Giới khoa học cho rằng, virus gây COVID-19 có thể đã đạt đến “thể lực đỉnh cao” và ít nguy cơ trở nên nguy hiểm hơn nữa.
 |
| Điều trị cho bệnh nhân nhiễm COVID-19 tại bệnh viện ở Magdeburg, Đức. Ảnh: AFP/TTXVN |
Ý tưởng về một loại virus không nguy hiểm có thể đột biến thành một mầm bệnh chết chóc là nỗi sợ hãi với con người kể từ buổi bình minh của các đại dịch. Nhiều họ hàng của virus SARS-CoV-2, là những virus tương tự về mặt di truyền như SARS và MERS, có tỷ lệ tử vong cao hơn nhiều so với SARS-CoV-2, vốn dao động trong khoảng 2%. Tỷ lệ tử vong của COVID-19 vừa đủ thấp để tránh gây ra những gián đoạn xã hội nghiêm trọng, đe dọa nền văn minh mà một đại dịch chết chóc hơn có thể gây ra. Hiện nay, khi chương trình tiêm chủng rộng rãi đang giúp hạ nhiệt dần đại dịch, thì vẫn còn đó những lo ngại về việc SARS-CoV-2 có thể đột biến nguy hiểm hơn, đe dọa cuộc sống trở lại bình thường của chúng ta.
Tuy nhiên, các virus RNA (virus có RNA là vật chất di truyền) như SARS-CoV-2 luôn luôn đột biến; mỗi lần sao chép của nó trong tế bào của vật chủ sẽ tạo ra một thời điểm để đột biến có cơ hội xuất hiện. Bản chất của virus là đột biến và tiến hóa khi chúng lây nhiễm vào tế bào của vật chủ và tái tạo, đây là cách chúng tồn tại.
Sasan Amini, người sáng lập và Giám đốc điều hành của Clear Labs, một công ty nghiên cứu gien tư nhân, cho biết: “Virus nhân bản và tồn tại, truyền gien của chúng cho thế hệ tiếp theo chỉ bằng cách tạo ra nhiều bản sao của chúng. Quá trình sao chép này không phải là một quá trình hoàn hảo, có nghĩa là trong khi thực hiện sao chép, các lỗi cũng được tạo ra”. Những lỗi này, theo ông Amini, thường tự sửa chữa, dẫn đến việc tạo ra những bản sao gần như giống hệt nhau. Do đó, đột biến không phải lúc nào cũng là điều xấu.
Câu chuyện này nghe có vẻ quen thuộc, bởi nó chính là điều đã xảy ra với biến thể Delta, vốn có khả năng lây truyền cao, lây lan nhanh hơn 50% so với biến thể Alpha và các biến thể trước đó. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC), sự gia tăng khả năng lây nhiễm đồng nghĩa là biến thể Delta gây ra số ca nhiễm cao gấp hai lần so với các biến thể trước, giải thích tại sao biến thể này thống trị tại Mỹ. Nói cách khác, biến thể Delta phát triển mạnh vì tính dễ lây truyền của nó. Tuy nhiên không có bằng chứng thuyết phục cho thấy biến thể Delta có nguy cơ gây tử vong cao hơn. Theo CDC Mỹ, một số dữ liệu cho thấy nó có thể gây ra bệnh nặng hơn. Chẳng hạn, trong hai nghiên cứu riêng biệt tại Canada và Scotland, những người nhiễm biến thể Delta có nhiều khả năng bị nhập viện hơn nhiễm Alpha hoặc virus gốc gây ra đại dịch. Tuy nhiên, phần lớn những ca tử vong này xảy ra ở những người không được tiêm chủng. Các nhà khoa học cho biết, từ góc độ tiến hóa, đột biến để trở nên chết chóc hơn (gây chết vật chủ mạnh hơn) không phải là một chiến lược tiến hóa thành công đối với virus nói chung. Nếu virus giết chết vật chủ của nó, làm thế nào nó có thể lây lan? Đây là lý do tại sao Monica Gandhi, một bác sĩ bệnh truyền nhiễm và giáo sư y khoa tại Đại học California - San Francisco, nói rằng virus thường tiến hóa để dễ lây lan hơn, thay vì gây chết người nhiều hơn.
Biến thể Delta gần đây đã biến đổi thành một biến thể gây lo ngại hơn, biến thể AY.4.2 (hay Delta Plus). AY.4.2 có hai đột biến ở protein gai, có thể hỗ trợ nó tốt hơn trong xâm nhập vào các tế bào của vật chủ. Dữ liệu từ Anh cho thấy, Delta Plus có thể dễ lây truyền hơn, nhưng nghiên cứu vẫn đang tiếp tục diễn ra. Các chuyên gia phát biểu với Salon rằng họ không lo ngại AY.4.2 nhưng biến thể này cần được theo dõi. “Đây là biến thể duy nhất mà chúng tôi đang theo dõi, chỉ vì nó có thể dễ lây truyền hơn. Hiện tại không có biến thể nào khác dễ lây truyền hơn”, Giáo sư Gandhi cho biết và nhấn mạnh rằng “không có bằng chứng Delta Plus có thể đánh bại các loại vắc-xin, điều đáng sợ nhất có thể xảy ra với một biến thể”.
Khi được hỏi về nguy cơ một biến thể COVID-19 trong tương lai có thể kháng vắc-xin, Giáo sư Gandhi cho biết, virus có cấu trúc tương đối đơn giản, và có một giới hạn với số lượng đột biến mà virus có thể có trước khi nó không còn hoạt động. “Thật khó tưởng tượng rằng điều đó có thể xảy ra. Nếu phát triển quá nhiều đột biến trên khắp protein gai để tránh né tế bào miễn dịch T, điều đó có thể hủy hoại chính virus”, ông Gandhi nói.
Paul Bieniasz, một nhà virus học tại Đại học Rockefeller ở New York City, nói với Nature: “Trong mọi trường hợp, nếu bằng cách nào đó virus SARS-CoV-2 đột biến dễ lây lan hơn hoặc kháng vắc-xin, thì tin tốt là các nhà sản xuất vắc-xin mRNA như Pfizer, Moderna, AstraZeneca đang tích cực tiến hành các cuộc “diễn tập” để cải tiến các loại vắc-xin hiện có nhằm đối phó với biến thể giả định đó”./.
Thu Hằng
