Tính đến ngày 31-3-2013, trên địa bàn tỉnh có 4.680 người được phát hiện nhiễm HIV; có 2.315 người bị bệnh AIDS, 1.183 người tử vong do AIDS. Dịch HIV xuất hiện tại 10/10 huyện, thành phố và ở 220/229 xã, phường, thị trấn. Riêng trong quý I-2013, số người nhiễm HIV được phát hiện là 49 người, nhiễm AIDS là 33 người, 7 người tử vong do AIDS. Qua giám sát phát hiện cho thấy 59,8% người nhiễm HIV nghiện ma túy, 76,2% trường hợp lây nhiễm HIV qua đường máu, 78,4% trường hợp nhiễm HIV trong độ tuổi từ 20-39 tuổi.
Qua số liệu trên cho thấy nguy cơ lây nhiễm HIV chủ yếu qua đường tiêm chích ma túy và quan hệ tình dục. Do vậy, tỉnh ta đã triển khai thực hiện các chương trình can thiệp nhằm giảm nguy cơ lây nhiễm HIV và ngăn chặn tốc độ lây lan HIV trong cộng đồng như: Chương trình cung cấp, hướng dẫn sử dụng bơm kim tiêm sạch, chương trình bao cao su (BCS) và chương trình điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methadone. Hiện tại, chương trình bơm kim tiêm sạch đã được triển khai trong nhóm tiêm chích ma túy (TCMT) tại 130 xã, phường của các huyện: Nghĩa Hưng, Giao Thủy, Hải Hậu, Xuân Trường, Nam Trực, Trực Ninh và Thành phố Nam Định. Nhiều mô hình cung cấp bơm kim tiêm sạch được triển khai, đặc biệt là mô hình tiếp cận cộng đồng thông qua mạng lưới tuyên truyền viên để phân phát bơm kim tiêm sạch và tiếp cận, quản lý những người nghiện ma túy trên địa bàn, giám sát hành vi của họ để can thiệp, hỗ trợ kịp thời. Chương trình BCS được triển khai chủ yếu cho nhóm phụ nữ mại dâm (PNMD) nhằm giảm nguy cơ lây nhiễm HIV và các bệnh lây truyền qua đường tình dục (LTQĐTD). Đến nay, chương trình đã can thiệp cho khoảng 4.592 người TCMT, 450 PNMD và các đối tượng có hành vi nguy cơ. Trong chương trình BCS và bơm kim tiêm sạch, các CTV đã tiếp cận với nhóm người có hành vi nguy cơ cao như người nghiện chất ma túy, nữ bán dâm, người có quan hệ tình dục đồng giới, người di biến động... để thực hiện các biện pháp can thiệp làm giảm tác hại lây nhiễm HIV; giới thiệu để họ tiếp cận các dịch vụ hỗ trợ như tư vấn xét nghiệm tự nguyện, điều trị HIV/AIDS bằng thuốc kháng virut (ARV), khám và điều trị các bệnh LTQĐTD, hỗ trợ người bệnh tham gia điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Methadone. Năm 2012, chương trình đã phát miễn phí 1.382.469 bơm kim tiêm sạch, 254.752 BCS. Trong quý I-2013, chương trình đã phát miễn phí 191.503 bơm kim tiêm sạch và 28.801 BCS. Chương trình điều trị thay thế nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone đã và đang được triển khai tại 4 cơ sở điều trị ở Thành phố Nam Định và các huyện Giao Thủy, Xuân Trường, Trực Ninh với tổng số bệnh nhân tính đến hết tháng 3-2013 là 845 người, trong đó 133 người trong giai đoạn dò liều, 712 người đang điều trị duy trì. Việc sử dụng Methadone giúp cho chất lượng cuộc sống của những người tham gia điều trị được cải thiện rõ rệt; tỷ lệ bệnh nhân có nguy cơ trầm cảm giảm từ 80% xuống còn 15% sau 12 tháng điều trị, người nghiện không còn bị ám ảnh phải tìm kiếm ma túy... Ngoài ra các hoạt động truyền thông trực tiếp, giới thiệu các dịch vụ y tế, xã hội giúp đối tượng nghiện ma tuý thay đổi hành vi dự phòng lây nhiễm HIV thông qua việc thực hiện các dự án: “Thông tin giáo dục truyền thông thay đổi hành vi phòng chống HIV/AIDS”, “Giám sát HIV/AIDS và can thiệp giảm tác hại dự phòng lây nhiễm HIV”, “Hỗ trợ điều trị HIV/AIDS và dự phòng lây truyền từ mẹ sang con”. Trong quý I-2013 dự án đã truyền thông cho 30.031 lượt người nghiện chất ma túy, 8.631 lượt người bán dâm, tiếp viên nhà hàng, 7.359 lượt người bị nhiễm HIV, 6.481 lượt người trong gia đình người nhiễm HIV, 12.487 lượt người di biến động, 16.074 lượt phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, 24.429 lượt người thuộc nhóm từ 15-24 tuổi. Trong chương trình giám sát HIV/AIDS đã quản lý người nhiễm HIV/AIDS thuộc 10 huyện, thành phố bằng phần mềm HIV INFO 3.0. Tại 9/10 huyện, thành phố đã có 13 phòng tư vấn xét nghiệm tự nguyện thuận lợi cho nhóm đối tượng có nguy cơ cao. Trong quý I-2013 có 2.077 người được tư vấn, 1.987 người xét nghiệm HIV, trong đó có 93 người dương tính với HIV. Chương trình chăm sóc, điều trị người nhiễm HIV/AIDS được thực hiện tại các cơ sở y tế, đặc biệt là tại tuyến y tế xã, phường, tỷ lệ người nhiễm HIV được quản lý, tư vấn, chăm sóc, hỗ trợ khoảng 80%. Quý I-2013, có 1.012 bệnh nhân nhiễm HIV/AIDS đang điều trị thuốc ARV. Toàn tỉnh có 3 cơ sở cung cấp dịch vụ phòng ngừa lây truyền HIV từ mẹ sang con là Bệnh viện Phụ sản tỉnh, Trung tâm Y tế huyện Giao Thủy và Trung tâm Y tế huyện Hải Hậu với nhiều hoạt động như: tư vấn và xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai, điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con cho phụ nữ mang thai nhiễm HIV và con của họ, cung cấp sữa thay thế cho con các bà mẹ nhiễm HIV. Trong quý I-2013, có 4.032 phụ nữ mang thai được tư vấn, xét nghiệm HIV tự nguyện, trong đó có 5 trường hợp phụ nữ mang thai có kết quả xét nghiệm HIV dương tính và đã sinh con, cả 5 trẻ đều được điều trị dự phòng lây truyền HIV.
Việc thực hiện các mô hình, chương trình can thiệp giảm tác hại lây nhiễm HIV trong nhóm có hành vi nguy cơ cao góp phần giảm thiểu nguy cơ tiềm ẩn lây nhiễm HIV trong cộng đồng. Thời gian tới, tỉnh ta tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động dự phòng lây truyền HIV để nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống HIV/AIDS, xây dựng các chính sách, cơ chế phù hợp như nâng phụ cấp, xây dựng các quy định về biên chế cho cán bộ làm việc tại cơ sở Methadone, bổ sung ngân sách cho các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS để đảm bảo tính bền vững của chương trình, tránh bị gián đoạn khi các dự án tài trợ kết thúc./.
Minh Thuận
