Trong bối cảnh cuộc chiến ở Xi-ri nhùng nhằng không lối thoát, đã xuất hiện hai diễn biến mới, một “úp mở”, một hữu hình, có thể được coi là hai diễn biến mới trên chiến trường Xi-ri.
Thổ Nhĩ Kỳ đe đọa Mỹ
Một phụ tá hàng đầu của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Rê-xép Tay-íp Éc-đô-gan mới đây đã bóng gió rằng lính biệt kích Mỹ ở Bắc Xi-ri có thể trở thành mục tiêu của rốc-két Thổ Nhĩ Kỳ nếu còn tiếp tục hợp tác với các tay súng người Cuốc dọc biên giới.
Trong cuộc trả lời phỏng vấn trên đài phát thanh, ông Xê-vích nói nếu người Cuốc và người Mỹ tiếp tục hợp tác, “chúng tôi sẽ không xem xét thực tế là có xe thiết giáp của Mỹ… Bất thình lình một lúc nào đó, vài quả rốc-két có thể rơi trúng họ”.
Những bình luận của ông I-nua Xê-vích, cố vấn chính trị cấp cao của ông Éc-đô-gan, được đưa ra cùng ngày diễn ra cuộc gặp giữa ông Éc-đô-gan và Tổng thống Nga Vla-đi-mia Pu-chin để bàn kế hoạch “vùng an toàn”, nhằm ngăn chặn bạo lực ở Xi-ri. Hai tuần sau đó, ông Éc-đô-gan sẽ tới Oa-sinh-tơn để lần đầu gặp Tổng thống Mỹ Đô-nan Trăm.
Theo tạp chí
Foreign Policy, những lời đe dọa úp mở từ Thổ Nhĩ Kỳ về việc sử dụng vũ lực với binh sĩ Mỹ - một đồng minh cùng thuộc NATO - cho thấy việc Mỹ can thiệp vào nội chiến Xi-ri đã trở nên phức tạp và rủi ro như thế nào. Hành động can thiệp còn có thể làm mối quan hệ giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỹ vốn đã rạn nứt từ vụ đảo chính bất thành năm 2016 ở Thổ Nhĩ Kỳ thêm xấu đi.
Nhiều tuần qua, binh sĩ thuộc lực lượng đặc biệt Lục quân Mỹ đã hiện diện đáng kể ở khu vực của người Cuốc tại phía Bắc Xi-ri. Họ xuất hiện đầu tiên ở Thị trấn Man-bi vốn đang bị đe dọa bởi các tay súng A-rập người Xi-ri do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn.
Cuối tuần qua, xuất hiện ảnh chụp lính Mỹ lái xe qua Thị trấn Ca-mi-li, gần khu vực 18 dân quân người Cuốc thiệt mạng trong các vụ không kích của Thổ Nhĩ Kỳ.
Việc Mỹ hiện diện lực lượng ở Bắc Xi-ri chính là lời “nhắc nhở” rất công khai rằng Mỹ ủng hộ người Cuốc - thành phần chiếm đa số trong Lực lượng Dân chủ Xi-ri. Lực lượng này là một tập hợp mạnh gồm 50 nghìn dân quân địa phương đang tiến về phía thành trì Ra-ca của tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng. Các tướng lĩnh Mỹ cho rằng người Cuốc là lựa chọn quân sự khả thi duy nhất để đánh bại IS trên bộ ở Xi-ri.
Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ bất an sâu sắc về mối quan hệ của Mỹ với tổ chức YPG của người Cuốc tại Bắc Xi-ri vì tổ chức này coi người Cuốc là khủng bố.
Bức tranh ở Xi-ri càng thêm rối rắm khi Nga cũng đưa lực lượng vào Bắc Xi-ri và đã đạt được một số thỏa thuận với người Cuốc. Động thái này của Nga cũng khiến chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ lo lắng.
Đại tá Giôn Đô-ri-an, phát ngôn viên liên quân chống IS do Mỹ dẫn đầu ở I-rắc và Xi-ri, cho biết lính Mỹ chỉ được triển khai vì “chúng tôi nghe thấy thông tin về các vụ đụng độ giữa lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ và các đối tác quanh biên giới”. Các tướng lĩnh Mỹ muốn tự đánh giá các thông tin này để có thể quyết định bước tiếp theo phù hợp.
Nếu lời đe dọa bóng gió của Thổ Nhĩ Kỳ trở thành thật, cuộc đối đầu giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ ở Xi-ri xoay quanh người Cuốc sẽ khiến tình hình trở nên nguy hiểm.
 |
| Bức ảnh chụp xe chở lực lượng Mỹ ở Bắc Xi-ri. Ảnh: Foreign Policy |
Vùng đệm - Tham vọng của Nga
Ngày 2-5 vừa qua, Tổng thống Mỹ Đô-nan Trăm và Tổng thống Nga Vla-đi-mia Pu-chin đã điện đàm về tình hình Xi-ri, nhất trí hợp tác để tìm các biện pháp ổn định lệnh ngừng bắn và khiến cho lệnh ngừng bắn lâu dài, có thể quản lý.
Sau cuộc gặp với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Éc-đô-gan tại thành phố nghỉ dưỡng Xô-chi ngày 3-5, Tổng thống Pu-chin nhấn mạnh tham vọng sâu xa hơn của Nga với Xi-ri, kêu gọi thiết lập các “vùng an toàn”. Ông Pu-chin cũng bàn về vấn đề này với ông Trăm nhưng thông báo của Nhà Trắng sau cuộc điện đàm Trăm - Pu-chin không đề cập tới.
Bốn khu vực cụ thể ở Tây Xi-ri sẽ trở thành vùng “cấm bay” và chỉ dành cho các hoạt động chống IS hoặc các nhóm liên quan tới An Kê-đa. Theo đề xuất, vùng an ninh sẽ được thiết lập ở tỉnh Íp-líp, phía Bắc Thành phố Hôm, Đông Gu-ta và phía Nam Xi-ri.
Các khu vực này được tạo ra nhằm ngăn chặn hai bên giao chiến ở Xi-ri xung đột trực tiếp.
Đề xuất này không đi đến đâu tại đàm phán hòa bình ở Ca-dắc-xtan giữa phe đối lập ôn hòa Xi-ri, chính phủ Xi-ri, Nga, I-ran và Thổ Nhĩ Kỳ. Đại diện phe đối lập Xi-ri đã bỏ khỏi đàm phán ngày 3-5 để phản đối Chính phủ Xi-ri và I-ran.
Tuy nhiên, ngày 4-5, các bên tham gia đàm phán ở Ca-dắc-xtan đã thông qua biên bản ghi nhớ về bốn vùng an toàn nói trên. Các quốc gia đảm bảo thỏa thuận ngừng bắn ở Xi-ri là Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và I-ran đã ký biên bản.
Ba nước cam kết thành lập một nhóm công tác để thực hiện dự án thiết lập vùng an toàn trong vòng 5 ngày sau khi ký. Nhóm này sẽ xác định ranh giới giải giáp vũ khí, khu vực căng thẳng và khu vực an ninh cũng như giải quyết các vấn đề kỹ thuật liên quan tới quá trình thực hiện.
Quá trình chuẩn bị bản đồ về các khu vực căng thẳng và khu vực giảm leo thang căng thẳng sẽ hoàn tất vào ngày 22-5.
Việc thiết lập bốn vùng an toàn có thể được coi là một bước chuyển quan trọng ở Xi-ri nhưng theo tạp chí
Foreign Policy, không có nhiều dấu hiệu cho thấy thỏa thuận mới này sẽ có hiệu lực hơn các thỏa thuận ngừng bắn đã thất bại trước đây. Đặc biệt là khi không có biện pháp rõ ràng để ngăn thương vong cho dân thường.
Ông Sác-lơ Lít-xtơ, thành viên cấp cao Viện Trung Đông ở Mỹ, nhận định: “Không có cơ sở thực sự để mọi người tin rằng thỏa thuận này sẽ bền vững. Đó chỉ là một thỏa thuận nữa dựa hoàn toàn vào niềm tin trong khi không tồn tại niềm tin giữa các lực lượng trên mặt đất tại Xi-ri”./.
Theo TTXVN
