Để thúc đẩy phát triển sản xuất nông nghiệp, công tác ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật mới vào sản xuất nhằm nâng cao năng suất và chọn lọc được các loại giống tốt phù hợp điều kiện đất đai và tập quán canh tác của bà con nông dân luôn được tỉnh quan tâm chỉ đạo các ngành chuyên môn triển khai thực hiện.
Ngành NN và PTNT đã xây dựng nhiều mô hình trồng khảo nghiệm các giống lúa mới để chọn ra những giống có năng suất, chất lượng cao phù hợp với điều kiện canh tác của tỉnh để bổ sung vào tập đoàn giống lúa của tỉnh. Với vai trò là đơn vị nòng cốt chuyển giao khoa học kỹ thuật mới đến bà con nông dân, hằng năm, Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư (Sở NN và PTNT), Trạm Khuyến nông, Phòng NN và PTNT các huyện đã phối hợp với Viện Lúa quốc tế, các Cty sản xuất giống tổ chức lựa chọn, khảo nghiệm những giống lúa có tiềm năng năng suất cao, phù hợp với điều kiện canh tác của địa phương. Trong năm 2013, ngành Nông nghiệp đã quyết định bổ sung giống lúa DQ11 và TBR225 vào cơ cấu giống để người dân lựa chọn canh tác, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp. Đây là những giống lúa cảm ôn có thể cấy được cả 2 vụ trong năm, thời gian sinh trưởng, chất lượng gạo tương đương giống BT7 nhưng năng suất vượt trội, có thể thay thế các giống lúa lai đang được bà con nông dân ở các huyện gieo cấy. Trong đó, giống DQ11 là giống lúa chất lượng phù hợp với chân đất vàn và vàn cao của các huyện phía bắc tỉnh; giống TBR225 cho năng suất cao, thích ứng với chân đất vàn, vàn thấp. Cùng với việc khảo nghiệm chọn thêm những giống lúa mới, việc ứng dụng các kỹ thuật sản xuất hạt giống lúa lai và lúa thuần phục vụ nhu cầu thị trường cũng được các đơn vị sản xuất giống tập trung đầu tư. Hiện tại trên địa bàn tỉnh có 3 đơn vị chuyên sản xuất giống lúa là Cty CP Giống cây trồng Nam Định, Cty TNHH Cường Tân, Trung tâm Giống cây trồng Nam Định và một số HTXNN, CLB sản xuất giống nông hộ. Với năng lực sản xuất gần 9.000 tấn giống lúa thuần và lúa lai/năm, các đơn vị sản xuất giống trong tỉnh đã đáp ứng 70-75% nhu cầu giống lúa của bà con nông dân với chất lượng hạt giống cao, giá bán phù hợp. Công nghệ sản xuất hạt giống lúa lai F1 chủ yếu được các đơn vị sản xuất giống lúa mua bản quyền công nghệ từ Trung Quốc. Trong đó, công nghệ chọn lọc dòng lúa đã được áp dụng phổ biến và cải tiến, hoàn thiện quy trình bằng phương pháp chọn lọc hỗn dòng thay cho phương pháp chọn lọc đơn dòng như trước đây. Phương pháp này đã khắc phục cơ bản tình trạng nội phối chặt chẽ nhiều thế hệ làm giảm tính kháng ngang của quần thể một giống, đồng thời rút ngắn chu kỳ chọn lọc và tăng nhanh hệ nhân cũng như việc nâng cao sản lượng giống.
 |
| Sản xuất giống khoai tây tại Trung tâm Giống cây trồng Nam Định. |
Cty CP Giống cây trồng Nam Định đã phối hợp với Viện Công nghệ sinh học (Viện KH và CN Việt Nam) chọn tạo thành công giống lúa Nam Định 5 theo phương pháp này từ nguồn vật liệu khởi đầu là giống lúa Tám Xoan Hải Hậu qua xử lý đột biến bằng phóng xạ. Với năng suất, chất lượng cao, khả năng chống chịu tốt, giống lúa này đã được Bộ NN và PTNT công nhận và cho phép sản xuất thử nghiệm ở các tỉnh đồng bằng sông Hồng. Trong sản xuất lúa lai, Trung tâm Giống cây trồng Nam Định (Sở NN và PTNT) đã tiếp thu cơ bản kỹ thuật chọn lọc, nhân dòng lúa mẹ bất dục đực và dòng lúa bố phục hồi nhằm tạo ra nguồn giống gốc phục vụ sản xuất hạt lai F1. Trong năm 2013, Trung tâm đã tổ chức lai tạo thành công giống lúa Thiên Trường 217 chất lượng cao từ tổ hợp lai giữa dòng lúa mẹ TGMS21S và dòng lúa bố phục hồi R7.7. Với ưu điểm có thời gian sinh trưởng ngắn, cây cứng, đẻ nhánh khỏe, tập trung; bông to, nhiều hạt; tỷ lệ lép, nhiễm bạc lá, khô vằn, rầy thấp hơn các giống lúa TH3-3 và BT7; năng suất có thể đạt trên 65 tạ/ha và có khả năng canh tác trên vùng nhiễm mặn nên giống lúa Thiên Trường 217 phù hợp với nhu cầu sản xuất lúa của nông dân trong tỉnh, đồng thời đáp ứng kịp thời yêu cầu thay thế một số giống lúa đã thoái trào. Hiện tại, Trung tâm đang tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện quy trình sản xuất hạt lúa lai F1 giống Thiên Trường 217 và khảo sát một số vùng sinh thái phù hợp để sản xuất lúa lai thương phẩm. Phối hợp với các Cty sản xuất giống trên địa bàn tổ chức sản xuất hạt lai F1, đáp ứng nhu cầu sản xuất lúa thương phẩm. Thành công của Trung tâm Giống cây trồng Nam Định đã khẳng định bước tiến của tỉnh trong sản xuất lúa lai nói riêng và giống cây trồng nói chung, góp phần giúp người dân tháo gỡ khó khăn trong khâu lựa chọn giống phục vụ việc đa dạng hóa cơ cấu giống đảm bảo năng suất, chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu thực hiện các mục tiêu tăng trưởng trong sản xuất nông nghiệp của tỉnh.
Cùng với việc nghiên cứu, chọn lọc các giống lúa mới, phù hợp với đồng đất địa phương, các đơn vị sản xuất giống còn tích cực nghiên cứu, khảo nghiệm chọn lựa các giống cây màu như đỗ tương, khoai tây, lạc... có năng suất, chất lượng cao, chịu nhiệt tốt... thích hợp với yêu cầu sản xuất vụ đông hàng hoá và tập quán canh tác của nông dân ở các địa phương. Trong đó, Trung tâm Giống cây trồng Nam Định trung bình mỗi năm sản xuất 100 tấn khoai tây Solara giống chất lượng cao cung ứng ra thị trường. Trung tâm Dạy nghề công lập huyện Nghĩa Hưng với sản phẩm giống đậu tương Đ2101 và Đ8. Đây là giống đậu tương có tiềm năng năng suất cao hơn 15,5-19,7% so với giống địa phương, chất lượng hạt giống tốt, thời gian canh tác ngắn, cây cứng, khả năng chống chịu sâu bệnh cao, thích nghi với đồng đất và tập quán canh tác của nông dân. Trung tâm Ứng dụng tiến bộ KH và CN (Sở KH và CN) đã thành công với công trình nghiên cứu nhân giống khoai tây bằng phương pháp nuôi cấy mô và đang tiếp tục triển khai nghiên cứu nhân giống khoai tây bằng phương pháp khí canh để lưu giữ những đặc tính nổi trội của giống gốc và nhân giống nhanh, với số lượng lớn đáp ứng yêu cầu sản xuất.
Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ trong sản xuất giống cây trồng vẫn còn nhiều hạn chế như số lượng các đơn vị tiếp thu, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật còn ít; tiếp thu công nghệ chưa đầy đủ nên hiệu quả ứng dụng không cao. Hiện nay, tỉnh ta chưa có cơ quan chuyên nghiên cứu, sản xuất giống để đội ngũ các nhà khoa học có điều kiện thí nghiệm đầy đủ nhất trong quá trình nghiên cứu. Để khắc phục những hạn chế này, Sở NN và PTNT đang tập trung đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng và kỹ thuật cho 3 đơn vị sản xuất giống chủ lực của tỉnh. Khôi phục và hỗ trợ hoạt động của các CLB sản xuất giống nông hộ. Xây dựng cơ chế hỗ trợ đơn vị sản xuất giống về thuế đất nông nghiệp, thủy lợi phí, lãi suất ngân hàng và một phần tiền mua công nghệ mới trong lĩnh vực sản xuất giống lúa. Khuyến khích các doanh nghiệp, nông hộ liên kết trong việc sản xuất giống; đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp trong và ngoài nước đầu tư xây dựng các trung tâm nghiên cứu chọn tạo giống cây trồng./.
Bài và ảnh: Nguyễn Hương
