Cuộc khủng hoảng ngoại giao giữa Ca-ta với các quốc gia vùng Vịnh kéo dài hơn một tháng qua vẫn chưa có lối thoát, bất chấp những nỗ lực hòa giải của nhiều bên, trước hết là Cô-oét. Việc không bên nào chịu “xuống thang” đang khiến căng thẳng ngày càng gia tăng và có nguy cơ đẩy cuộc xung đột ngoại giao được coi là tồi tệ nhất trong nhiều năm qua tại khu vực này vào thế bế tắc.
Cho tới nay, cùng với chính sách phong tỏa về ngoại giao, các quốc gia A-rập vùng Vịnh do A-rập Xê-út đứng đầu còn thực thi một loạt biện pháp cô lập về kinh tế, tài chính, ngân hàng, giao thông (đường không, đường bộ và đường biển)... nhằm gia tăng sức ép buộc Ca-ta phải thay đổi chính sách liên quan đến các vấn đề khu vực. Thậm chí, để siết chặt “vòng vây” cô lập Ca-ta, A-rập Xê-út mới đây còn sử dụng đòn bẩy “hỗ trợ kinh tế” để hối thúc I-rắc và Xu-đăng tham gia chiến dịch phong tỏa Ca-ta, đồng thời kêu gọi một số đối tác thương mại ngừng các mối quan hệ làm ăn với Đô-ha. Đỉnh điểm của căng thẳng là việc 4 nước láng giềng A-rập Xê-út, Các tiểu vương quốc A-rập thống nhất (UAE), Ba-ranh và Ai Cập đưa ra “tối hậu thư” gồm 13 yêu sách buộc Ca-ta thực hiện để đổi lấy việc bình thường hóa quan hệ. Động thái trên đã “đổ thêm dầu vào lửa” bởi Đô-ha coi “tối hậu thư” này không nhằm mục đích giải quyết vấn đề khủng bố, mà là xâm phạm chủ quyền và làm suy yếu Đô-ha.
Trên thực tế, thái độ cứng rắn mang tính đe dọa của các nước A-rập đối với Ca-ta đang khiến viễn cảnh giải quyết cuộc khủng hoảng ngoại giao vùng Vịnh ngày càng trở nên mờ mịt bởi khó có khả năng Đô-ha sẽ chấp nhận những điều kiện như đóng cửa kênh truyền hình Al Jazeera, hạ cấp quan hệ với I-ran, đóng cửa một căn cứ quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ trên lãnh thổ Ca-ta và chấm dứt tài trợ các tổ chức như Anh em Hồi giáo. Ca-ta cũng thể hiện thái độ kiên quyết kiểu “ăn miếng trả miếng”, một mặt bác bỏ cáo buộc của các nước A-rập, mặt khác đưa ra “điều kiện ngược lại” và đe dọa rút khỏi Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC), liên minh kinh tế và chính trị liên chính phủ của các nước A-rập vùng Vịnh.
 |
| Ngoại trưởng UAE Áp-đê-la bin Day-ét an-Na-hi-an và Ngoại trưởng Ba-ranh Kha-lít bin A-mét an-Kha-li-pha tham dự một cuộc họp báo sau cuộc họp về tình hình ngoại giao với Ca-ta tại Cai-rô, Ai Cập ngày 5-7. Ảnh: Roi- tơ |
Tình thế bế tắc của cuộc khủng hoảng ngoại giao vùng Vịnh đã và đang tác động xấu đến các bên và đương nhiên Ca-ta là nước chịu tổn thất nhiều nhất. Tình trạng bị cô lập đang gây thiệt hại một cách toàn diện đến nền kinh tế Ca-ta và có nguy cơ đẩy nước này vào cuộc khủng hoảng kinh tế lớn nhất trong lịch sử. Kinh tế Ca-ta được dự báo sẽ giảm 1,2% trong năm 2017 và 2% năm kế tiếp. Nếu căng thẳng ngoại giao kéo dài, nền kinh tế và tài chính của Ca-ta chắc chắn phải đối mặt với các mối đe dọa nghiêm trọng. Giá cả leo thang và những hiểm nguy của lạm phát sẽ là những thách thức lớn.
Vì là nhà nhập khẩu thực phẩm chủ chốt, giá cả các loại hàng hóa, thậm chí giá các thực phẩm cơ bản, gia tăng đáng kể ở Ca-ta. Bên cạnh đó, tình trạng “tháo chạy” của các nguồn tiền gửi, trong đó riêng A-rập Xê-út, UAE và Ba-ranh đã rút 16 tỷ USD tiền gửi ngắn hạn từ các ngân hàng Ca-ta, cũng sẽ làm gia tăng chi phí đi vay. Trong khi thị trường chứng khoán lao dốc, đồng nội tệ ri-an của Ca-ta tiếp tục mất giá. Rạn nứt ngoại giao cũng gây hiệu ứng tiêu cực tới các hoạt động giao thương, du lịch cũng như dòng chảy của các luồng vốn, nhân tố có thể làm đình trệ các dự án hạ tầng với vốn đầu tư hơn 200 tỷ USD mà Ca-ta đang triển khai để đăng cai World Cup 2022, nhất là khi Đô-ha phụ thuộc vào tuyến đường bộ để vận chuyển vật liệu xây dựng từ A-rập Xê-út. Thậm chí, Ca-ta có nguy cơ mất quyền đăng cai giải bóng đá lớn nhất hành tinh vì nhiều Cty thầu khoán nước ngoài có thể rút khỏi các dự án nếu cuộc khủng hoảng tiếp tục bế tắc.
Về phía các nước A-rập vùng Vịnh, mâu thuẫn với Ca-ta có thể không gây tổn thất đáng kể về kinh tế, song một khi quan hệ ngoại giao sứt mẻ, sự ổn định tạm thời giữa các nước đồng minh trong GCC sẽ bị phá vỡ, ảnh hưởng tới vị thế và uy tín của GCC. Sự chia rẽ giữa các nước A-rập Hồi giáo trong khu vực ngày càng lộ rõ, trong khi thế cân bằng địa chính trị tại khu vực đang thay đổi do Ca-ta có xu hướng xích lại gần I-ran hay Thổ Nhĩ Kỳ, những nước công khai ủng hộ Đô-ha trong cuộc xung đột ngoại giao tại vùng Vịnh. Bên cạnh đó, những mâu thuẫn lợi ích vốn âm ỉ giữa các quốc gia vùng Vịnh có nguy cơ càng phức tạp trong vòng xoáy tranh giành ảnh hưởng giữa A-rập Xê-út và I-ran.
Có thể nói, diễn biến cuộc khủng hoảng ngoại giao vùng Vịnh rất khó dự báo, song kịch bản “xung đột vũ trang toàn diện” giữa Ca-ta và các nước A-rập vùng Vịnh ít có khả năng xảy ra bởi nhiều lý do. Trước hết, do còn đang “mắc kẹt” trong cuộc chiến chống lại phiến quân Hu-thi và các lực lượng trung thành với cựu Tổng thống A-li Áp-đu-la Sa-lê ở Y-ê-men, A-rập Xê-út không muốn “sa lầy” thêm nữa trong các cuộc xung đột khu vực. Trong bối cảnh khó khăn về kinh tế do giá dầu thấp, A-rập Xê-út đang cố gắng thu hút các nguồn vốn đầu tư nước ngoài để thực hiện kế hoạch cải tổ sâu rộng “Tầm nhìn kinh tế 2030” với mục tiêu thúc đẩy tăng trưởng, giảm sự lệ thuộc vào dầu mỏ.
Chiến tranh và xung đột sẽ ảnh hưởng đến môi trường đầu tư và đây là điều không mong muốn của Ri-át. Trong khi đó, Mỹ vẫn cố gắng thúc đẩy các nỗ lực hòa giải và không sẵn sàng cho “kịch bản chiến tranh” khi Ca-ta hiện là nơi đặt căn cứ không quân An U-đây lớn nhất của Oa-sinh-tơn ở Trung Đông với khoảng 10 nghìn quân. Hơn nữa, hai nước có quan hệ kinh tế khá tốt và Ca-ta cũng là thị trường vũ khí đáng kể của Mỹ tại Trung Đông. Mặt khác, Oa-sinh-tơn đang muốn duy trì mối quan hệ đồng minh với tất cả các nước A-rập vùng Vịnh, trong đó A-rập Xê-út và Ca-ta đều nằm ở vị trí chiến lược trong khu vực. Quan trọng hơn nữa, mọi động thái của A-rập Xê-út cùng các nước A-rập chỉ nhằm mục tiêu buộc Ca-ta phải “thay đổi chính sách” và các nước này có thể sẽ không dám “đi quá xa” vì A-rập Xê-út nói riêng và các thành viên GCC nói chung thực sự không muốn mất đồng minh Ca-ta về tay I-ran, một địch thủ khu vực của Ri-át.
Tuy nhiên, nếu không sớm được giải quyết, cuộc khủng hoảng ngoại giao vùng Vịnh có nguy cơ rơi vào vùng xoáy rủi ro mới kéo theo những hệ lụy nghiêm trọng hơn, tác động tới nhiều bên và gây ra những thiệt hại nặng nề. Để giải quyết mối bất hòa hiện nay, các nước A-rập vùng Vịnh và Ca-ta cần phải có sự thỏa hiệp và nhượng bộ nhất định, dựa trên lợi ích hài hòa của các bên./.
Theo TTXVN
