Kỹ thuật bức xạ, hạt nhân đang được ứng dụng ngày càng rộng rãi trong các lĩnh vực y tế, công nghiệp, nông nghiệp, nghiên cứu khoa học... phục vụ yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, đây là lĩnh vực ứng dụng mới, lại dễ gây tác hại nguy hiểm cho sức khoẻ con người và môi trường nếu người sử dụng không hiểu biết và thực hành đúng yêu cầu về bảo đảm an toàn bức xạ (ATBX).
Trên địa bàn tỉnh hiện có 49 cơ sở có sử dụng thiết bị bức xạ; trong đó có 39 đơn vị y tế sử dụng 61 thiết bị X-quang, 10 cơ sở kinh doanh chế tác vàng bạc sử dụng nguồn phóng xạ kín qua máy huỳnh quang phổ kế để xác định tuổi vàng. Nhận thức được tầm quan trọng của việc đảm bảo ATBX, những năm qua Sở KH và CN đã rà soát các nguồn bức xạ đang được sử dụng trong các tổ chức, cá nhân trên địa bàn tỉnh; xây dựng kế hoạch tổng thể phòng, chống, khắc phục sự cố nguồn phóng xạ, bức xạ trên địa bàn tỉnh; phối hợp với các Sở: Y tế, TN và MT chỉ đạo các đơn vị trực thuộc có sử dụng thiết bị, nguồn bức xạ khai báo, kiểm tra chất lượng thiết bị, lập hồ sơ cấp phép... theo quy định. Sở KH và CN cũng đã phối hợp với Viện Khoa học và kỹ thuật hạt nhân, Cục Kiểm soát ATBX hạt nhân (Bộ KH và CN) tổ chức tập huấn và cấp giấy chứng nhận đào tạo về ATBX cho 45 nhân viên X-quang. Đến nay, 100% cơ sở có sử dụng thiết bị bức xạ đã được cấp phép. Cùng với công tác đào tạo, tập huấn nâng cao kiến thức về ATBX, Sở KH và CN đã phối hợp với Cục ATBX tiến hành thanh tra 5 cơ sở kinh doanh vàng bạc, 1 bệnh viện có sử dụng thiết bị bức xạ, đồng thời tiến hành thanh tra, kiểm tra theo chuyên đề về công tác đảm bảo ATBX tại các cơ sở có hoạt động bức xạ. Kết quả kiểm tra cho thấy, phần lớn các cơ sở đã chấp hành nghiêm túc các quy định của Luật Năng lượng nguyên tử như: Thực hiện xin cấp phép khi tiến hành hoạt động bức xạ; phân công người phụ trách ATBX; trang bị liều kế cá nhân và đọc liều kế đúng quy định; tổ chức khám sức khoẻ định kỳ cho nhân viên bức xạ… Tuy nhiên, một số cơ sở chưa thực hiện đầy đủ và đúng quy định của pháp luật về an toàn và kiểm soát bức xạ như: việc gắn đèn báo hiệu, biển cảnh báo nguy hiểm phóng xạ, chỉ dẫn an toàn chưa đúng quy định; chưa thực hiện việc đánh giá liều chiếu xạ cho nhân viên bức xạ theo quy định 3 tháng/1 lần; chưa kiểm định, hiệu chuẩn thiết bị bức xạ đúng định kỳ và hoạt động thiết bị bức xạ chưa được cơ quan có thẩm quyền cấp phép. Việc lưu giữ hồ sơ, bố trí phòng hoạt động thiết bị bức xạ chưa được thực hiện đúng quy định và hồ sơ cấp phép… Thực hiện kế hoạch thanh tra chuyên đề về việc chấp hành Luật Năng lượng nguyên tử, năm 2013 thanh tra Sở KH và CN đã tiến hành thanh tra tại 18 đơn vị có hoạt động bức xạ trên địa bàn tỉnh, trong đó có 17 đơn vị sử dụng máy X-quang và 1 đơn vị sử dụng máy huỳnh quang phổ kế. Qua thanh tra, đã phát hiện 2 đơn vị có sử dụng máy X-quang trong khám và điều trị nhưng không khai báo với cơ quan quản lý Nhà nước; nhân viên không có chứng chỉ hành nghề; 12 đơn vị chưa lập đủ hồ sơ về ATBX; 8 đơn vị đánh giá liều kế cá nhân không đúng định kỳ; 13 đơn vị không có hoặc thiếu chỉ dẫn nội quy đảm bảo an toàn, an ninh bức xạ và kế hoạch ứng phó khi có xảy ra sự cố bức xạ; 8 đơn vị chưa trang bị bảo hộ cho nhân viên bức xạ; 15 đơn vị vi phạm về kích thước phòng tiến hành bức xạ theo TCVN 6561:1999; 9 đơn vị chưa thực hiện báo cáo định kỳ hằng năm về thực trạng ATBX với cơ quan chức năng. Đáng báo động là tình trạng mua sắm thiết bị bức xạ phục vụ khám, chữa bệnh tại một số cơ sở y tế nhưng không khai báo với cơ quan chức năng vẫn xảy ra, kéo theo việc sử dụng thiết bị bức xạ không đảm bảo theo đúng quy trình, dẫn đến những hậu quả đáng tiếc cho chính người vận hành và bệnh nhân đến khám, chữa bệnh. Thanh tra Sở KH và CN đã lập biên bản vi phạm hành chính đối với 4 đơn vị; phạt cảnh cáo Cty TNHH Vàng bạc Phúc Thành; Phòng khám Nha khoa Phương Anh; Cơ sở Nha khoa Mỹ (TP Nam Định); phạt tiền Phòng khám Đa khoa 368 đường Lương Thế Vinh, Thị trấn Gôi (Vụ Bản) và ra quyết định đình chỉ sử dụng 49 phương tiện đo chưa được kiểm định theo quy định của pháp luật. Đồng chí Phạm Văn Chuyển, Chánh Thanh tra Sở KH và CN cho biết: Kết quả thanh tra cho thấy, việc đảm bảo an toàn trong sử dụng các thiết bị bức xạ theo quy định ở nhiều đơn vị vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Nguyên nhân do lực lượng quản lý còn thiếu hiểu biết pháp luật về ATBX và nhận thức của người dân về ATBX hạt nhân chưa cao. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến người sử dụng và người hưởng thụ những dịch vụ tiện ích của thiết bị bức xạ.
Để làm tốt công tác quản lý Nhà nước về an toàn và kiểm soát bức xạ, đồng thời hỗ trợ các đơn vị sử dụng thiết bị bức xạ khắc phục những thiếu sót trong việc vận hành, quản lý các thiết bị bức xạ, thời gian tới Sở KH và CN tiếp tục tăng cường phổ biến kiến thức pháp luật về năng lượng nguyên tử cho các đơn vị sử dụng thiết bị bức xạ, giúp người dân nâng cao hiểu biết để tự bảo vệ trước nguy cơ nhiễm xạ. Bên cạnh đó, các ngành chức năng thường xuyên phối hợp tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các vi phạm để đảm bảo an toàn cho người sử dụng và kịp thời ứng phó khi xảy ra sự cố phóng xạ./.
Nguyễn Hương
