Thực hiện đề án tái cơ cấu ngành Nông nghiệp, tỉnh đã chỉ đạo các sở, ngành liên quan hỗ trợ doanh nghiệp, diêm dân đổi mới công nghệ, đầu tư nâng cấp máy móc, trang thiết bị kỹ thuật, cải tạo hạ tầng đồng muối để tăng năng suất, chất lượng, hiệu quả trong sản xuất, chế biến muối. Qua đó, nâng cao giá trị gia tăng, tính cạnh tranh cho sản phẩm muối Nam Định trên thị trường trong nước và xuất khẩu.
 |
| Sản xuất muối tại xã Hải Lý (Hải Hậu). |
Được sự hỗ trợ của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN và PTNT), từ năm 2020, tổ hợp tác sản xuất muối Hải Đông, xã Hải Đông (Hải Hậu) thực hiện dự án khuyến nông Trung ương “Xây dựng mô hình sản xuất muối sạch phục vụ xuất khẩu” với 3 mô hình có tổng quy mô 3ha. Dự án bố trí mỗi mô hình là 1 tổ sản xuất trên cùng một cồn ô kết tinh để thuận tiện cho việc kiểm tra các thông số kỹ thuật yêu cầu của quá trình sản xuất như: nồng độ nước biển, nồng độ nước chạt kết tinh, mức độ trong, độ sạch của nước kết tinh, độ dầy cát phơi và độ dày nước biển cô đặc, quá trình kết tinh phù hợp khí hậu nhiệt độ, độ ẩm không khí. Tham gia dự án, diêm dân được tập huấn quy trình kỹ thuật sản xuất muối sạch đạt tiêu chuẩn xuất khẩu; được hỗ trợ 50% kinh phí đầu tư thiết bị, vật tư cải tạo chỉnh trang đồng muối áp dụng mô hình muối sạch phơi cát như: chuyển chạt lọc ra giữa ruộng; cải tạo cồn ô kết tinh bằng bê tông chịu mặn M200, ô kết tinh truyền thống; thống cái bằng composite dung tích 500-600 lít; thống con bằng composite loại 100-150 lít; máy bơm nước… Các diêm dân còn liên kết với Công ty CP Muối và Thương mại Nam Định (thành phố Nam Định) tổ chức quản lý, sản xuất và tiêu thụ sản phẩm muối sạch theo chuỗi, được hỗ trợ, tư vấn về công tác tổ chức, xây dựng quy chế hoạt động; hỗ trợ công tác kiểm định chất lượng muối, hỗ trợ xây dựng nhà xưởng chế biến, đóng gói và tiêu thụ muối. Kết quả sau 2 năm thực hiện, dự án đã khẳng định những ưu điểm như: cơ giới hóa một số công cụ cầm tay giảm lao động nặng nhọc cho diêm dân; xây dựng các tổ, đội sản xuất theo hướng áp dụng quy trình quản lý chất lượng, quy trình kỹ thuật, liên kết với doanh nghiệp phân phối tiêu thụ, làm cơ sở vững chắc trong việc thực hiện tái cơ cấu nghề muối. Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ tiên tiến trong sản xuất muối sạch đã góp phần tăng năng suất, sản lượng muối lên 20-30%. Đặc biệt, sản phẩm muối sản xuất sạch tự nhiên đạt tiêu chuẩn chất lượng theo HACCP để xuất khẩu sang Nhật Bản và một số thị trường khác đã giúp nâng giá trị, giá bán sản phẩm muối tăng trên 20% so với muối sản xuất theo phương pháp truyền thống bán ở thị trường nội địa, tăng thu nhập cho diêm dân. Trước đó, Sở Khoa học và Công nghệ (KH và CN) đã hỗ trợ Công ty TNHH Muối và Thương mại Nam Hải, xã Bạch Long (Giao Thủy) thực hiện dự án ứng dụng tiến bộ KH và CN xây dựng mô hình sản xuất muối sạch. Từ thành công của dự án, Công ty đã đầu tư dây chuyền sấy muối sử dụng công nghệ inverter cấp nhiệt. Mỗi năm, Công ty xuất bán hơn 10 nghìn tấn muối tinh, muối i-ốt, muối thức ăn chăn nuôi, muối phục vụ nuôi trồng thủy sản, xử lý nước. Trong chế biến sâu sản phẩm muối, Công ty CP Muối và Thương mại Nam Định đã đầu tư công nghệ, sản xuất và cung ứng ra thị trường nhiều sản phẩm muối mới như: muối biển nhạt Royal, muối massage, muối thảo dược EPSOM, muối ô-mai… Đặc biệt sản phẩm muối nhãn hiệu NADISALT đã xuất khẩu chính ngạch sang Nhật Bản, nâng cao giá trị hạt muối, góp phần giữ vững nghề truyền thống của miền quê vùng biển.
Do thu nhập của nghề muối quá thấp tình trạng diêm dân bỏ hoang ruộng muối diễn ra ngày càng phổ biến. Theo báo cáo của Sở NN và PTNT, hiện nay, diện tích sản xuất muối thực tế của tỉnh chỉ đạt trên 150ha trong khi diện tích sản xuất quy hoạch ổn định là 550ha. Nhằm phát triển nghề muối bền vững, Sở NN và PTNT đã phối hợp với các huyện chỉ đạo các HTX diêm nghiệp tiếp tục đổi mới sắp xếp tinh gọn bộ máy, tích cực chuyển đổi sang kinh doanh, dịch vụ. Tổ chức các lớp phổ biến kiến thức về an toàn thực phẩm, sản xuất muối sạch, đào tạo chương trình quản lý chất lượng trong sản xuất, kinh doanh muối cho diêm dân, chủ doanh nghiệp chế biến muối trên toàn tỉnh. Đồng thời hỗ trợ các HTX, doanh nghiệp tham gia các hội chợ, hội thảo, phiên chợ giới thiệu nông sản an toàn, sản phẩm OCOP. Thời gian qua, một số đồng muối đã được Nhà nước hỗ trợ một phần về đầu tư hạ tầng để sản xuất muối sạch đã phát huy được hiệu quả như tại HTX sản xuất muối Nghĩa Phúc, xã Phúc Thắng (Nghĩa Hưng), tổ hợp tác sản xuất muối Hải Đông (Hải Hậu)… Các nhà máy chế biến muối tiếp tục đầu tư, nâng cấp cải tiến quy trình công nghệ để sản xuất các loại muối tinh, muối sạch, muối chất lượng cao, áp dụng các công cụ quản lý tiên tiến trong quản lý chất lượng sản phẩm (HACCP) để nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường. Được sự hỗ trợ của Nhà nước, đến nay đã có 8 doanh nghiệp đầu tư nâng cấp hệ thống máy nghiền, máy trộn i-ốt; 3 doanh nghiệp là Công ty CP Muối và Thương mại Nam Định, Công ty TNHH Nam Hải, Công ty TNHH Vạn Ninh được hỗ trợ áp dụng chương trình HACCP. Qua đó đã đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm muối của tỉnh và các tỉnh phía Bắc, góp phần nâng cao vị thế uy tín của nghề sản xuất muối Nam Định.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, việc ứng dụng KH và CN trong sản xuất, chế biến muối ở tỉnh ta vẫn còn một số hạn chế. Sản xuất chủ yếu còn nhỏ lẻ, manh mún, diện tích sản xuất muối sạch phát triển chậm. Việc huy động các nguồn lực KH và CN, đầu tư cơ sở vật chất ngành muối còn nhiều hạn chế. Các mô hình khuyến diêm còn ít về số lượng, thực hiện đơn lẻ, thiếu giải pháp đồng bộ, tính thuyết phục chưa cao. Các doanh nghiệp thu mua chế biến muối thiếu sự đầu tư về cơ sở vật chất kỹ thuật, chưa đáp ứng yêu cầu sản xuất, chế biến muối công nghiệp. Việc liên kết giữa các doanh nghiệp còn rời rạc, chưa tạo nên liên kết ngành hàng có thế mạnh cạnh tranh.
Thời gian tới, Sở NN và PTNT tiếp tục phối hợp với các sở, ngành tham mưu, đề xuất với UBND tỉnh các chính sách hỗ trợ ứng dụng KH và CN trong sản xuất muối, cải tạo nội đồng để giảm sức lao động cho diêm dân, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm muối. Tăng cường tập huấn, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật gắn với xây dựng các mô hình sản xuất muối ứng dụng công nghệ cao. Khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia liên kết theo chuỗi với diêm dân; đầu tư, hỗ trợ diêm dân sản xuất muối sạch, muối chất lượng cao.
Hiện nghề muối của tỉnh vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Việc đầu tư ứng dụng KH và CN nâng cao giá trị hạt muối là một trong những giải pháp hữu hiệu để tiếp tục duy trì, phát triển nghề muối, tạo công ăn việc làm, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở các vùng nông thôn ven biển./.
Bài và ảnh: Ngọc Ánh
