểm PLTMC cho các thai phụ đến khám thai, lồng ghép cung cấp thông tin trong các đợt tuyên truyền, vận động về sức khoẻ, các cuộc họp của Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Hội Cựu chiến binh; thông tin về lợi ích tiếp cận sớm các dịch vụ và địa chỉ cung cấp các dịch vụ PLTMC trên loa truyền thanh của xã, phường. Tư vấn về HIV/AIDS cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ và phụ nữ mang thai; tư vấn xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai hoặc giới thiệu phụ nữ mang thai có nguy cơ lây nhiễm HIV tới các dịch vụ tư vấn xét nghiệm HIV tự nguyện, dịch vụ PLTMC để được tư vấn xét nghiệm HIV, theo dõi, chăm sóc, điều trị HIV/AIDS... Bệnh viện đa khoa các huyện, thành phố tổ chức tuyên truyền cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ về HIV/AIDS và đặc biệt là vấn đề lây nhiễm HIV từ mẹ sang con; tư vấn về HIV/AIDS cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ và phụ nữ mang thai; xét nghiệm sàng lọc HIV cho phụ nữ mang thai đến khám thai, sinh con tại khoa sản.
Tháng cao điểm PLTMC nhằm giảm thấp nhất tỷ lệ trẻ bị lây nhiễm HIV từ mẹ; giảm bớt nỗi đau cho những người nhiễm HIV, giúp họ có động lực vươn lên trong cuộc sống. Đẩy mạnh các hoạt động truyền thông, huy động sự ủng hộ, tham gia của cộng đồng vào các hoạt động dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con./.
Bài và ảnh:
Minh Thuận
